Εξωτερικές προκλήσεις της Κίνας

12/04/2013 2 σχόλια

To νέο βιβλίο του Χαράλαμπου Παπασωτηρίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποιότητα.

Δεδομένων των μεγάλων εσωτερικών προκλήσεών της αλλά και της εξάρτησης της αναπτυξιακής δυναμικής της από τις εξαγωγές, η Κίνα από την εποχή του Ντενγκ Σιαοπίνγκ υιοθέτησε το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής χαμηλών τόνων («κρύβε το λαμπερό, καλλιέργησε αφάνεια»). Πιο πρόσφατα αναπτύχθηκε η θεωρία της «ειρηνικής ανόδου της Κίνας». Δύο λόγοι εξηγούν τη στάση αυτή. Πρώτον, η Κίνα ως ο μεγαλύτερος ίσως πρόσφατος ωφελημένος από το ανοικτό διεθνές οικονομικό σύστημα, που έστησαν μεταπολεμικά και συνεχίζουν να διαχειρίζονται οι ΗΠΑ, δεν θέλει λόγω διεθνών τριβών να προκαλέσει δυτικά μέτρα προστατευτισμού εναντίον της. Δεύτερον, δεν θέλει η άνοδός της σε υλικούς συντελεστές ισχύος να προκαλέσει συσπείρωση εναντίον της από τις άλλες μεγάλες δυνάμεις.[1] Ενάντια σε αυτήν τη στάση όμως λειτουργεί ο συναισθηματικά φορτισμένος κινεζικός εθνικισμός, που θυμίζει τους ευρωπαϊκούς εθνικισμούς στις αρχές του 20ου αιώνα. Καθώς το ΚΚΚ δεν νομιμοποιείται πλέον με βάση τον μαρξισμό-λενινισμό και τον μαοϊσμό (έστω και αν στα πανεπιστήμια όλοι οι φοιτητές ανεξαρτήτως επιστημονικού κλάδου παίρνουν υποχρεωτικά μαθήματα περί της ιδεολογίας του Μαρξ, του Λένιν, του Μάο και του Ντενγκ), στηρίζεται στον εθνικισμό, που αποτελεί έναν από τους δύο πυλώνες νομιμοποίησης του μονοπωλίου της εξουσίας του – ο άλλος πυλώνας είναι η οικονομική ανάπτυξη. Καθώς το ΚΚΚ υποστηρίζει, ότι ο «αιώνας των ταπεινώσεων» έληξε με τη σύσταση της ΛΔΚ, αυτοπαρουσιάζεται ως ο θεματοφύλακας των εθνικών συμφερόντων και της εθνικής υπερηφάνειας της Κίνας.
Επομένως η ΛΔΚ αμφιταλαντεύεται μεταξύ δύο επιταγών. Από τη μια μεριά θέλει να αποφύγει σοβαρές τριβές με τη Δύση, για να συνεχίσει να αναπτύσσεται εκμεταλλευόμενη την πρόσβασή της στα δυτικά διεθνή οικονομικά δίκτυα. Από την άλλη μεριά χρειάζεται να ικανοποιεί τον συναισθηματικά φορτισμένο κινεζικό εθνικισμό, δείχνοντας ότι υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα και το γόητρο της Κίνας. Η δεύτερη επιταγή έχει δημιουργήσει δυνητικές συγκρούσεις της Κίνας με άλλες δυνάμεις σε τρία θέματα: την Ταϊβάν, τη θάλασσας της Νότιας Κίνας και τη θάλασσα της Ανατολικής Κίνας.
Η ΛΔΚ θεωρεί την Ταϊβάν, που κατέκτησε η δυναστεία Τσινγκ στα τέλη του 17ου αιώνα, ως εθνικό έδαφός της. Την ίδια στάση υιοθέτησε το καθεστώς Γκουόμιντανγκ του Τσιανγκ Καϊσέκ, που επικράτησε στην Ταϊβάν το 1949. Ο πληθυσμός της Ταϊβάν ωστόσο είναι μικτός, καθώς 12% αποτελείται από Κινέζους που μετανάστευσαν το 1949 υποχωρώντας από την ηπειρωτική Κίνα με το Γκουόμιντανγκ, ενώ οι υπόλοιποι απαρτίζονται από παλαιότερα κινεζικά μεταναστευτικά ρεύματα. Μετά τον θάνατο του Τσιανγκ Καϊσέκ το 1975 τον διαδέχθηκε ως δικτάτορας ο γιός του Τσιανγκ Τσινγκουό, που μαζί με τους διαδόχους του σταδιακά μετέτρεψαν το αυταρχικό καθεστώς σε δημοκρατία κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990. Στις εκλογές του 2000 έχασε την εξουσία το Γκουόμιντανγκ και αντικαταστάθηκε από το Δημοκρατικό Προοδευτικό Κόμμα, που το 2007 υιοθέτησε κομματικό ψήφισμα υπέρ της υιοθέτησης από την Ταϊβάν δικής της εθνικής ταυτότητας ξεχωριστής από την κινεζική. Παραδόξως στο θέμα αυτό το ΚΚΚ και το Γκουόμιντανγκ είναι σύμμαχοι ενάντια σε κάθε τάση ανεξαρτησίας της Ταϊβάν.[2]
Για την ΛΔΚ η όποια ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν είτε με δημοψήφισμα είτε με τροποποίηση του συντάγματος είναι casus belli. Το ψήφισμα του Δημοκρατικού Προοδευτικού Κόμματος στην Ταϊβάν το φθινόπωρο του 2007 προκάλεσε μεγάλη έξαρση του εθνικισμού και του αντιαμερικανισμού στη ΛΔΚ.[3] Η στάση των ΗΠΑ είναι, ότι η Ταϊβάν αποτελεί κινεζικό εθνικό έδαφος. ¨Έχουν όμως επίσης διακηρύξει, ότι θα εναντιωθούν σε ενδεχόμενη προσπάθεια βίαιης επανένωσής της με την ηπειρωτική Κίνα. Η μεγάλη ανάπτυξη των ενόπλων δυνάμεων της ΛΔΚ κατά την τελευταία δεκαετία, που έδωσε έμφαση στην αεροπορία, το ναυτικό και διάφορα πυραυλικά συστήματα, έχει ως πρωτεύοντα σκοπό να καταστήσει απαγορευτικά υψηλό για τις ΗΠΑ το κόστος τυχόν στρατιωτικής εμπλοκής τους ενάντια σε προσπάθεια της ΛΔΚ να κυριαρχήσει στην Ταϊβάν με στρατιωτικά μέσα.[4]
Το ζήτημα της θάλασσας της Νότιας Κίνας επίσης φέρνει τη ΛΔΚ αντιμέτωπη με τις ΗΠΑ, αν και είναι λιγότερο πιθανό να οδηγήσει σε κάποιου είδους στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ τους. Το 1947 το καθεστώς Γκουόμιντανγκ υιοθέτησε τη «γραμμή με τις έντεκα παύλες», που έβαζε σχεδόν ολόκληρη τη θάλασσα της Νότιας Κίνας μαζί με πολλές βραχονησίδες στην κινεζική επικράτεια, ακόμα και περιοχές που είναι πιο κοντά σε όλα τα άλλα κράτη της θάλασσας αυτής παρά στην Κίνα. Το 1953 η ΛΔΚ υιοθέτησε τη «γραμμή με τις 9 παύλες», που ήταν σχεδόν ίδια με την προηγούμενη. Κανένα άλλο κράτος δεν έχει συμφωνήσει με τις θέσεις αυτές, που είναι ασύμβατες με το διεθνές δίκαιο (θα ήταν σαν η Ελλάδα να διεκδικεί όλη την Ανατολική Μεσόγεια μέχρι πολύ κοντά στις ακτές της Λιβύης, της Αιγύπτου, της Γάζας, του Ισραήλ, του Λιβάνου, της Συρίας και της Τουρκίας). Ο κινεζικός εθνικισμός όμως έχει εγκλωβισθεί στη θέση αυτή, φέρνοντας τη ΛΔΚ αντιμέτωπη με όλα τα άλλα κράτη στη θάλασσα αυτή. Επιπλέον η ΛΔΚ προσπαθεί να προωθήσει μια ερμηνεία της ΑΟΖ της, που είναι 200 μίλια, σαν να πρόκειται για χωρικά ύδατα. Καθώς οι ΗΠΑ δεν το δέχονται αυτό και συχνά στέλνουν ναυτικές δυνάμεις εντός της ΑΟΖ της ΛΔΚ αλλά εκτός των 12 μιλίων, που είναι το διεθνώς καθιερωμένο όριο των χωρικών υδάτων, προκύπτουν κάθε τόσο διμερείς αεροναυτικές αντιπαραθέσεις.
Ήδη από τη δεκαετία του 1990 το ζήτημα της θάλασσας της Νότιας Κίνας προκαλούσε εντάσεις στις σχέσεις της ΛΔΚ με τις ΗΠΑ. Ένας ανώτερος αξιωματικός του ΛΑΣ δήλωνε σε ομάδα αμερικανών αναλυτών: «Ο ΛΑΣ είναι αποφασισμένος να αναπτύξει επαρκή στρατιωτική ικανότητα για να εξασφαλίσει δύο πράγματα: πρώτον, να λύσει το πρόβλημα της Ταϊβάν, με στρατιωτική ισχύ αν είναι απαραίτητο, και δεύτερον, να σπρώξει την αμερικανική παρουσία έξω από τη Νοτιοανατολική Ασία. Εσείς οι Αμερικανοί έχετε πεδία για να κάνετε παιχνίδι σε όλον τον κόσμο, αυτό όμως το πεδίο είναι δικό μας. Μας ανήκει, δεν έχετε λόγω να βρίσκεστε εκεί.»
Η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη θάλασσα της Νότιας Κίνας έχει οξύνει τις αντιπαραθέσεις. Στη σύνοδο της ΑΣΕΑΝ (περιφερειακή ένωση της νοτιοανατολικής Ασίας) τον Ιούλιο 2010 η αμερικανίδα υπουργός εξωτερικών Hillary Clinton υιοθέτησε τη στάση, ότι α) οι διαφορές στη θάλασσα της Νότιας Κίνας πρέπει να λυθούν ειρηνικά σε πολυμερές πλαίσιο και β) η διέλευση της ναυτιλίας στη θάλασσα πρέπει να παραμείνει ελεύθερη. Όταν τα περισσότερα κράτη της ΑΣΕΑΝ συμφώνησαν με τις μάλλον κοινότυπες αυτές θέσεις, ο υπουργός εξωτερικών της ΛΔΚ ξέσπασε κατηγορώντας τα ότι συσπειρώνονται ενάντια στην Κίνα, που είναι μεγάλη ενώ αυτά είναι μικρά κράτη. Η Κίνα επιδιώκει να λύσει τις διαφορές της με τα άλλα κράτη σε διμερή πλαίσια και όχι πολυμερώς.[5]
Στη θάλασσα της Ανατολικής Κίνας η ΛΔΚ βρίσκεται αντιμέτωπη με την Ιαπωνία για τις βραχονησίδες Ντιαογιού/Σενκάκου στα κινεζικά και στα ιαπωνικά αντίστοιχα, που ελέγχει η Ιαπωνία, καθώς και με τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία για την οριοθέτηση των ΑΟΖ τους. Δεδομένων των εθνικών ταπεινώσεων και καταστροφών που υπέστη η Κίνα από την Ιαπωνία κατά την περίοδο 1894-1945, ο κινεζικός εθνικισμός είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στο θέμα των βραχονησίδων, τον έλεγχο των οποίων απέκτησε η Ιαπωνία κατά τον σινο-ιαπωνικό πόλεμο του 1894-1895. Από το 2008 λαμβάνουν χώρα μερικά επεισόδια κάθε χρόνο, όπου συχνά ιαπωνικά σκάφη της ακτοφυλακής απομακρύνουν αλιευτικά της ΛΔΚ ή της Ταϊβάν (στα ζητήματα των θαλασσών της Νότιας και της Ανατολικής Κίνας οι θέσεις της ΛΔΚ και της Ταϊβάν συμπίπτουν). Τον Σεπτέμβριο 2012, όταν το ιαπωνικό κράτος εθνικοποίησε τις τελευταίες βραχονησίδες ιαπωνικής ιδιωτικής ιδιοκτησίας, στη ΛΔΚ ξέσπασαν μεγάλες διαδηλώσεις σε τουλάχιστον 80 κινεζικές πόλεις και στις κινεζικές συνοικίες μερικών αμερικανικών πόλεων. Ιαπωνικά προξενεία και εταιρείες στη ΛΔΚ υπέστησαν ζημιές.[6] Στο Πεκίνο διαδηλωτές εμπόδισαν το αυτοκίνητο του πρέσβη των ΗΠΑ να μπει στην ιαπωνική πρεσβεία και του έριξαν μπουκάλια νερού.[7 ]Το ΚΚΚ φαίνεται αρχικά να ενθάρρυνε τις διαδηλώσεις για την εκτόνωση του πληθυσμού, στη συνέχεια ωστόσο πέρασε γραμμή μέσω των μελών του να τις σταματήσουν και επενέβη με τα σώματα ασφαλείας για τον τερματισμό τους.[8]
Διαφορετικού τύπου τριβές με τη Δύση προκαλεί η ενεργειακή πολιτική της ΛΔΚ. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 η Κίνα μετατράπηκε από εξαγωγέα σε ολοένα και πιο μεγάλο εισαγωγέα ενέργειας. Για να καλύψει τις αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες της, η ΛΔΚ κάνει συμφωνίες με αρκετά κράτη-παραγωγούς ενέργειας, που βρίσκονται στο στόχαστρο της Δύσης όπως π.χ. το Ιράν, το Σουδάν, το Ουζμπεκιστάν και η Βενεζουέλα. Καθώς η ΛΔΚ δεν δέχεται ότι εξωτερικοί παράγοντες έχουν το δικαίωμα να της ασκούν κριτική για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό της, παραβλέπει η ίδια ακόμα και μαζικές παραβιάσεις σε κράτη όπως το Σουδάν (σφαγές στη Νταρφούρ). Οι κινεζικές αυτές πρακτικές μοιάζουν να απειλούν την κυρίαρχη φιλελεύθερη διεθνή τάξη.[9]
Από τη σκοπιά της ενεργειακής ασφάλειας η ΛΔΚ έχει λόγους να ανησυχεί για την κυριαρχία του ναυτικού των ΗΠΑ στα στενά Μάλαγκα (μεταξύ Μαλαισίας και Ινδονησίας), από όπου περνάει μεγάλο μέρος των κινεζικών εισαγωγών πετρελαίου. Καθώς σε περίπτωση πολέμου είτε για την Ταϊβάν είτε για τις θάλασσες της Νότιας ή της Ανατολικής Κίνας οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να μπλοκάρουν τις θαλάσσιες εισαγωγές πετρελαίου της Κίνας, το Πεκίνο επιδιώκει να αναπτύξει εναλλακτικές χερσαίες διόδους, έστω και αν αυτές είναι υψηλότερου κόστους. Ως εκ τούτου έχει επενδύσει σε καλές σχέσεις με το Ιράν και τα κράτη της Κεντρικής Ασίας επιδιώκοντας να καλύψει μέρος των ενεργειακών αναγκών της μέσω αγωγών από τις χώρες αυτές.[10]
Δεδομένων των τριβών της ΛΔΚ με τα κράτη της ανατολικής και της νότιας περιφέρειάς της, καθώς και με τη Δύση, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η επιτυχία της στην προώθηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ), ιδρύθηκε το 2001 αποτελώντας τη συνέχεια της «πρωτοβουλίας της Σαγκάης» του 1996), που συμπεριλαμβάνει, εκτός από την Κίνα, τη Ρωσία και τα περισσότερα κράτη της Κεντρικής Ασίας ως μέλη, με την Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράν, το Αφγανιστάν και τη Μογγολία να συμμετέχουν ως παρατηρητές. Ο ΟΣΣ έχει προωθήσει τη στρατιωτική συνεργασία των μελών του ιδιαίτερα σε θέματα αντιμετώπισης μη κρατικών απειλών (πχ. τρομοκρατία και αποσχιστικά κινήματα) δρομολογώντας παράλληλα και βαθύτερες οικονομικές σχέσεις μεταξύ των μελών του. Η μετεξέλιξή του σε συμμαχία τύπου ΝΑΤΟ ωστόσο φαίνεται δύσκολη όσο συμμετέχουν τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία, καθώς οι μακροπρόθεσμες σχέσεις μεταξύ τους ενδέχεται στο μέλλον να χαρακτηρισθούν από την αναβίωση των παλιών γεωπολιτικών ανταγωνισμών τους, με την Κίνα όμως να βρίσκεται πλέον στη θέση της γεωπολιτικά επεκτεινόμενης δύναμης.[11]
Προβλήματα στην Κεντρική Ασία έχει η ΛΔΚ κυρίως εντός των συνόρων της στις περιοχές Σιντζιάνγκ και Θιβέτ, που μαζί έχουν το 30% του εδάφους της Κίνας και που κατακτήθηκαν από τη δυναστεία Τσινγκ κατά τον 18ο αιώνα, την ίδια εποχή που οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αποκτούσαν τις αποικιακές αυτοκρατορίες τους. Τόσο μεταξύ των μουσουλμάνων Ουιγούρων της Σιντζιάνγκ όσο και μεταξύ των Θιβετιανών υπάρχουν αποσχιστικές τάσεις. Καθώς η Κίνα θεωρεί τις πολύ μεγάλες αλλά αραιοκατοικημένες αυτές περιοχές ως εθνικό έδαφός της, έχει προσφύγει στην παραδοσιακή αυτοκρατορική πρακτική της ενθάρρυνσης κινέζων Χαν να μεταναστεύουν εκεί, ώστε σταδιακά να κυριαρχήσουν δημογραφικά. Στη Σιντζιάνγκ το ποσοστό του πληθυσμού που είναι Χαν έχει ανέβη από 5% το 1940 σε πάνω από 40% τώρα. Στο Θιβέτ το ποσοστό τους παραμένει πολύ χαμηλότερο, ίσως επειδή η «αυτόνομη περιφέρεια του Θιβέτ» στη ΛΔΚ έχει μέσο υψόμετρο 4.500 μέτρων. Η δημογραφική αλλαγή προκαλεί κάθε τόσο βίαιες αναμετρήσεις μεταξύ των ντόπιων και των Χαν μεταναστών, που συνήθως ξεκινούν με επιθέσεις των ντόπιων ενάντια στους Χαν. Επιπλέον πάνω από 60 Θιβετιανοί αυτοκτόνησαν με αυτοπυρπολισμό κατά τη διετία 2011-2012 διαμαρτυρόμενοι ενάντια στο κινεζικό καθεστώς. Η δημογραφική επέκταση των Χαν πάντως καθιστά μάλλον απίθανη την απόσχιση των περιοχών αυτών.[12]
Εφόσον η Κίνα υλοποιήσει τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις που θα της επιτρέψουν να διατηρήσει επί μακρόν μια καλή αναπτυξιακή δυναμική, θα προκύψει σε βάθος λίγων ενδεχομένως δεκαετιών ζήτημα μειζόνων ανακατατάξεων στην παγκόσμια πολιτική. Σύμφωνα με την προσέγγιση του θεσμικού φιλελευθερισμού μια ενδεχόμενη αλλαγή από τη σημερινή πρωτιά των ΗΠΑ σε μια πρωτιά της Κίνας στην παγκόσμια κατάταξη των υλικών συντελεστών ισχύος είναι εφικτή σε πλαίσια ειρήνης και διεθνούς συνεργασίας, εφόσον η Κίνα έχει κοινωνικοποιηθεί στους κανόνες και τις αξίες της υφιστάμενης φιλελεύθερης διεθνούς τάξης και εφόσον έχει ενσωματωθεί στους διεθνείς θεσμούς και τα διεθνή οικονομικά δίκτυά της.
Υπάρχουν ωστόσο τρία ερωτηματικά όσον αφορά αυτήν την προοπτική. Πρώτον, το ανοικτό διεθνές οικονομικό σύστημα, το οικονομικό δηλαδή σκέλος της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης, ενδέχεται να μην αντέξει την άνοδο της κινεζικής οικονομίας. Ήδη πληθαίνουν οι φωνές στο Κογκρέσο υπέρ αμερικανικών προστατευτικών μέτρων ενάντια στις φτηνές κινεζικές εισαγωγές. Δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς έναν «εμπορικό πόλεμο» στο μέλλον, με τις μεγαλύτερες οικονομίες να γίνονται λιγότερο ανοικτές μέσω μέτρων και αντιμέτρων τελωνειακού προστατευτισμού.
Δεύτερον, το ανοικτό διεθνές οικονομικό σύστημα χρειάζεται έναν διαχειριστή, που εξασφαλίζεται ευκολότερα, όταν υπάρχει μια ηγεμονική οικονομία όπως η Μεγάλη Βρετανία κατά τον 19ο αιώνα και οι ΗΠΑ μετά το 1945. Στον μεσοπόλεμο, όταν η Μεγάλη Βρετανία είχε παρακμάσει, δεν υπήρχε διαχειριστής με την ικανότητα ή τη βούληση να διαχειριστεί το σύστημα, που κατάρρευσε κατά τη δεκαετία του 1930. Μέχρι στιγμής η Κίνα δεν φαίνεται να εισέρχεται στη λογική της συνδιαχείρισης του ανοικτού διεθνούς οικονομικού συστήματος. Αντίθετα επιδιώκει να το εκμεταλλευτεί μεγιστοποιώντας τα στενά εθνικά οφέλη της, όπως έκαναν οι ΗΠΑ στο δεύτερο ήμισυ του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Καθώς οι ΗΠΑ συνέχισαν να δρουν το 1930 με τη λογική του στενού ενικού συμφέροντος περνώντας τον ολέθριο νόμο προστατευτισμού Smoot-Hawley, συνέβαλαν στην κατάρρευση του διεθνούς εμπορίου σε εκείνη τη δεκαετία. Η Κίνα με την πολιτική του υποτιμημένου γιουάν, που της δίνει ένα κατά τη Δύση αθέμιτο πλεονέκτημα όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της, συμβάλει ως εκ τούτου στη διατήρηση των μεγάλων εμπορικών πλεονασμάτων της, που δημιουργούν δυνητικά επικίνδυνες διεθνείς χρηματοοικονομικές ανισορροπίες. Δεν είναι καθόλου εξασφαλισμένο, ότι θα λειτουργήσει στο μέλλον με βάση μια λογική διαχείρισης του ανοικτού διεθνούς οικονομικού συστήματος αντί τις λογικής του στενού βραχυπρόθεσμου εθνικού συμφέροντος.
Τρίτον, η Κίνα έχει παραδόσεις χιλιετιών του «μεσαίου βασιλείου», που βρίσκεται στο κέντρο μιας διεθνούς κοινωνίας και θέτει τους κανόνες της. Με βάση την ιστορική εμπειρία να περίμενε κανείς η Κίνα να επιδιώξει να διαμορφώσει μια νέα διεθνή τάξη, που να αντικατοπτρίζει τις δικές της αξίες και συμφέροντα, αντί απλά να λειτουργήσει ως συνεχιστής της σημερινής φιλελεύθερης διεθνούς τάξης, που αντικατοπτρίζει τις αξίες και τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Μια αλλαγή όμως από μία διεθνή τάξη σε άλλη με διαφορετικά χαρακτηριστικά συμβαίνει ιστορικά μονάχα έπειτα από διεθνείς αναμετρήσεις μεγάλης κλίμακας, στις οποίες επικεντρώνεται η προσέγγιση της ρεαλιστικής σχολής.
Όπως διαπίστωνε ο Halford Mackinder το 1919, παγκόσμιοι πόλεμοι λάμβαναν χώρα κάθε εκατό περίπου χρόνια και τα αίτιά τους ήταν η άνιση ανάπτυξη. Η εκάστοτε ανερχόμενη δύναμη αμφισβητούσε την υφιστάμενη διεθνή τάξη, που αντικατόπτριζε παλαιότερους συσχετισμούς ισχύος, και συγκρουόταν ως αναθεωρητική δύναμη με τις δυνάμεις του status quo. Οι συγκρούσεις αυτές, που συμπαρέσυραν όλες τις μεγάλες δυνάμεις και καθόριζαν τη νέα κατάταξή τους και τη νέα διεθνή τάξη, ήταν ο Τριακονταετής Πόλεμος στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, ο Πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής στις αρχές του 18ου αιώνα, οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι στις αρχές του 19ου αιώνα και οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό αν συνεχίσει η άνοδος της Κίνας, θα προκύψει κάποτε μια γιγαντιαία αναμέτρησή της με τις ΗΠΑ, που θα πολώσει το διεθνές σύστημα. Είναι απίθανο η αναμέτρηση αυτή να πάρει τη μορφή ολοκληρωτικού πολέμου λόγω της πυρηνικής αποτροπής. Ενδέχεται όμως να μοιάζει κάπως με την αναμέτρηση των δύο υπερδυνάμεων στον Ψυχρό Πόλεμο.
Είναι πολύ νωρίς για να προβλέψει κανείς, αν οι μελλοντικές εξελίξεις θα είναι πιο κοντά στον θεσμικό φιλελευθερισμό ή στον ρεαλισμό. Αδύναμο πάντως είναι το επιχείρημα, ότι η Κίνα έχει κυρίαρχες παραδόσεις αμυντικής στρατιωτικής στρατηγικής και ειρηνικής διαχείρισης του γεωπολιτικού περιβάλλοντός της. Είναι γεγονός, ότι η παραδοσιακή κινεζική διπλωματία επιδίωκε να διαχειρίζεται την περιφέρειά της με ειρηνικά μέσα. Είναι επίσης γεγονός όμως, ότι η μισή σημερινή Κίνα κατακτήθηκε με επεκτατικούς πολέμους στα τέλη του 17ου και κατά τον 18ο αιώνα.[13]
Εφόσον πάντως συνεχισθεί η αναπτυξιακή δυναμική της Κίνας επί μακρόν, θα υπάρξει ένα βαρυσήμαντο ιστορικό τέλος εποχής. Παραδοσιακά η Κίνα ήταν συνήθως το πλουσιότερο και το πιο αναπτυγμένο από τα τέσσερα μεγάλα κέντρα πολιτισμού του Ανατολικού Ημισφαιρίου (Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Ινδία και Κίνα). Αυτό άλλαξε κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, όταν ξεπετάχθηκαν προς τα εμπρός οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και κυριάρχησαν παγκοσμίως. Ακόμα και επί Ψυχρού Πολέμου το επίκεντρο της παγκόσμιας πολιτικής ήταν η Ευρώπη, όπου κρίθηκε η αναμέτρηση των δύο υπερδυνάμεων, που ήταν προϊόντα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
 Ήδη το κέντρο βάρους της παγκόσμιας πολιτικής μετατοπίζεται από την Ευρώπη και τον Ατλαντικό προς τον Ειρηνικό. Για πρώτη φορά εδώ και αιώνες καμία από τις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες δεν είναι ευρωπαϊκή (ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία). Η άνοδος της στρατιωτικής ισχύος της Κίνας έχει προκαλέσει κούρσα εξοπλισμών στην περιφέρειά της, με την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και άλλες δυνάμεις να αυξάνουν τις αμυντικές δαπάνες τους, ενώ οι ΗΠΑ μεταφέρουν στρατιωτικές δυνάμεις από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Στην Ευρώπη αντίθετα μειώνονται οι αμυντικές δαπάνες. Εφόσον συνεχισθούν αυτές οι τάσεις κατά τις επόμενες δεκαετίες, δεν αποκλείεται το κέντρο βάρους της παγκόσμιας πολιτικής να βρεθεί σε περιοχές, που θεωρούν ότι η κοιτίδα του πολιτισμού τους δεν είναι η αρχαία Ελλάδα και η Ρώμη αλλά η αρχαία Κίνα και ότι τα θεμέλια της φιλοσοφικής παράδοσής τους έθεσαν όχι ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης αλλά ο Κομφούκιος και ο Μένκιος.
Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Παντείου και Αν. Διευθυντής ΙΔΙΣ.

Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος από το 1880 έως σήμερα και το ελληνικό δημόσιο χρέος

 Οικονομία  Υποβολή σχολίων

Απρ 062013

 

Το Παγκόσμιο Δημόσιο Χρέος ανέρχεται σήμερα σε 40 τρις. δολάρια. Το Δημόσιο Χρέος των 20 πλουσιοτέρων χωρών στον κόσμο (G-20) ξεπερνά πλέον σε μέγεθος το 100% του ΑΕΠ τους, και μόλις την τελευταία δεκαετία, από το έτος 2000, έχει παρουσιάσει αύξηση της τάξης του 50%.

Η κρίση από την φούσκα των τεχνολογικών μετοχών στις ΗΠΑ το 2000 και η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ανάγκασαν τα Δυτικά Κράτη να δανειστούν υπέρμετρα ώστε να ενισχύσουν με ρευστότητα την πραγματική οικονομία τους και να αποφύγουν το ενδεχόμενο πολύχρονης ύφεσης.  Ίσως όμως τα  πραγματικά αίτια της παγκόσμιας κρίσης χρέους είναι πιο βαθιά και αφορούν το ασύμμετρο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που ακολουθείται τις τελευταίες δεκαετίες στον πλανήτη. Παρακάτω πραγματοποιείται μια ιστορική αναδρομή της εξέλιξης του Παγκόσμιου Δημόσιου Χρέους από το 1880.

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΤΩΝ G-20 ΑΠΟ ΤΟ 1880

Στο παρακάτω γράφημα παρουσιάζεται η ιστορική πορεία του Παγκόσμιου Δείκτη Χρέους (Public Debt-to-GDP Ratio) από το 1880 έως το 2010, σύμφωνα με έρευνα του ΔΝΤ που δημοσιεύτηκε το 2011 με τίτλο «A Historical Public Debt Database» και  αφορούσε τις χώρες G-20 (20 ισχυρότερες χώρες του κόσμου). Ο Δείκτη Δημοσίου Χρέους υπολογίζεται ως κλάσμα Δημόσιο Χρέος / ΑΕΠ %.

Γράφημα: Η πορεία του Δείκτη Δημόσιου Χρέους των G-20 από το 1880 έως και το 2010

Πηγή: IMF (2011)

Το 1880, το Δημόσιο Χρέος των G-20 ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφωνόταν μόλις σε 45%. Κατά την διάρκεια την μεγάλης ύφεσης του 1932 ο δείκτης χρέους βρέθηκε στο 80% του ΑΕΠ ενώ τα επόμενα χρόνια και μέχρι το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου ακολούθησε μια πτωτική πορεία και διαμορφώθηκε κοντά στο 60% (1938). Αργότερα, και καθώς ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μαινόταν το Δημόσιο Χρέος των G-20 άρχισε να ανέβαινε ξανά φτάνοντας στο ιστορικό υψηλό του 1946 στο 150% ως ποσοστό πάντα του ΑΕΠ. Έκτοτε και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ακολούθησε μια σημαντική πτώση οπότε και έφτασε μόλις στο 30% του ΑΕΠ. Από τότε όμως και μέχρι σήμερα το Δημόσιο Χρέος των G-20 ακολουθεί μια ξέφρενη ανοδική πορεία έχοντας ξεπεράσει το 100% ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2010. Το πρόβλήμα είναι πολύ σημαντικότερο στις Δυτικές οικονομίες, όπου αν επαληθευτούν οι μελέτες, σε μερικές δεκαετίες οι περισσότερες θα χρωστούν πλέον του 150% του ΑΕΠ τους και θα θεωρούνται από τις αγορές ως χρεοκοπημένες. Επισημαίνεται ότι το μεγάλο χρέος μιας οικονομίας εκτός του κινδύνου χρεοκοπίας που περικλείει συνεπάγεται και σε ένα γεωμετρικά μεγαλύτερο κόστος δανειακής εξυπηρέτησης (καθώς τα επιτόκια δανεισμού γίνονται πιο ακριβά όσο το χρέος ανεβαίνει).

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΥΦΕΣΗΣ ΤΟΥ 1932 ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ ΤΟΥ 2009

Στο παρακάτω γράφημα (IMF) παρουσιάζεται η κατάσταση του παγκόσμιου Δημόσιου Χρέους σε δύο περιόδους: κατά την οικονομική ύφεση του 1932 και κατά την οικονομική ύφεση του 2009. Με κόκκινο εμφανίζονται οι περισσότερο χρεωμένες χώρες (άνω του 75% του ΑΕΠ) ενώ με πράσινο οι λιγότερο χρεωμένες χώρες (κάτω του 20% του ΑΕΠ).

Γράφημα: Ο χάρτης χρέους του πλανήτη το 1932 και το 2009 (174 χώρες / μέλη του ΔΝΤ)

Πηγή: IMF (2011)

Η κατάσταση του Δημόσιου Χρέους των Ευρωπαϊκών χωρών (και της Ελλάδας) είναι πανομοιότυπη και στις δύο εξεταζόμενες περιόδους. Αντίθετα όμως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία εμφανίζουν μια τεράστια αύξηση μεταξύ των δύο περιόδων 1932 και 2009.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΤΗΝ 2ΕΤΙΑ 2011-2012

Το Ελληνικό Δημόσιο Χρέος ακολουθεί τα τελευταία 30 χρόνια μια έντονη ανοδική πορεία. Βασική αιτία της υπερχρέωσης αποτέλεσε η χαμηλή ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής Οικονομίας κυρίως εξαιτίας του τεράστιου μεγέθους του Δημόσιου Τομέα σε σχέση με τον Ιδιωτικό. Το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής Οικονομίας χρηματοδοτήθηκε κατά την δεκαετία του ‘80 κυρίως με Δημόσιο Χρέος ενώ κατά τις δεκαετίες του ‘90 και του ‘00 κυρίως με Ιδιωτικό Χρέος (πιστωτική επέκταση). Όταν τα περιθώρια επιπλέον δανεισμού στέρεψαν έγινε αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος στην χώρα. Μεγάλο πλήγμα για την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας και όλων των άλλων ‘φτωχών’ χωρών του Νότου αποτέλεσε και η πολιτική του ‘σκληρού' ευρώ της ΕΚΤ που οδηγεί στην αποβιομηχάνιση. Ακολουθούν στοιχεία για το Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας.

Πίνακας: Το Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας την 2ετία 2011-2012

2ετία 2011-2012	ΕΛΛΑΔΑ
	2011	2012
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ(Government Debt)	$ 394 δις	$ 387 δις
ΠΟΣΑ ΧΡΩΣΤΑΕΙ ΚΆΘΕ ΚΑΤΟΙΚΟΣ	$ 35.870.06	$ 35.132.48
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ	11.000.000	11.000.000
ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ	122,2%	138,3%
ΡΥΘΜΟΣ ΑΥΞΗΣΗΣ	8,5%	4,8%

Πηγή: Economist

Σύμφωνα με τα στοιχεία του economist κάθε Έλληνας οφείλει σήμερα 35.870 δολάρια ενώ το Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας στο τέλος του 2011 θα ανέλθει στο 122% του ΑΕΠ ή περίπου 394 δις δολάρια. Το 2012 κάθε Έλληνας θα χρωστάει λιγότερα αλλά καθώς το ΑΕΠ θα συρρικνώνεται, η σχέση Χρέος / ΑΕΠ είναι δυσμενέστερη για την χώρα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα στοιχεία των όλων πινάκων από τον Economist αφορούν μόνο το χρέος διακυβέρνησης (government debt) κάθε κράτους, ενώ όλες οι τιμές εκφράζονται σε Δολάριο Αμερικής για την επίτευξη συγκρισιμότητας μεταξύ των στοιχείων.

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑΣ, ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται το Δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας. Το πρόβλημα Δημόσιου Χρέους στις χώρες αυτές είναι μικρότερο από ότι είναι στην Ελλάδα. Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία επιβαρύνονται συνάμα από ένα πολύ μεγάλο Ιδιωτικό Χρέος γεγονός που δεν ισχύει στην περίπτωση της Ελλάδας. Το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα βρίσκεται πλησίον του μέσου όρου της ζώνης του ευρώ.

Πίνακας: Το Δημόσιο Χρέος της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας το 2011

2011	ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ	ΙΡΛΑΝΔΙΑ	ΙΣΠΑΝΙΑ
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ(Government Debt)	$ 181 δις	$ 152 δις	$ 838 δις
ΠΟΣΑ ΧΡΩΣΤΑΕΙ ΚΆΘΕ ΚΑΤΟΙΚΟΣ	$ 17.017.03	$ 36.435.99	$ 18.224.44
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ	10.600.000	4.173.150	45.953.698
ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ	78,8%	81,6%	66,1%
ΡΥΘΜΟΣ ΑΥΞΗΣΗΣ	9,3%	2,5%	4,4%

Πηγή: Economist

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΔΥΣΗΣ

Στο γράφημα σύγκρισης των περιόδων ύφεσης (1932-2009) που προηγήθηκε γίνεται εμφανής η υπερχρέωση των Δυτικών Οικονομιών. Το συνολικό Δημόσιο Χρέος των ΗΠΑ ανέρχεται σήμερα σε 14,2 τρις. δολάρια, προσεγγίζει δηλαδή το 100% του ΑΕΠ που ανέρχεται περίπου σε 14,7 τρις δολάρια. Το εμπορικό έλλειμμα δε των ΗΠΑ, μόνο για τον μήνα Φεβρουάριο 2011 ξεπέρασε τα 45 δις. δολάρια. Στην Δυτική Ευρώπη η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Στην Αγγλία και τη Γαλλία το Δημόσιο Χρέος  προσεγγίζει επίσης το 100% του ΑΕΠ  ενώ στο Βέλγιο και την Ιταλία το έχει ξεπεράσει ήδη. Μόνο η Γερμανική Οικονομία διαφοροποιείται, μελέτες όμως που έρχονται στην δημοσιότητα σημειώνουν ότι το πρόβλημα χρέους θα πλήξει και την Γερμανία με μεγάλη ένταση τις επόμενες δεκαετίες.  Το ίδιο όμως δεν ισχύει για τις όλες τις χώρες του πλανήτη. Παραδείγματος χάριν, η Κινέζικη Οικονομία εμφανίζει Δημόσιο Χρέος μόλις 1,0 τρις δολάρια παρά του ξέφρενους ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας της. Ως ποσοστό του ΑΕΠ το Δημόσιο Χρέος της Κίνας ανέρχεται μόλις στο 7,5% του ΑΕΠ.

ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ BRIC

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται στοιχεία για το Δημόσιο Χρέος στις πιο αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη, στις λεγόμενες BRIC (Brazil, Russia, India, China).

Πίνακας: Το Δημόσιο Χρέος των χωρών B.R.I.C. (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα)

2011	ΚΙΝΑ	ΡΩΣΙΑ	ΒΡΑΖΙΛΙΑ	ΙΝΔΙΑ
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ (Government Debt)	$ 1.029 δις	$ 1.140 δις	$ 1.134 δις	$ 918 δις
ΠΟΣΑ ΧΡΩΣΤΑΕΙ ΚΆΘΕ ΚΑΤΟΙΚΟΣ	$ 767.92	$ 987.33	$ 5.815.70	$ 771.78
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ	1.340.945.205	141.646.301	195.044.383	1.188.932.876
ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ	17.5%	8.8%	59.6%	55.4%
ΡΥΘΜΟΣ ΑΥΞΗΣΗΣ	18.0%	22.7%	33.6%	15.3%

Πηγή: Economist

Ο μέσος όρος του Δημοσίου Χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ στις χώρες αυτές (BRIC) είναι μόλις 33,3%. Υπενθυμίζεται ότι στην Δύση ο αντίστοιχος μέσος όρος προσεγγίζει ταχέως το 100% ενώ στο μέλλον, τα δεδομένα προδιαγράφονται ακόμα χειρότερα. Οι οικονομίες των χωρών BRIC πλεονεκτούν σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας έναντι των Δυτικών Οικονομιών, καθώς προσφέρουν στο διεθνές επενδυτικό κεφάλαιο πλεονεκτήματα όπως:

• ◘ Φτηνό εργατικό κόστος και νομοθετικό κενό εργατικού δικαίου 
• ◘ Ευέλικτες Νομισματικές Ισοτιμίες με τάσεις διολίσθησης (διευκόλυνση εξαγωγών)
• ◘ Ευέλικτο φορολογικό περιβάλλον και μεγάλα κίνητρα για αλλοδαπές επενδύσεις
• ◘ Χαλαρότατες περιβαντολλογικές πολιτικές που δεν ‘κοστίζουν’ στη βιομηχανία
• ◘ Πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές (ειδικά η Ρωσία και η Βραζιλία)
• ◘ Μεγάλα περιθώρια εφαρμογής Δημοσίων Επενδυτικών Προγραμμάτων στο μέλλον
• ◘ Μεγάλα περιθώρια πιστωτικής επέκτασης του ιδιωτικού τομέα στο μέλλον

Οι Δυτικές οικονομίες μη διαθέτοντας τίποτα από όλα τα παραπάνω βιώνουν την  αποβιομηχάνισή τους και την μεταφορά του παραγωγικού τους ιστού προς Ανατολάς. Αποτέλεσμα είναι η κατ’ εξακολούθηση μείωση της ανταγωνιστικότητας και το υψηλό εμπορικό έλλειμμα της Δύσης που πληρώνεται από τα κράτη με νέο χρέος. Πολλοί πιστεύουν ότι ο παγκόσμιος χάρτης χρέους πρέπει να επανασχεδιαστεί και τα κράτη της Δύσης να προχωρήσουν σε ‘κούρεμα’ του χρέους τους. Το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας όμως των Δυτικών Οικονομιών αργά ή γρήγορα θα οδηγούσε ξανά σε υψηλό χρέος, και όταν θα γινόταν αυτό, οι αγορές θα χρέωναν πολύ υψηλότερα επιτόκια δανεισμού. Παρακάτω επιχειρείται μια εναλλακτική προσέγγιση στο πρόβλημα χρέους του πλανήτη.   

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΒΟΛΗ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΩΝ ΔΑΣΜΩΝ

Η στροφή της παγκόσμιας οικονομίας σε ένα καθεστώς επιβολής εμπορικών δασμών (tariffs) ίσως είναι ικανή να προσφέρει μια μόνιμη λύση στο πρόβλημα της ασύμμετρης οικονομικής ανάπτυξης στον πλανήτη και να ‘διορθώσει’ το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Δύσης. Οι δασμοί θα μπορούσαν να επιβάλλονται προσωρινά υπό την μορφή ‘πέναλτι’ σε προϊόντα και υπηρεσίες που προέρχονται από οικονομίες που:

• ◘ Η φορολογική τους πολιτική είναι προκλητικά χαμηλή (offshore economies)
• ◘ Δεν σέβονται και ρυπαίνουν αλόγιστα το περιβάλλον
• ◘ Πλεονεκτούν υπέρμετρα σε επίπεδο κόστους εργασίας
• ◘ Διολισθαίνουν με αθέμιτες παρεμβάσεις το νόμισμα τους

Καθώς οι εν λόγω οικονομίες θα συμμορφωνόταν με τις διεθνής απαιτήσεις οι δασμοί στα προϊόντα και στις υπηρεσίες τους θα μειώνονταν σταδιακά μέχρι και την ολική κατάργηση τους.  Στο ενδιάμεσο διάστημα οι υπόλοιπες οικονομίες θα είχαν τον χρόνο να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες του ανταγωνισμού. Η αποβιομηχάνιση στην Δύση θα σταματούσε και άρα τα κράτη θα είχαν περισσότερα φορολογικά έσοδα αποπληρώνοντας έτσι σταδιακά το χρέος τους. Με την υποβολή προσωρινών δασμών η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί πολύ πιο ομαλά. Όσο και αν η στροφή σε ένα σύστημα δασμών θα προκαλούσε έντονες αντιδράσεις ίσως αποτελεί την μόνη λύση στο πρόβλημα χρέους της Δύσης, ένα πρόβλημα  που θα κορυφωθεί τις επόμενες δεκαετίες.

◘ Γιώργος Πρωτονοτάριος

δομαδιαία επιλογή φωτογραφιών (ν53)

 Φωτογραφία  Υποβολή σχολίων

Απρ 062013

 

Παιδιά στην Ινδία, ψάχνουν για νομίσματα και χρυσό στα μολυσμένα νερά του ποταμού Γάγγη στο Sangam μετά την λήξη του φεστιβάλ Kumbh Mela.

Ρόντα-Μια πόλη στην άκρη του γκρεμού. Η Ρόντα βρίσκεται σε μια πολύ ορεινή περιοχή περίπου 750 μέτρα πάνω από τη μέση στάθμη της θάλασσας. Ο ποταμός Guadalevin διασχίζει την πόλη, χωρίζοντάς την στα δύο και δημιουργεί το 100 μέτρων φαράγγι El Tajo, στην κορυφή του οποίου κουρνιάζουν τα σπίτια της πόλης. Βρίσκεται περίπου 100 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Μάλαγα και έχει πληθυσμό 35.000 περίπου κατοίκους. Η ιστορία της πόλης είναι εκείνη που ενέπνευσε τον Χέμινγουεϊ να γράψει το «Για ποιον χτυπάει η καμπάνα». Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου οι Δημοκρατικοί έριχναν τους φασίστες από το βράχο στο φαράγγι Ελ Τάχο. Κι αυτό ακριβώς, το δρομάκι που οδηγεί στο σημείο αυτό σήμερα ονομάζεται «Paseo de Hemingway».

Το Μανχάταν, όπως φαίνεται από τον 100ο όροφο του νέου κτιρίου World Trade Center, το οποίο θα ανοίξει για το κοινό το 2015.

Καγκουρώ στο ζωολογικό κήπο στο Στράλσουντ της Γερμανίας.

Φωτογραφία από τη βόρεια πλευρά του όρους Monte Perdido στα ισπανικά Πυρηναία.

To καθαρτήριο του Αγίου Πατρικίου, στο μικρό νησί της λίμνης Derg Lough της Ιρλανδίας. Σύμφωνα με το μύθο, η περιοχή χρονολογείται από τον πέμπτο αιώνα, όταν ο Χριστός έδειξε στον Άγιο Πατρίκιο ένα σπήλαιο σε εκείνο το νησί με διπλό χαρακτήρα. Ο πρώτος χαρακτήρας ήταν, σαν το τόπο της κατοικίας των ακαθάρτων πνευμάτων –με τα βάσανα της κόλασης- και ο δεύτερος, ο τόπος που θα αξιωνόταν οι πιστοί χριστιανοί μετά την κάθαρση, να έχουν την εμπειρία των ουρανίων χαρών!

Ορχιδέα Mantis

Oι Ρώσοι στη Χαλκιδική. Το κέντρο δεξιώσεων Κρεμλίνο έξω από το χωριό Διονυσίου στα Νέα Μουδανιά φτιάχτηκε πριν από πέντε χρόνια. Φιλοξενεί γάμους, βαφτίσια, αλλά και εκδηλώσεις για Ρώσους τουρίστες (Φωτογραφία: ΤΑ ΝΕΑ/ Enri Canaj)

Αστραπή σε περιοχή του Νέου Μεξικού

Φωτογραφία από το Σερενγκέτι της Τανζανίας κατά την περίοδο της μετανάστευσης. Ζέβρες συγκεντρώθηκαν στην άκρη του ποταμού, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να περάσουν.

Το Μονακό είναι το μέρος με το χαμηλότερο ποσοστό φτώχειας στον κόσμο, και τους περισσότερους εκατομμυριούχους και δισεκατομμυριούχους σε σχέση με τον πληθυσμό.

Το όνομα Μόσταρ σημαίνει «αυτός που φυλάει τη γέφυρα», και πάντα η γέφυρα υπήρξε το κέντρο των δραστηριοτήτων της πόλης. Στο κέντρο της Ερζεγοβίνης, σε μια κοιλάδα περιτριγυρισμένη από ψηλά βουνά, το Μόσταρ, η 5η μεγαλύτερη πόλη, είναι το οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Ερζεγοβίνης σε στρατηγικό σημείο του ποταμού Νερέτβα που τη διασχίζει, και ήδη από την Αρχαιότητα την είχε αναγάγει σπουδαίο εμπορικό κέντρο.

Η γιαγιά Άνγκελα Μέρκελ‏. Οι σπάνιες φωτογραφίες από τις οικογενειακές της διακοπές στο ιταλικό νησάκι Ισκια τις ημέρες του Πάσχα που δημοσιεύονται από την εφημερίδα Bild αποκαλύπτουν την τρυφερη πλευρά της καγκελαρίου.

Το Μόναχο σταθερά κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις στις λίστες με τις καλύτερες πόλεις για να ζεις.

______
by Αντικλείδι , http://antikleidi.com

Οι νέες αυτοκρατορίες και η Ελλάδα

Σάββατο, 6 Απριλίου 2013

Οι νέες αυτοκρατορίες και η Ελλάδα

Ξαναχτίζεται το διεθνές σκηνικό καταμερισμού ισχύος πριν από τους Βαλκανικούς και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μαλούχος Γεώργιος Π.  
Ο κόσμος αλλάζει πιο πολύ απ’ ότι ίσως νομίζουμε, την ώρα που πολλοί επιμένουν ακόμα να πιστεύουν ότι υπάρχει αυτό που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ονομάζαμε «ενωμένη Ευρώπη» αγνοώντας την εξόφθαλμη πραγματικότητα, δηλαδή την οικοδόμηση της γερμανικής Ευρώπης.
Η Ευρώπη που ξέραμε δεν υπάρχει πια: στη θέση της (ανα)γεννιέται μια νέα αυτοκρατορία με επίκεντρο την παλιά Πρωσία και αληθινή πρωτεύουσα το Βερολίνο: εκεί αποφασίζονται τα πάντα, όχι φυσικά σύμφωνα με τα «κοινά» ευρωπαικά συμφέροντα, αλλά σύμφωνα με τις εθνικές γερμανικές επιδιώξεις που μέσα από τα τρία τελευταία χρόνια κρίσης, έχουν «βαπτιστεί» ευρωπαικές. Ουδείς άλλος παίζει σήμερα ρόλο στην Ευρώπη, ούτε καν η Γαλλία, η καρδία της μεταπολεμικής οικοδόμησής της.

 Την ίδια στιγμή, πολλοί είναι εκείνοι που αγνοούν και κάτι ακόμα: την προσπάθεια αναγέννηση μιας άλλης παλιάς αυτοκρατορίας και ιστορικής συμμάχου της γερμανικής αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής. Ανάμεσα σε αυτούς που την αγνοούν δεν βρίσκεται πάντως η βρετανική εφημερίδα Guardian που προ ημερών περιέγραψε σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και βαθύ κείμενο τις προσπάθειες της Αγκυρας να την αναστήσει. Η αλματώδης οικονομική ανάπτυξη, η διείσδυση σε βαλκανικές χώρες, το τέλος της κουρδικής απειλής, το χτίσιμο μίας πολεμικής μηχανής ισχυρότερης από ποτέ στο παρελθόν – ουδεμία «σύγκριση» με την Ελλάδα είναι πλέον εφικτή -, και, κυρίως, η θέση της Τουρκίας στον περιφερειακό καταμερισμό ισχύος και οι εξαιρετικά δουλεμένες συμμαχίες της, την μετατάσσουν σε κάτι πολύ διαφορετικό από ότι μέχρι σήμερα γνωρίζαμε. Κακά τα ψέματα: την ώρα που την Ελλάδα την κυβερνούν διαδοχικά και επί χρόνια γόνοι πολιτικών οικογενειών και άνθρωποι που δεν έχουν δουλέψει ποτέ στη ζωή τους, η Τουρκία διοικείται από μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές προσωπικότητες της εποχής μας σε διεθνές επίπεδο: γιατί είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, αυτό ακριβώς είναι ο πρωθυπουργός της Ταγίπ Ερντογάν και τίποτα λιγότερο. Είναι ο άνθρωπος που έχει δώσει στη χώρα του την ισχύ, το ρόλο και την αίγλη που μόνον στα ισχυρότερα χρόνια της εποχής της «Υψηλής πύλης» είχε – ούτε καν στα χρόνια του Κεμάλ…

Ταυτόχρονα με όλα αυτά, η Ρωσία ισχυροποιείται στο διεθνές γίγνεσθαι, έχοντας κι αυτή έναν άλλο μεγάλο ηγέτη, τον πρόεδρό της Βλαντιμίρ Πούτιν, που επίσης κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό για την πατρίδα του: να της δώσει εκ νέου τη χαμένη, στα πρώτα μετασοβιετικά χρόνια, ισχύ και διεθνή υπόσταση. Αυτοί είναι οι «μεγάλοι παίκτες» σήμερα μέσα και γύρω από την Ευρώπη.

Είμαστε μπροστά σε αναθεώρηση των τετελεσμένων των Βαλκανικών Πολέμων;

Που βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα, ακριβώς εκατό χρόνια μετά τον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο; Οι νέες αναδιατάξεις ενδέχεται να επηρεάσουν τα τετελεσμένα των Βαλκανικών Πολέμων; Ουδείς μπορεί να απαντήσει. Το βέβαιο είναι ότι  βρισκόμαστε σε μια απολύτως νέα, αλλά και «παλιά» ταυτόχρονα, διάταξη δυνάμεων στην Ευρώπη και γύρω από αυτή που συσχετίζεται ευθέως με τις συνθήκες και τις δυνάμεις που είχαν πριν από εκατό χρόνια αναδιατάξει την περιοχή μας – απλώς αυτή τη φορά με την Ελλάδα σε πολύ δυσμενή θέση.

Επίσης, η νέα πραγματικότητα που σήμερα διαμορφώνεται έχει αφήσει πίσω της οριστικά τα αποτελέσματα όχι μόνον του Δεύτερου αλλά και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία έχουν αντιστραφεί πλήρως στο ευρωπαικό πλαίσιο. Οι μεγάλοι παίκτες που αναδύονται τώρα δυναμικά στο προσκήνιο είναι επί της ουσίας τα μεγάλα εθνικά – αυτοκρατορικά κέντρα της παλιάς Ευρώπης, με τη διαφορά ότι σε αυτό τον καταμερισμό δεν συμμετέχουν πια η Αγγλία (προς στιγμή τουλάχιστον – γιατί ο πρωθυπουργός της Ντέιβιτ Κάμερον ήδη εξήγγειλε ένα γιγάντιο εξοπλιστικό πρόγραμμα για τη χώρα) και η Γαλλία, η οποία έχει βρεθεί, δυστυχώς, σε περίπου ανύπαρκτο πια ρόλο στα πλαίσια της γερμανικής Ευρώπης.

Την ίδια στιγμή, κάτι επίσης πολύ σημαντικό συμβαίνει που θυμίζει ακόμα περισσότερο τον παλιό ευρωπαικό κόσμο και συμβάλλει κατά πολύ στην αναγέννηση των αυτοκρατοριών: οι ΗΠΑ κρατούν αποστάσεις από την Ευρώπη, μένουν διακριτικά μακριά, για τους δικούς τους εσωτερικούς οικονομικούς αλλά και γεωπολιτικούς λόγους σχετιζόμενους με άλλα μέτωπα, όπως λ.χ. η Βόρεια Κορέα ή το Ιράν. Τέλος, ο άλλος μεγάλος παίκτης, η ταχύτερα αναδυόμενη δύναμη του σημερινού κόσμου, η Κίνα, δεν έχει ιδιαίτερα ενεργή ανάμειξη στα ευρωπαικά πράγματα, παρά το γεγονός ότι η κατοχή μεγάλου τμήματος ευρωπαικού χρέους την αφορά άμεσα.

Οι παρεμβάσεις από Ουάσιγκτον, Τελ Αβίβ και Πεκίνο

Αυτή ακριβώς είναι η εικόνα σήμερα, στις αρχές του 2013. Και σε αυτή την εικόνα, η Ελλάδα είναι, δυστυχώς, περίπου παντελώς ανύπαρκτη. Δεν έχει λόγο, δεν έχει ρόλο, δεν ακούγεται αλλά και δεν ρωτάται για τις ευρύτερες εξελίξεις: απλώς, λόγοι ευρύτερων ισορροπιών έχουν λειτουργήσει ως ένα βαθμό προστατευτικά μέχρι στιγμής γι αυτήν και ασφαλώς ερήμην της, όπως λ.χ. οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ υπέρ της Ελλάδας στις πιο οξείες στιγμές της οικονομικής κρίσης, απέναντι σε ένα πολύ επιθετικό Βερολίνο. Παρεμβάσεις υπήρξαν και από τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου υπέρ της χώρας μας σε μία τουλάχιστον περίπτωση κινδύνου «έκρηξης» στις σχέσεις της Ελλάδας με το Βερολίνο. Ένα άλλο σημείο που ενδιαφέρει πολύ τόσο τους Αμερικανούς όσο και εν μέρει το Ισραήλ, έχει να κάνει και με τα ζητήματα της ενέργειας, όχι μόνον ως προς την εξαγωγή της, αλλά και ως προς την προοπτική της πώλησής της προς την Ευρώπη εφόσον και όποτε αυτή καταστεί αξιοποιήσιμη στην Ελλάδα και την Κύπρο: έχει ιδιαίτερη σημασία αν το δολάριο θα παραμείνει και σε αυτή την περίπτωση το νόμισμα πώλησης των υδρογονανθράκων, ή αν τη θέση του θα λάβει το ευρώ. Επίσης, παρέμβαση υπήρξε και από το Πεκίνο, λίγο πριν από την ξαφνική επίσκεψη της Γερμανίδας καγκελαρίου Μέρκελ στην Αθήνα. Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, η Κίνα, την οποία το Βερολίνο υπολογίζει σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, εκφράστηκε ξεκάθαρα υπέρ της ανάγκης παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ, καθώς έχει προχωρήσει στη στρατηγική επιλογή της αντιμετώπισης της χώρας μας ως εμπορικής πύλης προς την Ευρώπη. Το ταξίδι εκείνο της καγκελαρίου στην Αθήνα συνδέεται ευθέως με αυτή την παρέμβαση.

 Όμως, όλα τα παραπάνω, που έχουν συμβεί σε διάφορες στιγμές στα τελευταία τρία χρόνια στο διεθνές διπλωματικό παρασκήνιο, δεν αλλάζουν τη βασική εικόνα: ότι η Ελλάδα βρίσκεται ουσιαστικά αδύναμη στο μάτι του κυκλώνα μιας πρωτοφανούς διπλής κρίσης: όχι μόνον αυτής του χρέους, αλλά και εκείνης του να «ανήκει» πια πολιτικά, οικονομικά και διοικητικά πλήρως στη γερμανική αυτοκρατορία, ενώ να μην είναι πια σαφές του που «ανήκει» γεωπολιτικά. Κάτι τέτοιο, ουδέποτε έχει συμβεί στο παρελθόν και είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Μάλιστα, η διακινδύνευση μεγαλώνει ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι η Ελλάδα, όσο και η Κύπρος, δεν είναι πλέον σημαντικές μόνον για τη γεωπολιτική τους θέση, κάτι που και πάλι αδυνατούν πλήρως να το κεφαλαιοποιήσουν, αλλά και λόγω των  προαναφερθέντων νέων δεδομένων στα ενεργειακά κοιτάσματα που επίσης ξεπερνούν, όπως όλα δείχνουν, τις  πολιτικές και στρατιωτικές δυνατότητες εθνικής υπεράσπισης και αξιοποίησής τους – και γι αυτό φυσικά ουδείς φταίει άλλος από εμάς τους ίδιους.

Η σημασία των ανακατατάξεων των Βαλκανικών Πολέμων

Με λίγα λόγια, αυτό που σήμερα ζούμε, εκατό χρόνια μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, είναι ότι το σκηνικό που εκείνοι διαμόρφωσαν, τώρα αναδιατάσσεται. Οι δυνάμεις έχουν μεταβληθεί άρδην, τα εθνικά κέντρα έχουν και πάλι τον πλήρη έλεγχο των εξελίξεων, οι παλιοί ανταγωνισμοί έχουν έρθει στην επιφάνεια, όπως και οι αντίστοιχες εθνικές φιλοδοξίες όλων, πλην της Ελλάδας, που κάθε άλλο παρά βρίσκεται εκεί που ο Ελευθέριος Βενιζέλος την είχε οδηγήσει: είναι πια μόνη, δεν μετέχει πρωτογενώς σε συμμαχικά σχήματα, είναι πλήρως οικονομικά και πολιτικά εξαρτημένη, τελεί σε εσωτερική αποσάρθρωση, είναι, με μία λέξη, αδύναμη, σε ένα κόσμο γεμάτο νέους και φιλόδοξους ισχυρούς. Και γι αυτό ακριβώς η περίοδος αναφοράς είναι πλέον οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, που έδωσαν στην Ελλάδα, παρούσα με ισχύ δίπλα στις χώρες της Δύσης, ένα πολύ σημαντικό τμήμα των όσων άφηνε πίσω της η τότε υπό διάλυση Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό τον ρόλο, δεν τον ασκεί πια.

Όλα αυτά, δεν σημαίνουν ασφαλώς ότι θα οδηγηθούμε αναγκαστικά σε πολέμους: η γνωστή ρήση θέλει τον πόλεμο να είναι η συνέχιση της διπλωματίας με άλλα μέσα. Δεν είναι νομοτελειακό ή «απαραίτητο» να ξεσπάσουν και πάλι πόλεμοι, χωρίς όμως και ουδείς, σε καμία περίπτωση πλέον, να μπορεί και να τους αποκλείσει. Ουδείς επίσης γνωρίζει πως θα επιδράσει σε όλα αυτά μια ενδεχόμενη διάσπαση της ευρωζώνης, όπως και το ποια θα είναι η θέση της Ελλάδας αν κάτι τέτοιο τελικά επέλθει: με ποια κριτήρια θα συμβεί και που τελικά η χώρα θα «ανήκει»: εκεί, μπορεί να υπάρξουν μεγάλες εκπλήξεις. Το πιο πιθανό πάντως, είναι ότι οι αναδιατάξεις καταμερισμού ισχύος που πρόκειται να γίνουν και ήδη σαφώς προετοιμάζονται, θα γίνουν «δια της διπλωματικής οδού»: οι μεγάλες χώρες έχουν την ιστορική εμπειρία να ξέρουν πια καλά τι πρέπει να αποφύγουν – θα δούμε αν έχουν και τη σοφία να το πράξουν. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι οι εθνικές φιλοδοξίες και διεκδικήσεις τους θα μείνουν πίσω. Θα εκδηλωθούν, θα συζητηθούν, θα γίνουν αντικείμενα διαπραγμάτευσης μεταξύ τους. Αυτή η διαδικασία έχει σαφέστατα ήδη ξεκινήσει. Και η τραγωδία της Ελλάδας είναι ότι δεν βρίσκεται ανάμεσα στα «υποκείμενα», στους συνομιλητές, αλλά στα «αντικείμενα» της…

Τα επίκαιρα αίτια του Α’ Παγκοσμίου

Στις 8 Απριλίου 1904, πριν από 99 χρόνια όταν η Γαλλία και η Αγγλία υπέγραψαν την «Αντάντ», την συνθήκη της «Εγκάρδιας συνεννόησης» που άνοιξε ένα νέο, μεγάλο ιστορικό κεφάλαιο στις σχέσεις τους και το οποίο σύντομα συμπληρώθηκε από τις αντίστοιχες συμφωνίες των δύο κρατών με τη Ρωσία. Ηταν η συνθήκη που έμελλε, σε λίγα χρόνια, να εξελιχθεί στην δυτική συμμαχία εναντίον της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, όταν αυτές, οι «Κεντρικές αυτοκρατορίες», τον Αύγουστο του 1914, ξεκίνησαν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε αυτό τον πόλεμο, οι ΗΠΑ μπήκαν αργά: κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία μόλις στις 6 Απριλίου 1917. Οπως άλλωστε αργά μπήκαν και στον Δεύτερο, μόνον όταν βομβαρδίστηκε το Περλ Χάρμπορ από την Ιαπωνία.

Όμως, ποια ήταν τα πιο σημαντικά αίτια του ξεχασμένου σήμερα Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου; Αν πιστέψουμε απλώς αυτά που διδάσκουμε στα παιδιά μας στο σχολείο, το πρώτο από τα αίτια ήταν ο γερμανικός ιμπεριαλισμός. Αντιγράφω από εγχειρίδιο ιστορίας για την τρίτη τάξη γυμνασίου: «Ιμπεριαλισμός: υπήρξε η κυριότερη αιτία του πολέμου. Η επιθετική προσπάθεια της ταχύτατα αναπτυσσόμενης Γερμανίας να καλύψει τις ανάγκες της σε πρώτες ύλες, καύσιμα και αγορές μέσω της αναδιανομής του παγκόσμιου πλούτου και των αποικιών». Και η περιγραφή συνεχίζεται: «…αυτό συμβαίνει είτε μέσω άμεσης εδαφικής κατάκτησης ή εποικισμού, είτε διαμέσου εμμέσων μεθόδων άσκησης ελέγχου στα πολιτικά και/ή τα οικονομικά πράγματα άλλων κρατών». Ως δεύτερο αίτιο στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ο εθνικισμός. Σήμερα, ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Κολ, ο άνθρωπος που την επανένωσε, κατηγορεί δημοσίως την Αγκελα Μέρκελ ακριβώς γι αυτό: ότι έχει «επανεθνικοποιήσει την Ευρώπη».

Εννέα δεκαετίες μετά από το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου, οι πιο πάνω διατυπώσεις για τα αίτιά του ηχούν τρομακτικές ακριβώς επειδή κυριολεκτικά φωτογραφίζουν όσα ζούμε. Τι θα σήμαιναν σε σχέση με τη ζώσα πραγματικότητα αν κάποιος τα διάβαζε πριν από πέντε μόλις χρόνια; Απολύτως τίποτα. Και τι σημαίνουν σήμερα; Δεν χρειάζεται λοιπόν να φτάσει κανείς στον Χομπσμπάουμ ή στους άλλους Βρετανούς και μη μεγάλους ιστορικούς του 20ου αιώνα που έγραψαν τόμους για το ρόλο της Γερμανίας στον «Μεγάλο Πόλεμο»: ακόμα και βιβλία για το σχολείο τον έχουν καταγράψει.

Πολλοί θα πουν «τότε δεν υπήρχε ενωμένη Ευρώπη». Αλλοι θα πουν «μα γίνονται πλέον πόλεμοι;», ή θα αναφερθούν στους δεσμούς που γεννά ο σύγχρονος παγκοσμιοποιημένος κόσμος. Όμως, τα όρια της σημασίας αυτής της πλευράς της παγκοσμιοποίησης δεν τα γνωρίζουμε. Το πόσο υπάρχει ή δεν υπάρχει πια αληθινά «ενωμένη» Ευρώπη είναι κάτι που όλοι πλέον το αντιλαμβανόμαστε. Μπορεί να μη θέλουμε να το πιστέψουμε, αλλά, πρέπει να κλείσεις τα μάτια για να μη βλέπεις την πορεία της – τουλάχιστον ο πρώην πρόεδρος του eurogroup Γιούνγκερ που αναφέρθηκε προ μηνός στα φαντάσματα του πολέμου, δεν το κάνει. Και δεν είναι ο μόνος. Οσο για το αν «γίνονται πια σήμερα αυτά», είναι ακριβώς ότι έχει ειπωθεί πριν από τόσους και τόσους πολέμους…
ΒΗΜΑ

Τι αλλάζει στο νέο ενεργειακό χάρτη

Ημερομηνία ανάρτησης: 04 Απριλίου 2013.

Αυτό είναι το όνομα των κοιτασμάτων πετρελαίου στη Δυτική Σιβηρία, που αποτελούν την αιχμή του δόρατος των προσπαθειών για την αξιοποίηση των τεράστιων αποθεμάτων αντισυμβατικού αργού της Ρωσίας ώστε να οδηγήσουν σε μια ενεργειακή επανάσταση παρόμοια με αυτή που βιώνουν οι ΗΠΑ στον τομέα του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου.

Η περιοχή – γνωστή ως Krasnoleninskoye στα ρωσικά – ήταν ένα αίνιγμα για τους γεωλόγους στη Σοβιετική εποχή στη δεκαετία του 1970 και του 1980. Ήξεραν ότι περιείχε πετρέλαιο, αλλά η γεωλογία της ήταν τόσο περίπλοκη που δεν είχαν καμία ιδέα για το πώς να το εξορύξουν.

Τώρα υπάρχει λύση. Οριζόντια γεώτρηση και υδραυλική διάτρηση (fracking) – οι ίδιες τεχνικές που έχουν οδηγήσει το σχιστολιθικό κύμα της Βόρειας Αμερικής – που χρησιμοποιούνται για να ξεκλειδώσουν το δυναμικό Κόκκινου Λένιν. Οι κοινοπραξίες TNK-BP και Gazprom Neft ετοιμάζουν προγράμματα γεωτρήσεων στην περιοχή.

Είναι μια ιστορία που επαναλαμβάνεται σε όλη την Δυτική Σιβηρία. Η περιοχή είναι από τις πλουσιότερες σε μη συμβατικό αργό πετρέλαιο στον κόσμο – το σχιστόλιθο Bazhenov – και ο αγώνας έχει αρχίσει για την εξόρυξη των πλούσιων κοιτασμάτων.

«Το Bazhenov είναι το δικό μας Bakken», λέει ο Leonid Fedun, αντιπρόεδρος της Lukoil, αναφερόμενος στον εξαιρετικά παραγωγικό σχιστόλιθο Bakken στη Βόρεια Ντακότα. Η παραγωγή πετρελαίου από το Bakken της Βόρεια Ντακότα διπλασιάζεται κάθε 18 μήνες και η περιοχή είναι τώρα υπεύθυνη για το 10 τοις εκατό της συνολικής παραγωγής των ΗΠΑ.

Η ελπίδα είναι ότι με την ανάπτυξη περιοχών, όπως το Bazhenov, η Ρωσία θα αντισταθμίσει την απότομη πτώση παραγωγής στα ώριμη πεδία της της Δυτικής Σιβηρίας, στην παραγωγή από το 1970.

Οι σύμβουλοι ενέργειας Wood Mackenzie εκτιμούν ότι το Bazhenov – το βασικό ορυκτό για περίπου 85 τοις εκατό των συμβατικών αποθεμάτων της Δυτικής Σιβηρίας – έχει περίπου 2 τρις βαρέλια πετρελαίου, πέντε φορές περισσότερο από ότι το Bakken.

Αλλά ακόμα είναι ασαφές σε ποιο βαθμό είναι ανακτήσιμα. Μερικές γεωτρήσεις έχουν γίνει από το 1960 και μετά, αλλά πολλές δεν έβγαλαν τίποτα και άλλες είχαν κυμαινόμενους ρυθμούς ροής.

Το πρόβλημα είναι η έλλειψη συνέπειας. Κανονικά, σε περιοχή κοιτασμάτων πετρελαίου, οι κοντινές γεωτρήσεις συμπεριφέρονται κατά μεγάλο βαθμό με παρόμοιο τρόπο. Αυτό δεν είναι η περίπτωση του Bazhenov. Εκεί, μια γωήτρηση θα φέρει πετρέλαιο, ενώ μια άλλη κεροζίνη – ένα στερεό οργανικό υλικό, πρόδρομος για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Αυτό καθιστά δύσκολες τις γεωγραφικές προβλέψεις.

«Πρόκειται να είναι πρόκληση η παραγωγή σε μια τέτοια μεγάλη περιοχή με τόσο υψηλό βαθμό ετερογένειας», λέει ο Niall Rowantree, αναλυτής στη Wood Mackenzie.Κάποιοι, ωστόσο, ήδη προσπαθούν.

Η Rosneft και η ExxonMobil είναι να εξετάσουν από κοινού την περιοχή ως μέρος της συμφωνίας συνεργασίας τους που υπεγράφη το 2011. Η Royal Dutch Shell και η Gazprom Neft συνεργάζονται στενά στον τομέα του ελαφριού αργού σε σχηματισμούς μη-ελεύθερης ροής, ως μέρος της Salym κοινοπραξία τους.

Η Lukoil, η οποία έχει καταλήξει σε μια νέα τεχνική για-την εξόρυξη πετρελαίου, επίσης δραστηριοποιείται στην περιοχή. Η μέθοδος της συνεπάγεται εμφύσηση αέρα κάτω από το φρεάτιο και την ανάφλεξη του, δημιουργώντας θερμότητα που μειώνει το ιξώδες και επιτρέπει την ροή προς τα πάνω.

Το κόστος αυτών των προηγμένων τεχνολογιών είναι υψηλό. Ωστόσο, στελέχη λένε ότι η Bazhenov εξακολουθεί να είναι φθηνότερη από ότι άλλες ανεκμετάλλευτες περιοχές της Ρωσίας – η πλούσια σε πετρέλαιο και αέριο περιοχή κάτω από το βυθό της Αρκτικής για παράδειγμα- επειδή η περιοχή είναι ήδη το κέντρο της βιομηχανίας πετρελαίου της Ρωσίας.

Ο κ. Fedun είπε ότι θα είναι πολύ φθηνότερο για τις πετρελαϊκές εταιρείες να εκμεταλλεύονται αποθέματα σχιστόλιθου της Ρωσίας αντί το πετρελαίου από απομακρυσμένες ωκεανούς της Αρκτικής. Αλλά ο κ. Fedun είπε ότι τα προβλήματα της Royal Dutch Shell στα νερά της Αλάσκα, όπου έχει ξοδέωει σχεδόν 5 δισ. δολάρια χωρίς ακόμα αποτελέσματα, ήταν μια προειδοποιητική ιστορία για τη βιομηχανία.

Επιπλέον, η ρωσική κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει ότι χρειάζεται βοήθεια. Πρότεινε 100 τοις εκατό εξάλειψη του φόρου εξόρυξης ορυκτών για την Bazhenov. Ακόμα κι έτσι, οι αναλυτές πιστεύουν ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα. Πολλοί πιστεύουν ότι η κυβέρνηση πρέπει να μειώσει το φόρο εξαγωγής πετρελαίου της Ρωσίας, από τους πιο επαχθείς φόρους στους παραγωγούς πετρελαίου.

Ότι και να αποφασιστεί, θα χρειαστούν χρόνια για τη Ρωσία να βιώσει τη δικιά της επανάσταση σχιστόλιθου παρόμοια με αυτή των ΗΠΑ.«Χρειαζόμαστε χρόνο», λέει ο κ. Fedun. Οι Αμερικανοί άρχισαν να πειραματίζονται με αυτό τον τομέα πριν από περίπου 10 χρόνια, λέει, αλλά άρχισαν την παραγωγή μόλις το 2009-10. Για μας, αυτό θα διαρκέσει περίπου πέντε χρόνια, δηλώνει. «Αλλά έχουμε τα αποθέματα, και αργά ή γρήγορα θα τα εκμεταλευτούμε.»

sofokleous 10

Πως το ΔΝΤ αντιμετωπίζει την Ελλάδα σαν Μπανανία

από ΒlackΜediterraneanPirate http://wp.me/pPn6Y-ga5
Oι Πειρατές της Καραϊβικής. Του Νίκου Μιχαλόπουλου
Πως η Ελλάδα αντιμετωπίζεται από το ΔΝΤ με την ίδια συνταγή (EFF) των Νησιών της Καραϊβικής.

[...] Όμως διαβάζοντας τον Πίνακα Επιλεγμένοι Δείκτες Των Οικονομικών Επιδόσεων,του ΔΝΤ σχετικα με την Καραϊβική βλέπουμε ότι το Ισοζυγιο του Δημόσιου Τομέα είναι αρνητικό  Προφανώς το νοικοκύρεμα του Κράτους αφήνει πολλά χρέη πίσω. Για τους φορολογούμενους.
Μπαρμπάντος: -71.20 το 2002. έφτασε μέχρι  -205.85 το 1988
Μπελίζ: -70.8 το 1994
Ντομινικάνα: -1.255 το 1991
Γρενάδα: το ΔΝΤ δίνει στοιχεία μόνο για το 1991 και 1994,-12.23 και  -7.86  αντίστοιχα.
Γουιάνα: -957.7 το 1982 και έφτασε -9165.8 το 1991
Τζαμάικα: Δεν δίνει στοιχεία. Δίνει, όμως, στοιχεία για Ανάπτυξη για 18 έτη, ανά 3ετίες..
Θαυμάστε…1.2, -4.7, 2.1, 0.08, 0.08, -1.8, 0.06
Δηλαδή ο μ.ο. ρυθμού ανάπτυξης της χώρας στα 18 χρόνια του προγράμματος διαμορφώνεται στο
 -2.98…
(οι τιμές είναι σε εκατομμύρια τοπικά δολλάρια) [...]

*
Oι Πειρατές της Καραϊβικής. Του Νίκου Μιχαλόπουλου
Πως η Ελλάδα αντιμετωπίζεται από το ΔΝΤ με την ίδια συνταγή (EFF) των Νησιών της Καραϊβικής.
IMFSurvey Magazine: Countries & Regions
The main goal of Greece’s new IMF-supported program is to support a return to growth through a major improvement in competitiveness
GREECE PROGRAM
IMF Board Approves €28 Billion Loan for Greece
IMF Survey online
March 15, 2012
Το ΔΝΤ εγκρίνει € 28 δισεκατομμύρια σε νέα χρηματοδότηση για την Ελλάδα
• Η τακτοποίηση του χρέος του ιδιωτικού τομέα κρίνεται ως σημαντικό βήμα προς την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους
• Η αποκατάσταση της ανάπτυξης μέσω βελτιωμένης ανταγωνιστικότητας θα αποτελέσει το κλειδί του προγράμματος.
Το προγραμμα διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (EFF) το οποίο έχει σχεδιαστεί για χώρες που εισάγουν μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των σοβαρών διαρθρωτικών αδυναμιών.
Όταν μια χώρα αντιμετωπίζει σοβαρό μεσοπρόθεσμο προβλήματα του ισοζυγίου πληρωμών, λόγω των διαρθρωτικών αδυναμιών που απαιτούν χρόνο για να εξετάσει, το ΔΝΤ μπορεί να βοηθήσει με τη διαδικασία προσαρμογής στο πλαίσιο μιας διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης του Ταμείου (EFF). Σε σύγκριση με τη βοήθεια που παρέχεται στο πλαίσιο της πιο κοινής συμφωνίας stand-by, η βοήθεια στο πλαίσιο μιας διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης διαθέτει πλέον το πρόγραμμα-δέσμευση να βοηθήσει τις χώρες να εφαρμόσουν μεσοπρόθεσμες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μεγαλύτερη διάρκεια αποπληρωμής.
Τι είναι το EFF,γιατι έχει σχεδιαστει.
Το EFF ιδρύθηκε το 1974 για να παράσχει βοήθεια σε χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρά σχετικά μακροπρόθεσμων ανισορροπιών πληρωμές λόγω των διαρθρωτικών εμποδίων, συμπεριλαμβανομένων αυτών των ανισορροπιών, διότι περιορίζουν την πρόσβαση σε ιδιωτικά κεφάλαια, και όπου υπάρχει ισχυρή κατάλληλα το πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση των θεσμικών και οικονομικών αδυναμιών . Το EFF μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο για μια οικονομία που χαρακτηρίζεται από χαμηλή ανάπτυξη και μια εγγενώς αδύναμη κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών.
Και εμεις που το ξερουμε αυτο?
Το ξερουμε γιατι το ΔΝΤ εχει κανει εισαγωγη του προγράμματος διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης στην Ελλάδα,δοκιμασμένα,απο την Καραιβικη.Μέσω Βουλγαρίας,έστω.
Σε μια  Εκθεση του ΔΝΤ, με τίτλο «Οι εμπειριες των χωρων της Καραιβικης με το ΔΝΤ Προγράμματα σταθεροποίησης Στο πλαίσιο της παγκοσμοιοποιησης» Dr Thomson Fontaine, διαβάζουμε λεπτομέρειες για το παρελθόν του Ταμείου και του EFF στην Καραιβική,όπου και δοκιμάστηκε πριν εφρμοστει σε εμάς.
Ο Dr Thomson Fontaine,είναι οικονομολόγος του ΔΝΤ και την εποχή της παντοκρατορίας του Ταμείου στην πατριδα του την Ντομινικα,είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα εργασία. Εργαζόταν επι 6 χρόνια στην Εθνικη Στατιστικη Υπηρεσια του Υπουργειου Οικονομικων της χώρας…
Ας ξεκινήσουμε την γνωριμια μας με το Τροπικο μεσοπροθεσμο προγραμμα!
Η χρηματοδοτική στήριξη παρέχεται σε χώρες-μέλη του ΔΝΤ με μια ποικιλία των πολιτικών και των δανειοδοτικων μέσων.
Αυτή η μορφή χρηματοδότησης συχνά εξαρτάται από το μέλος που εγκρίνει την πολιτική μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση του ισοζυγίου πληρωμών και  το πρόβλημα που οδήγησε στην αίτηση για την υποστήριξη από το ΔΝΤ.
Το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο χρηματοδοτικό μέσο που είναι το Stand by Arrangements (1952) και το προγραμμα διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης EFF  (1974) . Το προγραμμα Stand by Arrangements δινει παροχή βραχυπρόθεσμης βοήθειας για χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο ισοζύγιο πληρωμών ενός βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα και το ΕFF παρέχει μακροπρόθεσμη βοήθεια για την υποστήριξη των διαρθρωτικών μελών καθώς και μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των δυσχερειών στο ισοζύγιο πληρωμών ενός μακροπρόθεσμου χαρακτήρα.
(Μια πρώτη απορία που γενναται είναι γιατι η Ελλαδα,αφου,υποθετικα,δεν μπορουσε να αποφυγει το ΔΝΤ,δεν αιτήθηκε για το βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα (Stand by) και επεσε στην αγκαλια του ΔΝΤ για τα επόμενα 20 χρόνια μέσω του ΕFF.)
Τα νησιά Μπαρμπάντος μπηκαν στο Πρόγραμμα την 1η Οκτωβρίου, 1982 και βγηκαν την 31 Μάη του 1993..
Τα Μπελίζ μπηκε 3 Δεκ 1984 και αποχωρησε την 31 Μαΐου 1986
(Το Μπελιζ και το Μπαρμπαντος μπήκαν αποκλειστικα και μονο στο Stand by)
Η Ντομίνικα μπήκε στις 6 του Φλεβάρη, 1981 και επειτα από 3 δανειακες συμβασεις,απεχωρησε στις 25 Νοέμβρη του 1989
Η Γρενάδα (οπου εγινε μεχρι και στρατιωτικη επεμβαση των Αμερικανών Πεζοναυτων για να σταθεροποιηθεί το ΔΝΤ),μπηκε στις 6 του Νοέμβρη του 1979 και βγηκε στις 23 Ιανουαρίου του 1984,μετα από 3 Μνημονια Συνεργασιας  και μια αιματηρή εισβολή 2.000 πεζοναυτών των ΗΠΑ στο νησί,το 1983 και ανατροπή της Κυβέρνησης της Νέας Κοινής Προσπάθειας για την Πρόνοια, Εκπαίδευση, και την Απελευθέρωση,του αριστερου Κινήματος που ειχε ελευθερώσει το νησι από τος Αγγλους.
Στην Γουιάνα το ΔΝΤ μπηκε στις 25 Ιουνίου, 1979 και εφυγε αισιως στις 31 Δεκεμβρίου 2001,επειτα από 6 δανειακες συμβασεις και ισαριθμα μνημονια.
Στη Τζαμαικα το προγραμμα ξεκίνησε στις 11 Ιούνη 1979 και τερματίστηκε την 16 Μαρτίου, 1996,επειτα από 9 δανειακές συμβάσεις και μνημονια!
Στο Τρινιντάντ και Τομπάγκο το Προγραμμα ξεκίνησε στις 13 Ιαν 1989 και έληξε την 31η  Μαρτίου 1991 με δυο προσαρμογές ενδιαμεσα.
Το Μπελιζ,(με διετες,βραχυπρόθεσμο προγραμμα του ΔΝΤ),κατέστη παραδειγμα για τους ιθύνοντες του Ταμείου,καθως κατάφερε να ανορθώσει καποιους δεικτες στην Οικονομία του.
Στις υπόλοιπες Χώρες,η «επιτυχια»του ΔΝΤ ήταν αναιμικη και αμφιλεγόμενη και από τους ιδιους τους οικονομολόγους του,όπως θα δούμε.
Ενδεικτικό είναι ότι σύμφωνα  με τον Πίνακα του Ταμείου  Selected Indicators of Economic Performance Πηγη: International Financial Statistics, IMF η πλήρης αποτυχία ήρθε για την Τζαμάικα (μετα από 17 χρονια Μνημονιο!) και την Γουιάνα,με 21 χρόνια στα Προγράμματα του ΔΝΤ!
Το 1979, η Τζαμάικα έγινε η πρώτη χώρα της Καραϊβικής που ελαβε υποστήριξη από το  ΔΝΤ για να διορθώσει το ισοζύγιο πληρωμών. Μεταξύ 1979 και 1996, η χώρα έλαβε σχεδόν αδιάλειπτη στήριξη του ΔΝΤ συμφωνώντας σε έξι προγράμματα  και τρεις εκτεταμένες χρηματοδοτήσεις του Ταμείου.
Από εδώ και εμπρός,πολλά πράγματα,θα σας φαινονται οικεια.
Οι Χώρες τις Καραιβικής μπήκαν κάτω από μια ομπρέλλα μέτρων που ονομάστηκαν Διαρθρωτικές Μεταρρυθμίσεις,μεσω ενός προγράμματος που ονομάστηκε Μεσοπρόθεσμο.
Ένα από τα βασικά στοιχεία του μεσοπρόθεσμου προγράμματος είναι η ταχεία ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών και επιχειρήσεων, «το απόλυτο εργαλείο για την άσκηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας»,σύμφωνα με τον Δρ Τομσον.
Η προσπάθεια για την σταθεροποίηση της οικονομίας της Τζαμάικα έγινε με την εισαγωγή τεράστιων περικοπών στις δαπάνες,διαδοχικές υποτιμήσεις και την ιδιωτικοποίηση των περισσότερων υπό κρατικό έλεγχο εταιρειών..
Από το 1974 μέχρι το 1997 το μόνο που καταφερε το Μεσοπρόθεσμο ήταν να μειώσει το επίπεδο του πληθωρισμού.
Ωστόσο,υπήρξε αργή έως μηδενική  ανάπτυξη ,αυξανόμενη ανεργία και τα υψηλά επιτόκια δανεισμού,οδήγησαν στην πτώση της παραγωγής.
Μεταξύ 1984 και 1986, η κυβέρνηση της Τζαμάικα ξεκίνησε βαθιές περικοπές στο επίπεδο των δημόσιων δαπανών με την απόλυση περίπου 10.000 εργαζομένων στον δημόσιο τομέα,τη μείωση του επιπέδου των επιδοτήσεων,την ιδιωτικοποίηση των δημοσίων  επιχειρήσεων και χρηση της ελεύθερης αγοράς.. Επιπλέον, το νόμισμα
υποτιμήθηκε επανειλημμένα σε μια προσπάθεια να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των εγχώριων εξαγωγικών ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Αρκετές κρατικές οντότητες, περιλαμβανομένων των τραπεζών, των ξενοδοχείων,των μεταφορών και των επικοινωνιών, ιδιωτικοποιήθηκαν
Η Τζαμάικα γνώρισε μείωση της παραγωγής, μια σοβαρή κρίση συναλλαγματος και πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις. Από το τέλος του 1987 και Μαΐου 1988,το τζαμαϊκανό δολάριο είχε υποτιμηθεί κατά 95%. Επιπλέον, το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε σταθερά καθ ‘όλη τη δεκαετία του 1980 φθάνοντας στα 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 1989, ή ισοδύναμο με το 125% του ΑΕΠ.
Το ισοζύγιο πληρωμών εξακολουθούσε να είναι προβληματικό και στην στην δεκαετία του ενενήντα,καθως και στα επόμενα χρόνια και γενικά η ανάπτυξη παρέμεινε σε καταθλιπτικα επίπεδα.
Στην περίπτωση της Γουιάνας, η κυβέρνηση μείωσε το μέγεθος του Δημοσίου στο μισο,μεταξύ 1991 και 1998, αλλά δεν πειραξε τους  ονομαστικούς μισθούς (όπως εκανε στην Ελλάδα). Η Κυβέρνηση μειωσε περαιτέρω
δαπάνες για μεταβιβάσεις κεφαλαίων και κάθε είδους κεφαλαιουχικές δαπάνες.
Μια σειρά φορολογικών μέτρων που τέθηκαν σε εφαρμογή,συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του ποσοστού των φόρων των εταιρειών, και την κατάργηση πολλών ειδικών φόρων κατανάλωσης και την αντικατάστασή τους με ενιαιο φόρο κατανάλωσης. Το 1991, την ιδια στιγμη που οι φοροι επιχειρησεων επεφταν,ο φόρος εισοδήματος για τα φυσικα προσωπα αυξήθηκε  και όλες οι προηγούμενες κρατήσεις,παροχές και επιδόματα καταργήθηκαν.
Την ίδια χρονιά, η νομισματική πολιτική περιελαμβανε την άρση των ελέγχων στα επιτόκια, αλλά το ελάχιστο επιτόκιο καταθέσεων διατηρήθηκε. Επίσης, τον Απρίλιο του 1991, το 80 τοις εκατό των πλεονάζοντα αποθεματικά ειχαν μετατραπεί σε ομόλογα.
Επιπλέον, το νερό, φυσικό αέριο, ταχυδρομικές υπηρεσίες και δημόσιες μεταφορές, όπως και τα μισθώματα για τη δημόσια στέγαση αυξήθηκαν. Οι κρατικές συμμετοχές σε διάφορους δημόσιους φορείς πωλήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.Επίσης θεσπίστηκαν αυστηρά ορια στην Κεντρική Τραπεζα ως προς τον δανεισμό προς τον δημόσιο τομέα.
Στη Γουιάνα, παρά τις διαδοχικές υποτιμήσεις,η πραγματική παραγωγή το 1988 υπολογίστηκε 22% χαμηλότερη από εκείνη του 1980. Οι σημαντικές υποτιμήσεις οδήγησαν σε υψηλούς ρυθμούς πληθωρισμού και έριξαν το πραγματικό επίπεδο των μισθών.
Και οι υπόλοιπες χώρες της συνταγής του EFF,δεν είχαν καλύτερα αποτελέσματα.
Μεταξύ 1982 και 1987, η οικονομία του Τρινιδάδ και Τομπάγκο εγγραφει έξι συναπτά έτη αρνητικής οικονομικής ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα κέρδη από τον τομέα των πετρελαιοειδών μειώθηκαν
κοντά στο μισό και το ποσοστό της ανεργίας πάνω από διπλασιάστηκε από 10 έως 22 τοις εκατό. Επιπλέον, το ΑΕΠ το 1987 ήταν 28 τοις εκατό κάτω από το επίπεδο του 1982, και πάνω από $ 2,8 δισεκατομμύρια των συναλλαγματικών αποθεμάτων χάθηκε.
Ποια ήταν όμως τα επίσημα κοινά χαρακτηριστικά των Προγραμμάτων?
Σύμφωνα με τον Δρ Τομσον, σε γενικές γραμμές, ο σχεδιασμός των προγραμμάτων σταθεροποίησης δίνει έμφαση στη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος,ώστε να καταστεί η συναλλαγματική ισοτιμία περισσότερο ανταγωνιστική, στην απελευθέρωση του εμπορικού καθεστώτος, αυξάνοντας τιις ιδιωτικοποιήσεις και τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Συνήθως αυτά τα Προγράμματα  περιείχουν φορολογικά μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των δημοσίων δαπανών και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, σε συνδυασμό με μέτρα που αποσκοπούν στην τόνωση των ιδιωτικών δραστηριότητων και τη μεταρρύθμιση του φορολογικού καθεστώτος.
Η Τζαμάικα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο και η Γουιάνα ιδιωτικοποίησαν ή την εκκαθάρισαν (είναι εξαιρετικη η φρασεολογια του ΔΝΤ) τις δημοσίες επιχειρήσεις, καθώς και βελτιώσαν την τιμολόγηση αυτών που παρέμειναν κρατικές. Οι χώρες επίσης ελαβαν μέτρα στην νομισματική πολιτική, κυρίως ως συμπλήρωμα της δημοσιονομικής τους πολιτικής. Μερικές,όπως τα Μπαρμπάντος και η Τζαμάικα καθιέρωσαν πιστωτικούς ελεγχους, ανώτατα όρια για την κατάθεση και εναρμονίστηκαν με την λειτουργία της ελεύθερης αγοράς. Η Τζαμάικα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο και η Γουιάνα, επέλεξαν την υποτίμηση, ενώ ηΝτομίνικα, Μπαρμπάντος, Μπελίζ και η Γρενάδα είτε αποκλεισαν την υποτίμηση ή δεν ήταν σε θέση να την πράξουν.
Τι έγινε όμως στις χώρες που δεν είχαν ούτε το όπλο της υποτίμησης για να αμυνθούν?
Κατά την έναρξη του προγράμματος στα Μπαρμπάντος, η κυβέρνηση απέκλεισε την υποτίμηση και εστιάσε σχεδόν αποκλειστικά στη δημοσιονομική πολιτική. Στα τέλη του 1991 οι ονομαστικοί μισθοί στο δημόσιο τομέα μειώθηκαν κατά 8 τοις εκατό και καταψυχθηκαν το επόμενο έτος. Παράλληλα, 11 τοις εκατό των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα απολύθηκαν και οι δαπάνες μειώθηκαν δραστικά.
Από την πλευρά των εσόδων, μια φορολογική σταθεροποίηση από 1 – 5 τοις εκατό επιβλήθηκε επί των εισοδημάτων, ο φόρος κατανάλωσης επί των βασικών προϊόντων αυξήθηκε από 10 σε 17 τοις εκατό,έως και 20 τοις εκατό.
Σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, η Ντομίνικα,διευρύνει τη φορολογική βάση και απλοποιει το φορολογικο συστημα.(Δηλαδη το κανει οριζοντιο) Η κυβέρνηση της Ντομίνικα εισήγαγε μια σημαντική φορολογική μεταρρύθμιση το 1987-88 ως μέρος του προγράμματος σταθεροποίησης της. Οι φόροι κατανάλωσης ήταν ενωμένοι σε 20%, εκτός από τα πολυτέλη αντικείμενα με επιπλέον χρέωση 15%. Μια ενιαία χρέωση στην τελωνειακή υπηρεσία του 1,5% και φόρος ακαθάριστων εσόδων 3% εισήχθει.
Όλα τα δικαιώματα με εξαίρεση τους τόκους των στεγαστικών δανείων,καταργήθηκαν ενώ παράλληλα,10% επενδυτική πίστωση για τις επιχειρήσεις και μια εισφορά για την ανάπτυξη του εισοδήματος από την μπανάνα (κατι σαν τις δικες μας επιδοτησεις στον τουρισμο και στην ναυτιλοια,σε αλλα μεγέθη βεβαια αλλα στην ιδια λογικη) εισήχθησαν.
Το 1986 η κυβέρνηση του Τρινιδάδ και Τομπάγκο μειωνει το μισθολογικό κόστος του δημόσιου τομέα με κατάργηση των επιδοματων και με την ονομαστική μείωση των μισθων του δημοσίου τομέα κατά 10 τοις εκατό. Ένα εθελοντικό πρόγραμμα αποχώρησης εισήχθη επίσης με στόχο την μείωση του μεγέθους του δημόσιου τομέα. Η κυβέρνηση μείωσε επίσης τις συμμετοχές της σε διάφορες εταιρείες ενέργειας και εκκαθάρισε πολλες κρατικές επιχειρήσεις. Μια προσπάθεια έγινε επίσης για φορολογικη μεταρρύθμιση, μέσω της κατάργησης των διαφόρων φόρων και την εισαγωγή μιας τιμής 15 τοις εκατό προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) που καλύπτει όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες, εξαιρουμένων των εξαγωγών και κάποια βασικα εμπορεύματα.
Για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα,οι τράπεζες που επιθυμούσαν να δανείσουν ορισμένες κρατικές επιχειρήσεις και τις κρατικές αρχές θα έπρεπε να διαβουλευθούν με την κεντρική τράπεζα, πριν καταλήξουν σε απόφαση και το επιτόκιο αυξήθηκε ως μέσο για τη μείωση των δανείων από τις εμπορικές τράπεζες προς το κράτος.
Η αποτίμηση του ΔΝΤ
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς αποτιμά το Ταμείο όλη αυτήν την Καταστροφή.
Σύμφωνα με την Έκθεση και αντιγραφοντας την λεξη-λεξη διαβάζουμε τα εξής.
« Τα προγραμματα  σταθεροποίησης στην Καραϊβική είχαν ανάμικτα αποτελέσματα. Συνολικά, με βάση τις εμπειρίες από τις χώρες της Καραϊβικής που έχουν ξεκινήσει
τα προγράμματα σταθεροποίησης και χρηματοδοτικών συμφωνιών στήριξης με το ΔΝΤ, σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η ανάπτυξη είναι πάντα πτωτικη, αλλά οδηγεί στη βιώσιμη ανάπτυξη σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως όταν οι οικονομίες προσπαθούν να προσαρμοστούν στα διάφορα κίνητρα και τις προτάσεις των διαφόρων προγραμμάτων προσαρμογής.»
Μνημείο ασαφειας! Απόλυτα ηθελημένης.
Όμως διαβάζοντας τον Πίνακα Επιλεγμένοι Δείκτες Των Οικονομικών Επιδόσεων,του ΔΝΤ σχετικα με την Καραιβικη,βλέπουμε ότι το Ισοζυγιο του Δημοσιου Τομεα είναι αρνητικο. Προφανώς το νοικοκυρεμα του Κρατους,αφήνει πολλα χρέη πίσω.Για τους φορολογουμενους.
Μπαρμπαντος   -71.20 το 2002. εφτασε μεχρι  -205.85 το 1988
Μπελιζ              -70.8 το 1994
Ντομινικανα    -1.255 το 1991
Γρεναδα           το ΔΝΤ δινει στοιχεια μονο για το 1991 και 1994,-12.23 και  -7.86  αντιστοιχα.
Γουιανα             -957.7 το 1982 και εφτασε -9165.8 το1991
Τζαμαικα          Δεν δινει στοιχεια.
Δινει όμως στοιχεια για Αναπτυξη για 18 ετη,ανα 3ετιες..
Θαυμαστε…1.2, -4.7, 2.1, 0.08, 0.08, -1.8, 0.06
Δηλαδή ο μ.ο. ρυθμού ανάπτυξης της χώρας στα 18 χρόνια του προγράμματος διαμορφώνεται στο
-2.98…
(οι τιμες είναι σε εκατομμυρια τοπικά δολλαρια)
Στην Αποτιμηση και στις Σκεψεις για Μελοντικη Χρηση (Η Ευρωπη εγινε  η μελλοντικη χρηση του EFF) διαβαζουμε ότι o ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής δεν πρέπει να περιορίζεται από τις κρατικές δαπάνες, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνονται  προσπάθειες για την ενθάρρυνση της δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα και την έναρξη της φορολογικής μεταρρύθμισης για αυτό όταν είναι απαραίτητο.
.Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν  μείωση μισθών στο δημόσιο τομέα,μειωση του μεγέθους στον δημόσιο τομέα μέσω απολύσεων και εθελουσίας εξόδου, καθώς και τη μείωση του δημοσιου τομέα επενδύσεων.
Press Release No. 98/44
September 28, 1998                                                                                  International Monetary Fund
700 19th Street, NW
Washington, D.C. 20431 USA
IMF Approves Three-Year Extended Fund Facility for Bulgaria
The International Monetary Fund (IMF) approved a three-year credit for Bulgaria equivalent to SDR 627.62 million (about US$864 million at the current exchange
rate) under the Extended Fund Facility (EFF)1 to support the government’s medium-term economic reform program for July 1998-June 2001. Of the total, the equivalent of SDR 52.30 million (about US$72 million) is available immediately
Structural Reforms
One of the key elements of the medium-term program is the rapid privatization of state owned banks and enterprises, the ultimate tool to exercise financial discipline.
Kαι στα Ελληνικά…
Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις
Ένα από τα βασικά στοιχεία του μεσοπρόθεσμου προγράμματος είναι η ταχεία ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών και επιχειρήσεων, το απόλυτο εργαλείο για την άσκηση δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Ακριβως τα ιδια λογια της Εκθεσης για την εμπλοκη του ΔΝΤ στην Καραιβικη από το 1974 μεσω του EFF!
Κλείνοντας,θέλω να αναφέρω ότι οι πηγές που χρησιμοποιησα,ήταν αποκλειστικα από το αρχείο του ΔΝΤ. Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου είναι πιστή αντιγραφή των αρχείων,τα οποία και παραθέτω στις Πηγές.Απλά έγινε συνδυαστικά.
Το ανησυχητικό είναι,πως χωρίς ο υπογράφων να είναι οικονομολόγος,παρ΄όλα αυτά,οι όροι και η φρασεολόγια του Ταμείου του ήταν πολύ οικεία. Πρέπει να ευχαριστήσω μάλλον τους δημοσιογράφους του Μεγκα και του Σκαι για αυτό.
Νικος Μιχαλόπουλος
ΠΗΓΕΣ
Hiliare Alvin D. L. “ Caribbean Approaches to Economic Stabilization” IMF Working
Paper, April 2000.
International Monetary Fund, International Financial Statistics.
International Monetary Fund “IMF Conditionality: Experience Under Stand-By and
Extended Arrangements, Part II Background Papers”.
International Monetary Fund, Annual Report 2001.
Ramsaran Ramesh F. “The Challenge of Structural Adjustment in the Commonwealth
Caribbean”:
Caribbean Country Experiences with IMF
Stabilization Programs Within the Context of
Globilization
Thomson Fontaine PhD
http://www.imf.org/external/np/exr/facts/eff.htm
http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2012/CAR031512B.htm
http://www.thedominican.net/articles/stabilization.pdf
http://www.imf.org/external/np/sec/pr/1998/pr9844.htm
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εποχή.

Τα συστατικά της αυτοκαταστροφής

02/04/2013 8 σχόλια

Η Κύπρος απέφυγε τη χρεωκοπία προς απογοήτευση των καλοθελητών, στην πλειοψηφία τους Ελλαδιτών που αναζητούσαν ευκαιρία να φωνάξουν το δικό τους «ηρωικό όχι» με το αζημίωτο.

Υπάρχουν δύο λαοί στους οποίους πάει γάντι η έκφραση «χαμένες ευκαιρίες»: οι Παλαιστίνιοι και οι Σέρβοι. Και οι δύο διεκδικούν τα σκήπτρα της αυτοκαταστροφής, αφού σε κρίσιμες ιστορικές καμπές απέρριψαν συμβιβαστικές λύσεις, υιοθετώντας μαξιμαλιστικά αιτήματα που αποδείχθηκαν τυφλά και αδιέξοδα. Οδηγήθηκαν έτσι σε οδυνηρές ήττες, μπροστά στις οποίες οι συμβιβαστικές λύσεις φαντάζουν θρίαμβοι. Οι Παλαιστίνιοι θα είχαν σήμερα το δικό τους κράτος, ενώ οι Σέρβοι θα είχαν προστατέψει τους μειονοτικούς τους πληθυσμούς στην Κροατία, τη Βοσνία και το Κόσοβο αντί να τους μετατρέψουν σε πρόσφυγες. Και, εννοείται, θα είχαν αποφύγει την τραγωδία πολύνεκρων πολέμων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως και οι δύο λαοί διαθέτουν πλειάδα θαυμαστών στην Ελλάδα. Διατρέχοντας την ιστορική εμπειρία των δύο αυτών λαών, διαπιστώνει κανείς πως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο δεν είναι η αυτοκαταστροφή και οι χαμένες ευκαιρίες καθαυτές, αλλά η αναγωγή της επαναλαμβανόμενης ήττας και τραγωδίας σε απόδειξη ηρωισμού και αυτοθυσίας και η μετατροπή της σε συστατικό στοιχείο της εθνικής τους ταυτότητας. Το αποτέλεσμα είναι πως η καταστροφή όχι μόνο δεν τους έχει διδάξει, αλλά τους έχει οδηγήσει στη συστηματική επανάληψη των σφαλμάτων τους με τραγικές συνέπειες. Η αδυναμία τους αυτή έχει μάλιστα γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους αντιπάλους τους. Εχουν γραφτεί δεκάδες αναλύσεις για το πώς οι Ισραηλινοί καταφέρνουν να ενεργοποιούν την τάση αυτή των Παλαιστινίων, οδηγώντας τους έτσι σε καταστροφικές επιλογές.
Η Κύπρος δεν διαφέρει τόσο. Η ιστορία της είναι γεμάτη από άστοχες ή άκαιρες επιλογές με τραγικές συνέπειες. Η πρόσφατη κρίση επιβεβαίωσε την αυτοκαταστροφική ροπή των Κυπρίων αλλά και την αδυναμία εξαγωγής διδαγμάτων από προηγούμενα λάθη τους: από την εγκληματική αδράνεια της κυβέρνησης Χριστόφια ώς τις παλινδρομήσεις των πρόσφατων διαπραγματεύσεων και το «ηρωικό όχι» της Βουλής, η Κύπρος πέτυχε ένα σχεδόν χείριστο αποτέλεσμα – σχεδόν, γιατί τουλάχιστον απέφυγε τη χρεοκοπία, αυτό δηλαδή που την καλούσαν να πράξει διάφοροι εκ του ασφαλούς καλοθελητές, όπως ακριβώς το φιλοθεάμον κοινό προτρέπει τον απελπισμένο να πηδήσει στο κενό. Δυστυχώς, η πλειοψηφία των καλοθελητών αυτών ήταν Ελλαδίτες που αναζητούσαν ευκαιρία να φωνάξουν το δικό τους «ηρωικό όχι» με το αζημίωτο, πάνω στην πλάτη των Κυπρίων.
Το «ηρωικό όχι» αποτελεί κλασική συνταγή με γνωστό μοτίβο. Πρώτο συστατικό της, η κυριαρχία ενός θερμού συναισθηματισμού αντί του απαραίτητου ψυχρού ορθολογισμού. Σύμπτωμά του είναι η επικράτηση της ρητορικής κορόνας και του λυρισμού αντί της λογικής ανάλυσης. Συνέπειές του, οι σπασμωδικές κινήσεις, η έλλειψη προετοιμασίας και η ένδεια σχεδιασμού. Δεύτερο συστατικό, η επικράτηση μιας ηρωικής ανάγνωσης του εαυτού μας που οδηγεί στην υπερτίμηση των δυνατοτήτων μας και στην αντίστοιχη υποτίμηση της άλλης πλευράς. Εδώ εντάσσεται και η έκδηλη αδυναμία ερμηνείας των πραγματικών της κινήτρων και η αυτόματη απόδοση μοχθηρών και κακόβουλων προθέσεων.
Στην περίπτωση της Κύπρου, προτού καταλήξει κανείς σε εύκολα συμπεράσματα ως προς την υποτιθέμενη πρόθεση του Βορρά να διαλύσει τον Νότο, καλό θα ήταν να εξετάσει κάποιες απλούστερες ερμηνείες όπως, π.χ., την κατανοητή επιθυμία της πλειοψηφίας των χωρών της Ευρώπης (και όχι μόνο του Βορρά, των προτεσταντών ή των πλούσιων χωρών όπως λανθασμένα επαναλαμβάνεται) να μην εξαναγκάσουν τους φορολογουμένους τους να επωμιστούν το κόστος διάσωσης ενός τραπεζικού συστήματος με τα χαρακτηριστικά του κυπριακού. Σημειώνω εδώ και την απίστευτα αδαή παρουσίαση ως θριάμβου του νεοφιλελευθερισμού, μιας καθαρά σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής επιλογής όπως η αντίθεση στη χαμηλή φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου και στην έλλειψη ενός στιβαρού ελεγκτικού πλαισίου για τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος. Οδηγούμαστε έτσι στην ακατάσχετη συνωμοσιολογία. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα εδώ είναι η απόπειρα εξαπάτησης και η κουτοπονηριά, αφού οι άλλοι θεωρούνται εξ ορισμού κατώτεροι.
Τέταρτο συστατικό είναι η υιοθέτηση μιας αφηγηματικής στρατηγικής που βασίζεται στην αναλογία των αγνών και μικρών που αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν με άνισους όρους τους μοχθηρούς και ισχυρούς (εδώ παρεισφρέει και το γνωστό μοτίβο της ήττας λόγω προδοσίας). Η συνέπεια είναι πως αφού δεν μπορείς να επικρατήσεις, καλύτερα να νικήσεις στο ηθικό πεδίο με την ηρωική σου αυτοθυσία. Πρόκειται για την αθεράπευτα ρομαντική απόδοση προτεραιότητας στο μέσο έναντι του αποτελέσματος: έτσι πλασάρεται η «ηθική επικράτηση» ως άλλοθι για την αποτυχία. Ομως η έλλειψη ισχύος από μόνη της δεν εγγυάται την ηθική ανωτερότητα ούτε οδηγεί απαραίτητα σε ήττα. Πέμπτο και πιο ακραίο συστατικό είναι η λατρεία της ήττας. Η καθημερινότητα έχει την κακή συνήθεια να υπονομεύει τον ρομαντισμό και οι κραυγές περί ηθικής νίκης γρήγορα γίνονται αντιληπτές ως το θλιβερό φύλλο συκής που είναι πραγματικά. Ετσι, όταν συσσωρευθούν οι αποτυχίες, καλλιεργείται συστηματικά η λατρεία της ήττας. Εδώ περνάμε στο στάδιο της συλλογικής αυταπάτης, στο οποίο έχουν διαπρέψει οι Σέρβοι και όπου ευτυχώς δεν έχουμε φτάσει, τουλάχιστον όχι ακόμη.
Για να απαλλαγούμε από αυτές τις βλαβερές ροπές πρέπει να προχωρήσουμε σε βαθιές τομές στους μηχανισμούς που τις συντηρούν: την ενημέρωση και, ιδίως, την παιδεία.
Στάθης Ν. Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.