Πραγματικοί Μισθοί: Μύθοι και Πραγματικότητα

Πραγματικοί Μισθοί: Μύθοι και Πραγματικότητα

Ένα από τα πεδία αντιπαράθεσης των πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα, και όχι μόνον, αποτελεί η εξέλιξη των πραγματικών αμοιβών των εργαζόμενων στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, καθώς και η διανομή του εισοδήματος μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Οι πολιτικές δυνάμεις αυτοχαρακτηρίζονται ως προοδευτικές ή συντηρητικές και προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες, μερικές φορές το καταφέρνουν, για την συνέπεια των λόγων και των έργων τους ως προς την εφαρμοζόμενη πολιτική τους. Τελευταία δε, μετά την είσοδο της Ελλάδας στην βαθιά οικονομική κρίση εμφανίσθηκαν και οι ακροδεξιοί οι οποίοι θεωρούν ότι η χούντα 1967-1974 στήριξε τον εργαζόμενο και τον προστάτευσε από το «αιμοβόρο» κεφάλαιο.

Σήμερα, διαθέτοντας μια σειρά από στατιστικά στοιχεία που προμηθεύουν διεθνείς οργανισμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και η Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, μπορούμε, εκ των υστέρων, να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα των πολιτικών που εφάρμοσαν οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1963 έως το 2003 (περίοδος για την οποία το Δ.Ν.Τ. παρέχει στοιχεία για την Ελλάδα και επιφυλάσσομαι για την περίοδο 2003-2010).

Κατά την τεσσαρακονταετία αυτή οι εκάστοτε κυβερνήσεις άσκησαν πολιτικές που επηρέασαν την ανάπτυξη, τις πραγματικές αμοιβές της εργασίας και την διανομή του εισοδήματος. Στην πρώτη στήλη του πίνακα 1 παρουσιάζεται η συνολική μεταβολή του πραγματικού ακαθαρίστου προϊόντος που επιτεύχθηκε κατά την διάρκεια της κυβερνητικής θητείας της αντίστοιχης κυβέρνησης[1]. Στην δεύτερη στήλη παρουσιάζεται η συνολική μεταβολή των πραγματικών αμοιβών στην βιομηχανία και στην τρίτη στήλη παρουσιάζεται η διαφορά της μεταβολής της πραγματικής αμοιβής της εργασίας και της μεταβολής του ΑΕΠ.

Από τα στοιχεία της δεύτερης στήλης προκύπτει ότι η πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση Καραμανλή υπήρξε η πιο ευνοϊκή για τους εργαζόμενους, καθώς η τότε επονομαζόμενη «σοσιαλμανία» του Κωνσταντίνου Καραμανλή μεταφράστηκε σε συνολική αύξηση των πραγματικών αμοιβών κατά 35%.  Η δικτατορία ακολουθεί με πραγματική αύξηση κατά 29% και στην τρίτη θέση βρίσκεται η πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου με πραγματική βελτίωση των αμοιβών κατά 21%. Η δεύτερη κυβέρνηση Α. Παπανδρέου υπήρξε η χειρότερη κυβέρνηση για τους εργαζόμενους, καθώς οι πραγματικές αμοιβές μειώθηκαν κατά 12% και ακολουθεί η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με 11%.

Η τρίτη στήλη μας δείχνει την απώλεια των εργαζόμενων από την αναδιανομή του δημιουργηθέντος προϊόντος στην οικονομία. Εάν η μεταβολή του ΑΕΠ είναι μεγαλύτερη από τη μεταβολή των πραγματικών αμοιβών, και θεωρώντας τον πληθυσμό σταθερό, τότε οι εργαζόμενοι δεν απολαμβάνουν πλήρως την παραγωγικότητα που έχουν πετύχει κατά την διάρκεια της επισκοπούμενης περιόδου. Την διαφορά την καρπούνται άλλες τάξεις. Πραγματοποιείται, δηλαδή, αναδιανομή του πραγματικού εισοδήματος εις βάρος των εργαζομένων. Εάν η πραγματική αμοιβή αυξάνει πιο γρήγορα από την αύξηση του προϊόντος, τότε γίνεται αναδιανομή υπέρ των εργαζομένων με κίνδυνο όμως την άνοδο των τιμών στην συνέχεια. 

Εξετάζοντας λοιπόν την διαφορά μεταβολής πραγματικών αμοιβών και μεταβολής του ΑΕΠ, παρατηρούμε ότι η πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση Καραμανλή πραγματοποίησε την μεγαλύτερη αναδιανομή εισοδήματος προς όφελος των εργαζόμενων κατά 23%. Ακολουθεί η κυβέρνηση Γ. Ράλλη με 14.2% και τρίτη η πρώτη κυβέρνηση Παπανδρέου με 7.5%.  Σε όλες τις υπόλοιπες κυβερνητικές θητείες η διαφορά είναι αρνητική, δηλαδή, οι εργαζόμενοι δεν απόλαυσαν πλήρως την αύξηση της παραγωγικότητας διότι πραγματοποιήθηκε αναδιανομή του εισοδήματος εις βάρος τους. Η μεγαλύτερη αναδιανομή πραγματοποιήθηκε επί δικτατορίας με απώλεια 49.5%, ακολουθεί η δεύτερη κυβέρνηση Παπανδρέου με απώλεια 12.8% και τέλος η κυβέρνηση Μητσοτάκη με απώλεια 11.7%. Καταρρίπτονται λοιπόν δυο μύθοι: α) ο μύθος τον οποίο έστησαν για την φιλεργατική πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου και β)ο μύθος τον οποίο προσπαθούν να στήσουν οι νοσταλγοί της χούντας ότι η δικτατορία προστάτευσε τους εργαζόμενους από την εργοδοσία. Στην διάρκεια των κυβερνήσεων αυτών οι εργαζόμενοι έχασαν τα μεγαλυτέρα μερίδια προς όφελος της εργοδοσίας.

Εάν εξετάσουμε τις συνολικές κυβερνητικές θητείες της Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ μετά την μεταπολίτευση, δηλαδή τις περιόδους 1974-1981, 1981-1988 και 1994-2003, τότε μπορούμε να καταλήξουμε στις παρακάτω διαπιστώσεις. Κατά την  πρώτη μεταπολιτευτική κυβερνητική περίοδο, με κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, επιτεύχθηκε συνολική αύξηση του ΑΕΠ κατά 16.6 %, ενώ η συνολική αύξηση πραγματικών αμοιβών ήταν 53%. Κατά συνέπεια πραγματοποιήθηκε αναδιανομή του πραγματικού εισοδήματος υπέρ των εργαζόμενων κατά 36.4%. Κατά τη πρώτη περίοδο διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, επί Α. Παπανδρέου (1981-1988), η συνολική αύξηση του ΑΕΠ ήταν 14.3%, ενώ η συνολική αύξηση των πραγματικών αμοιβών 9%. Συνεπώς, συνετελέσθη αναδιανομή εισοδήματος εις βάρος των εργαζόμενων κατά 5.3%. Η δεύτερη περίοδος διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, με Α. Παπανδρέου και στην συνέχεια Κ. Σημίτη, η συνολική αύξηση του ΑΕΠ ήταν 35%, ενώ η αντίστοιχη αύξηση των πραγματικών αμοιβών 18.9%. Συνετελέσθη δηλαδή αναδιανομή εισοδήματος εις βάρος των εργαζομένων κατά 16.1%.

Τέλος, κατά την εικοσαετία (1981-2003) που η χώρα μας είναι μέλος της ΕΟΚ (ΕΕ) και έχει αντλήσει σημαντικούς χρηματοοικονομικούς πόρους από τα κοινοτικά ταμεία, η συνολική αύξηση του ΑΕΠ ήταν 60%, ενώ  αντίστοιχη αύξηση των  πραγματικών μισθών ήταν μόλις 24.9%. Κατά συνέπεια οι εργαζόμενοι απόλαυσαν μέρος μόνο της παραγωγικότητας που επιτεύχθηκε κατά την περίοδο αυτή. Το υπόλοιπο 35.4% αναδιανεμήθηκε προς όφελος άλλων τάξεων και για αυτή την μεγάλη αναδιανομή  ευθύνονται και τα δύο κόμματα που κυβέρνησαν την χώρα, το καθένα βέβαια με το ποσοστό της ευθύνης του (23.7% το ΠΑΣΟΚ και 11.7% η Νέα Δημοκρατία του Κ. Μητσοτάκη).

Πίνακας 1.

Πραγματικές Αμοιβές και Αναδιανομή

Κυβέρνηση	Συνολική % Μεταβολή ΑΕΠ	Συνολική % Μεταβολή του Ωριαίου Μισθού	Διαφορά % Μεταβολής του ΑΕΠ Με % Μεταβολή του Μισθού
Γ. Παπανδρέου (1964-65)	22	16.	-6
Κυβερνητική Αστάθεια (1966-1967)	12.3	18	5.7
Δικτατορία (1967-1974)	78.6	29	-49.5
Α' Κ. Καραμανλή (1974-1977)	11.7	35	23.2
Β' Κ. Καραμανλή (1977-1980)	14.1	13	-1.1
Γ. Ράλλη (1980-1981)	-9.2	5	14.2
Α' Α. Παπανδρέου (1981-1985)	13.4	21	7.5
Β' Α. Παπανδρέου (1985-1989)	0.8	-12	-12.8
Κ. Μητσοτάκη (1990-1993)	1.7	-10	-11.7
Γ' Α. Παπανδρέου (1994-1995)	7	6	-1.03
Α' Κ. Σημίτη (1996-2000)	10.3	3	-7.3
Β' Κ. Σημίτη (2000-2003)	17.6	9.9	-7.6

Πηγή: ΔιεθνέςΝομισματικό Ταμείο,International Financial Statistics

---

[1] Πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν και πραγματική αμοιβή της εργασίας είναι τα αντίστοιχα μεγέθη μετά την αφαίρεση του πληθωρισμού.

Μπορεί ο κόσμος να θρέψει την Κίνα;

Μαΐου 29, 2014 in Γιάννης Μαστοράκης

Lester R. Brown

Plan B Updates

FEBRUARY 25, 2014

Μετάφραση: Γιάννης Μαστοράκης

Πολύ σύντομα, η Κίνα έγινε  κορυφαίος εισαγωγέας σιτηρών παγκοσμίως, αγοράζοντας το εμπορικό έτος, 2013-14, το εκπληκτικό ποσό των 22 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις  του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Μέχρι πρόσφατα, ήτοι μέχρι το 2006- μόλις λίγα χρόνια πριν – η Κίνα είχε ένα πλεόνασμα σιτηρών και εξήγε 10εκατομ τόνους ετησίως. Τι άραγε, προκάλεσε αυτή τη δραματική αλλαγή;

Δεν έχουν περάσει 20 χρόνια, αφ` ότου έγραψα ένα άρθρο με τίτλο ‘Ποιος θα θρέψει την Κίνα;’ με το οποίο εξέφραζα τον προβληματισμό μου για το κατά  πόσο σοβαρό πολιτικό θέμα ήταν η διατροφική ασφάλεια των Κινέζων. Οι ηγέτες της Κίνας ήταν όλοι επιζώντες του Μεγάλου Λιμού του 1959-61, όταν 36 εκατομ άνθρωποι είχαν λιμοκτονήσει. Εν τούτοις και ενώ η Κινεζική κυβέρνηση δημοσίως εστάθη πολύ κριτικά προς τις ανησυχίες τις οποίες εξέφραζα για την ικανότητα της χώρας να διαθρέψει τον εαυτό της, σιωπηρά άρχισε να προβαίνει σε μεταρρυθμίσεις της γεωργίας. Ανάμεσα στα άλλα μέτρα το Πεκίνο υιοθέτησε μια πολιτική αυτάρκειας στα δημητριακά, αλλά αυτή η πολιτική σήμερα δοκιμάζεται σκληρά.

Μετά το 2006, η κατανάλωση σιτηρών εκ μέρους της Κίνας αυξάνεται κατά 17 εκατομ τόνους ετησίως. Για να έχουμε μέτρο σύγκρισης, η ποσότητα αυτή συγκρίνεται με την ετήσια παραγωγή σιτηρών της Αυστραλίας που ανέρχεται στους 24εκατομ τόνους. Καθώς η αύξηση  του πληθυσμού μειώνεται, αυτή η αύξηση της κατανάλωσης σιτηρών σχετίζεται με την άνοδο στην τροφική αλυσίδα των Κινέζων, οι οποίοι πλέον καταναλώνουν περισσότερο γάλα, αυγά και κρέας που βασίζονται σε τροφές δημητριακών.

Το 2013, ο κόσμος κατανάλωσε περίπου 107εκατομ τόνους χοιρινού κρέατος – το ήμισυ εκ του οποίου καταναλώθηκε από τους Κινέζους. Σήμερα, η Κίνα καταναλώνει έξι φορές περισσότερο χοιρινό κρέας από τις ¨ΗΠΑ. Ακόμα όμως και σήμερα η Κίνα ανά άτομο καταναλώνει 120 pounds ετησίως εν σχέσει προς τα             235 pounds των κατοίκων των ΗΠΑ. Αλλά και οι Κινέζοι όπως και άλλοι πληθυσμοί αναγύρω στον κόσμο φιλοδοξούν να φτάσουν  τον Αμερικάνικο τρόπο ζωής. Για να φτάσει αυτό τον τρόπο ζωής η Κίνα θα πρέπει να διπλασιάσει την ετήσια κατανάλωση κρέατος και από  80εκατομ τόνους να καταναλώνει 160εκατομ τόνους . Αν σκεφτούμε  ότι για ένα κιλό χοιρινού κρέατος απαιτούνται 3-4 κιλά δημητριακών, μια επί πλέον ποσότητα της τάξεως  των 80εκατομ τόνων χοιρινού κρέατος θα απαιτούσε τουλάχιστον μια ποσότητα της τάξης των 240εκατομ τόνων τροφής που θα προέρχεται από δημητριακά.

Όμως, από πού θα προέλθουν αυτά τα επιπλέον δημητριακά; Οι αγρότες στην Κίνα χάνουν τα νερό άρδευσης, επειδή κατέρχεται η επιφάνεια των υπογείων υδάτων. Η επιφάνεια των υπογείων υδάτων στις Πεδιάδες της Βόρειας Κίνας –μια περιοχή στην οποία παράγονται τα μισά σιτηρά της χώρας και το 1\3 του καλαμποκιού-  κατέρχεται με γρήγορους ρυθμούς, σχεδόν με πάνω από 10 πόδια σε μερικές περιοχές. Εν τω μεταξύ τα ύδατα στρέφονται σε αστικές και βιομηχανικές χρήσεις. Καθώς δε, η παραγωγή δημητριακών στην Κίνα έχει φτάσει στο ανώτατο σημείο, η δυνατότητα της Κίνας να αυξήσει την παραγωγή τους εντός των συνόρων της είναι περιορισμένη.

Το 2013 η εξαγορά που έγινε από μια Κινέζικη κοινοπραξία της Αμερικανικής εταιρείας Smithfield Foods Inc., της μεγαλύτερης στον κόσμο παραγωγής χοιρινού κρέατος εταιρείας, ήταν μια κίνηση των Κινέζων για τη εξασφάλιση χοιρινού κρέατος. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι συμφωνίες της Κίνας με την Ουκρανία ώστε να τις παρέχουν δάνεια $3δις με αντάλλαγμα καλαμπόκι -επίσης και οι διαπραγματεύσεις με Ουκρανικές εταιρείες για πρόσβαση σε καλλιεργήσιμα εδάφη. Οι κινήσεις αυτές της Κίνας μας πληροφορούν για τη νέα εποχή της διατροφικής σπανιότητας η οποία μας επηρεάζει όλους.

Η Κίνα δεν τρέχει μόνη της στον αγώνα για τρόφιμα. Περίπου 2δις άνθρωποι σε άλλες χώρες κινούνται επίσης ανοδικά προς τη διατροφική αλυσίδα, καταναλώνοντας  όλο και πιο πολύ ζωικό κεφάλαιο που παράγεται από τροφές που βασίζονται στα δημητριακά.. ο συνδυασμός της αύξησης του πληθυσμού, το πέρασμα σε κοινωνίες της αφθονίας και η μετατροπή του 1\3 των δημητριακών των ΗΠΑ σε βιοκαύσιμα για τα αυτοκίνητα μεγαλώνει τις παγκόσμιες απαιτήσεις για δημητριακά στο σημείο ρεκόρ των 43εκατομ τόνους ετησίως, αριθμός που είναι διπλάσιος εν σχέσει με μια δεκαετία πριν.

Οι αγρότες του πλανήτη αγωνίζονται να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις αυτές. Όταν κατά το παρελθόν τα αποθέματα σιτηρών καθηλώνονταν, οι τιμές αυξάνονταν και οι αγρότες ανταποκρίνονταν παράγοντας περισσότερα προϊόντα. Τώρα η κατάσταση είναι  πολύ πιο σύνθετη. Οι ελλείψεις ύδατος, η διάβρωση των εδαφών,  το ‘πιάσιμο της οροφής’ της παραγωγής στις αγροτικά προοδευμένες χώρες και η Κλιματική Αλλαγή θέτουν αξεπέραστα εμπόδια στην παραγωγή των δημητριακών.

Καθώς η Κίνα προχωρά σε όλο και μεγαλύτερες εισαγωγές σιτηρών, ανταγωνίζεται ευθέως με μια σειρά άλλες χώρες που εισάγουν και αυτές σιτηρά, όπως την Ιαπωνία, την Αίγυπτο και το Μεξικό. Το αποτέλεσμα είναι να ανεβαίνουν οι τιμές παγκοσμίως. Εκείνοι που ζουν στα χαμηλότερα σκαλοπάτια της παγκόσμιας οικονομικής σκάλας – ήτοι οι άνθρωποι που ήδη αγωνίζονται για την επιβίωσή τους- θα βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις. Οι οικογένειες που έχουν χαμηλά εισοδήματα παγιδευμένες από τον πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων, θα καταστούν ανίκανες να παρέχουν στον εαυτό τους αρκετή τροφή για το καθημερινό τους τραπέζι.

Ο κόσμος μας μεταβαίνει από μια εποχή αφθονίας σε μια εποχή που κυριαρχείται από τη σπανιότητα. Η στροφή της Κίνας στο εξωτερικό για την εξεύρεση μαζικών ποσοτήτων σιτηρών μας αναγκάζει να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε σε δύσκολη θέση στο θέμα των τροφίμων. Μπορούμε να ανατρέψουμε τις τάσεις που περιορίζουν τα αποθέματα των τροφίμων, ή ο κόσμος μας κινείται προς ένα μέλλον ανόδου των τιμών των τροφίμων και πολιτικών αναταραχών;

#     #     #

Lester R. Brown is president of the Earth Policy Institute and author of Breaking New Ground: A Personal History (W.W. Norton, 2013) and Full Planet, Empty Plates: The New Geopolitics of Food Scarcity. Check out our supporting slideshow for additional data. More resources are available at www.earth-policy.org.

20 παράξενα που δεν ξέρετε για κάποιες χώρες!

20 παράξενα που δεν ξέρετε για κάποιες χώρες!

Κάποιες από τις χώρες που θα δείτε στη συνέχεια τις ξέρετε καλά και κάποιες άλλες ούτε που τις έχετε ματακούσει! Για ορισμένες από αυτές, μάλιστα, ισχύουν πράγματα που ούτε φανταζόσασταν ποτέ ότι υπάρχουν, τα οποία, όμως, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον να τα γνωρίζετε....
Εγκυκλοπαιδικό ή όχι, δεν γνωρίζω, αλλά μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι φτάνοντας στο τέλος της λίστας που ακολουθεί θα έχετε γίνει λίγο παραπών σοφοί (από ό,τι ήδη είστε, εννοείται!)

1. Πάνω από 25% των δασών του κόσμου είναι στη Σιβηρία, καθώς η περιοχή καλύπτεται κατά 40% από μεγάλα δάση κωνοφόρων δέντρων, ενώ σε αφθονία βρίσκονται τα έλατα, οι σημύδες, οι λεύκες κ.ά.

2. Πάνω από 800 διαφορετικές γλώσσες μιλιούνται στην Παπούα Νέα Γουινέα.

3. Η Νέα Ζηλανδία ήταν η πρώτη χώρα που έδωσε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες το 1893.

4. Το νησί Ναούρου της Ινδονησίας είναι σχεδόν κατά 100% υπέρβαρο, αφού οι κάτοικοί του είναι στο σύνολό τους παχύσαρκοι.

5. Στα Νησιά Φώκλαντ αντιστοιχούν 350 πρόβατα σε κάθε άτομο.

6. Το νησί του Ειρηνικού Γκουάμ κατασκευάζει τους δρόμους του από κοράλλια καθώς δεν έχει καθόλου άμμο. Για την ακρίβεια η άσφαλτος φτιάχνεται από ένα μείγμα κοραλλιών και πετρελαίου!

7. Η Σιγκαπούρη δεν έχει καθόλου επαρχία, λιβάδια και χωράφια. Ολόκληρο το νησί είναι μια μητρόπολη!

8. Σχεδόν το μισό του πληθυσμού της Νιγηρίας (49%) έχει δεν έχει φτάσει στην εφηβεία, με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη χώρα να έχει το νεαρότερο ηλικιακά πληθυσμό.

9. Στην Αυστραλία ο αριθμός των καγκουρό που ζουν εκεί είναι διπλάσιος από αυτόν των ανθρώπων.

10. Το 60% των λιμνών που υπάρχουν στον κόσμο βρίσκονται στον Καναδά, οι οποίες αριθμούν περίπου τα 3.00.000!

11. Στην Ιταλία, και πιο συγκεκριμένα στο Μιλάνο, υπάρχει εν ισχύ ένας παλιός νόμος (στα βιβλία, τουλάχιστον) όπου υποχρεώνει τους πολίτες που βρίσκονται σε δημόσιο χώρο να χαμογελούν συνέχεια. Εξαίρεση αποτελούν όσοι παρακολουθούν κηδείες ή επισκέπτονται ασθενείς σε νοσοκομεία!

12. Τα Κανάρια Νησιά (Canary Islands) οφείλουν την ονομασία τους στα… σκυλιά και όχι στα πτηνά, όπως νομίζουν πολλοί. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, τα νησιά ήταν γνωστά για τα άγρια ​​σκυλιά που περιπλανιόταν εκεί. Και καθώς η λατινική λέξη για το «σκυλί» είναι «canis», ονομάστηκαν Κανάρια Νησιά. Όταν οι εξερευνητές επισκέφθηκαν τα νησιά το 16ο αιώνα, επέστρεψαν στις πατρίδες τους φέρνοντας μαζί τους μικρά κίτρινα πτηνά από τα Κανάρια Νησιά, τα οποία κελαηδούσαν διαρκώς και λογικά τα ονόμασαν canaries δηλαδή καναρίνια!

13. Στην Βουλγαρία και την Αλβανία το νεύμα του κεφαλιού προς τα κάτω δεν σημαίνει «ναι», όπως στις περισσότερες χώρες του κόσμου, αλλά «όχι»!

14. Η Εσθονία έχει τα περισσότερα ατυχήματα με αυτοκίνητο ανά κάτοικο από οποιαδήποτε άλλη χώρα.

15. Η Νέα Ζηλανδία είναι η μόνη χώρα που συνδυάζει όλα τα κλίματα του κόσμου.

16. Στην Τουρκία, το βιολετί είναι το χρώμα του πένθους και όχι το μαύρο.

17. Στη Σαουδική Αραβία δεν υπάρχει ούτε ένα φυσικό ποτάμι.

18. Με μόλις 4 κατοίκους ανά 2,5 χιλιόμετρα η Μογκολία είναι η πιο αραιοκατοικημένη χώρα στον κόσμο.

19. Η Λιβύη είναι η πιο άγονη χώρα στον πλανήτη, με το 99% του εδάφους να είναι έρημος.

20. Η Ουκρανία χάνει κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 8% από τον πληθυσμό της, γεγονός που σημαίνει ότι μέχρι το 2050 θα έχει κατά ε0% λιγότερους κατοίκους!

Η ιστορία του Τσαρλς Μπόικοτ: Όταν γεννήθηκε ο όρος «μποϊκοτάζ»

Από τον 18o αιώνα και τους αγωνιστές εναντίον του δουλεμπορίου στη Βρετανία, μέχρι το κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Αφροαμερικανών του 20ου αιώνα και τις σημερινές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, το μποϊκοτάζ  αποτελεί ένα ευρέως γνωστό τρόπο διαμαρτυρίας είτε για κοινωνικοπολιτικούς λόγους είτε ως μέθοδος ακτιβισμού κατά του καταναλωτισμού.

Ποια είναι, όμως, η ιστορία του μποϊκοτάζ; Από πού προήλθε ο όρος που εδώ και αιώνες εκφράζει την αντίθεση και την αποδοκιμασία;

Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια

Η ιστορία του Μπόικοτ

Η λέξη μποϊκοτάζ πρωτοεμφανίστηκε στο Αγγλικό λεξικό κατά τη διάρκεια του ιρλανδικού «Πολέμου της Γης» και προέρχεται από το όνομα ενός Βρετανού στρατηγού, του Τσαρλς Κάνινγκχαμ Μπόικοτ.

Η ιστορία του Μπόικοτ ξεκινά να παρουσιάζει ενδιαφέρον με την αποστράτευσή του, το Μάιο του 1874, όταν νοίκιασε για 53 χρόνια την περιουσία του Λόρδου Ερν στην πόλη Κάουντυ Μάγιο της Ιρλανδίας, επειδή εκείνος είχε εξοστρακιστεί από το ιρλανδικό σωματείο γης. Οι ευθύνες του περιελάμβαναν την είσπραξη ενοικίων από τους αγρότες που μίσθωναν κομμάτια της γης ενώ, παράλληλα, το προσωπικό του αποτελούνταν από ντόπιους εργάτες, αχθοφόρους, αμαξάδες και υπηρέτες.

Ο Τσαρλς Μπόικοτ

Η αγγλική καταγωγή, σε συνδυασμό με τη σκληρότητα και την υπεροψία του γαιοκτήμονα, έπλεξαν μια ιδιαίτερα κακή φήμη στους κύκλος των Ιρλανδών αγροτών. Όπως αναφέρει ο ιστορικός Tζόυς Μάρλοου, η κοσμοθεωρία τουΜπόικοτ συνοψιζόταν στην αντίληψη ότι, «τα αφεντικά έχουν θεϊκή δύναμη και δίκιο, χωρίς να χρειάζεται να λαμβάνουν υπόψιν τα συναισθήματα και τις απόψεις του λαού».

Παρ’ όλο που σε διάφορες πηγές ο ίδιος ο Μπόικοτ αναφέρει ότι διατηρούσε άριστες σχέσεις με τους ενοικιαστές της γης του, είχε επιβάλλει μια σειρά από σκληρούς κανονισμούς και τεράστιο πρόστιμα τα οποία δυσχέραιναν τη ζωή των αγροτών αλλά και τη σχέση του με αυτούς.

Η καθοριστική ρήξη με το Σωματείο Αγροτών

Η κατάσταση επιδεινώθηκε το 1880, όταν οι αγρότες ζήτησαν μείωση ενοικίων εξαιτίας της χαμηλής παραγωγής του έτους. Αν και αρχικά ο λόρδος Ερν δέχθηκε να προσφέρει 10% μείωση, το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους ξέσπασαν διαμαρτυρίες γιατί αρνήθηκε να προβεί σε περαιτέρω μείωση.

Τότε ο Μπόικοτ προσπάθησε να κάνει έξωση σε 11 αγρότες.  Σε απάντηση των εξώσεων, η Ένωση Αγροτών που μαχόταν υπέρ το δίκαιου και σταθερού μισθώματος και του ελεύθερου εμπορίου, αποφάσισε να απέχει από τις εργασίες που αφορούσαν το σπίτι και τα χωράφια του γαιοκτήμονα.

Μάλιστα, ο Τσαρλς Στιουαρτ Πάρνελ, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας αγροτών και ηγέτης του Ιρλανδικού Εθνικιστικού Κόμματος, τόνισε ότι χωρίς προσφυγή στη βία, οι ενοικιαστές θα έπρεπε να αποφεύγουν κάθε επικοινωνία με εκείνους που αρνήθηκαν το αίτημά τους για χαμηλότερα ενοίκια.

Έτσι, παρ’ όλες τις δυσχέρειες που αντιμετώπισαν όσοι δέχθηκαν να απέχουν, οΜπόικοτ βρέθηκε στην απομόνωση. Ακόμα και οι τοπικοί επιχειρηματίες σταμάτησαν να διαπραγματεύονται μαζί του ενώ ο ταχυδρόμος αρνιόταν να παραδώσει την αλληλογραφία του.

Ο ίδιος ο Μπόικοτ, ανίκανος να βρει νέους εργάτες, αναφέρει σε γράμμα του στην εφημερίδα Times:

«Οι καλλιέργειες μου καταπατούνται, παρασύρονται κατά ποσότητες και καταστρέφονται. Οι κλειδαριές στις πόρτες μου έσπασαν, οι πύλες έχουν ανοίξει διάπλατα, οι τοίχοι έχουν ριφθεί κάτω, και τα αποθέματα έχουν πεταχτεί έξω στους δρόμους. Δε μπορώ να προσλάβω κανένα εργάτη και η καταστροφή δε θα σταματήσει εάν δεν εγκαταλείψω η χώρα. Δε θα αναφερθώ καν στον κίνδυνο για τη δική μου ζωή, η οποία είναι εμφανής σε όποιον γνωρίζει τη χώρα».

Η προσπάθεια διάσωσης των καλλιεργειών

Μετά τη δημοσίευση της επιστολής του Μπόικοτ, ένας ειδικός ανταποκριτής της Daily News, ο Μπέρναντ Μπέκερ, ταξίδεψε στην Ιρλανδία για να καλύψει την κατάσταση του. Σύμφωνα με τον Μπέκερ, η απόχη θα μπορούσε να στοιχίσει 5000 λίρες. Στην αναφορά του προσθέτει ότι ο ίδιος ο Μπόικοτ δεν διέτρεχε κανένα κίνδυνο αλλά κανείς δεν ήταν πρόθυμος να του προσφέρει οποιαδήποτε υπηρεσία, καθαριότητα ή φαγητό.

Και ενώ όλοι ζητούσαν την απομάκρυνση του από την περιοχή, ο Μπόικοτδήλωνε ότι δε μπορούσε να εγκαταλείψει την περιουσία του. Η έκθεση του Μπέκερ, που δημοσιεύθηκε στη Daily Express του Δουβλίνου, πρότεινε τη σύσταση ταμείου χρηματοδότησης ώστε να οργανωθεί ομάδα εργατών που θα πήγαινε στο Κάουντυ Μάγιο για να σώσει τις καλλιέργειες του Μπόικοτ. Μεταξύ άλλων, η Daily Express, Daily Telegraph, Daily News, και News Letter πρόσφεραν £ 2000 για να χρηματοδοτήσουν την εκστρατεία.

Παράλληλα, ιδρύθηκε στο Μπέλφαστ Ταμείο Αρωγής για τη σωτηρία των καλλιεργειών. Σύντομα, το σχέδιο απέκτησε τεράστια απήχηση, λαμβάνοντας πολλές αιτήσεις συνδρομών. Οι εθνικιστές, που εξέλαβαν την έλευση των αμαξών βοήθειας ως εισβολή, κατήγγειλαν την εκστρατεία για υποκίνηση βίας και πολεμικών συγκρούσεων.

Ο Μπόικοτ, φοβούμενος μια πιθανή βίαιη αντίδραση εκ μέρους των αγροτών, δήλωσε τότε, ότι δεν επιθυμούσε τόσους πολλούς εργάτες και ότι 10, 15 άτομα έφταναν ώστε να ασχοληθούν με τη συγκομιδή.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του σωματείου είπε ότι, αν ο στόχος ήταν απλά η συγκομιδή των καλλιεργειών, δεν θα υπήρχε πρόβλημα από τους αγρότες και ότι τα πιο ακραία τμήματα του πληθυσμού είναι που απειλούν την ειρηνική έλευση των αμαξών. Τελικά, αν και δεν έλειψαν οι διαδηλώσεις, η εκστρατεία συγκομιδής στέφθηκε με επιτυχία.

O απόηχος του πρώτου Μποϊκοτάζ

Στις 27 Νοεμβρίου 1880, ελλείψει οδηγού, ο Μπόικοτ και η οικογένειά του εγκατέλειψαν την περιοχή με ένα στρατιωτικό ασθενοφόρο. Αφού οδηγήθηκαν στο σιδηροδρομικό σταθμό, ταξίδεψαν στο Δουβλίνο όπου ούτε εκεί τους επιφύλαξαν ιδιαίτερα θερμή υποδοχή. Έτσι, αν και είχαν προγραμματίσει να μείνουν εκεί μια εβδομάδα, συνέχισαν εσπευσμένα το ταξίδι τους για την Αγγλία.

Η λέξη «μπόικοτ»

Το ρήμα μποϊκοτάρω εισήχθη στο Αγγλικό λεξικό από τον Tζον Ο Μάλλευ το Σεπτέμβρη του 1880, πριν η ιστορία του Μπόικοτ γίνει γνωστή. Ο Μάλλευ έψαχνε μια λέξη που να εκφράζει τον εξοστρακισμό ενός γαιοκτήμονα. Όχι τον εξοστρακισμό γενικά αλλά συγκεκριμένα την εκδίωξη κάποιου που κατέχει γη.

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Μάρλοου, ο Μάλλευ συνέδεσε την κατάσταση του Μπόικοτ με τον ορισμό της λέξης που έψαχνε και έτσι της έδωσε το όνομά του. Με τα χρόνια, η λέξη συνδέθηκε τόσο με την αποχή από τις εργασίες για χάρη του Μπόικοτ και έτσι, απέκτησε το νόημα που έχει σήμερα.

tvxs

Εξαφανισμένα θρυλικά ναυάγια που ήρθαν στο φως μετά από εκατοντάδες χρόνια

Η πρόσφατη ανακάλυψη –όπως υποστηρίζουν αρχαιολόγοι- του πλοίου του Χριστόφορου Κολόμβου στο βυθό της θάλασσας στα ανοιχτά των βόρειων ακτών της Αϊτής αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές στην ιστορία της θαλάσσιας αρχαιολογίας.

Κάτω από τα κύματα των ωκεανών «παραμονεύουν» πολλά ακόμη πλοία ιστορικής σημασίας, που έχουν εξαφανιστεί από την ιστορία... για να ξαναέρθουν στην επιφάνεια από τα βάθη της θάλασσας αιώνες μετά.

Ας γνωρίσουμε μερικά από αυτά, όπως παρουσιάστηκαν από το Fox News.

1. RMS Titanic

Αναμφισβήτητα αποτελεί το πιο διάσημο ναυάγιο όλων των εποχών. Η τύχη του Τιτανικού, του μεγαλύτερου υπερωκεάνιου στην ιστορία παρέμενε άγνωστη για πολλές δεκαετίες μετά τη βύθισή του το 1912.

Το 1985 το κουφάρι του Τιτανικού εντοπίστηκε σε βάθος 12.500 ποδιών στα ανοιχτά των ακτών της Νέας Γης. Το ναυάγιο αποτελείται από δύο μεγάλα τμήματα, που γλίστρησαν στο βυθό και εγκαταστάθηκαν σε απόσταση περίπου ενός τρίτου του μιλίου το ένα από το άλλο.

Λόγω του μεγέθους και της κατάστασης του σκάφους δε μπορεί να ανασυρθεί στην επιφάνεια. Επιπλέον, μετά από τόσα χρόνια έχει μετατραπεί σε ένα ολόκληρο υποβρύχιο οικοσύστημα με μεγάλες ποικιλίες καβουριών, ψαριών και βακτηρίων να «κατοικούν» στα καταστρώματά του.

2. Queen Anne's Revenge

Η ναυαρχίδα ενός από τους πιο διαβόητους πειρατές στην ιστορία, το Queen Anne's Revenge είχε εξαφανιστεί για αιώνες μετά από την προσάραξη και βύθισή του το 1718.

Το ναυάγιο του Queen Anne's Revenge ανακαλύφθηκε το 1995 στα ανοιχτά των ακτών της Βόρειας Καρολίνας. Χρειάστηκε να περάσουν ακόμη 15 χρόνια μέχρι οι ερευνητές να συλλέξουν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία και να ανακοινώσουν με βεβαιότητα πως επρόκειτο για τη θρυλική πειρατική φρεγάτα.

Στο ναυάγιο εντοπίστηκε μια καμπάνα, στην οποία είναι χαραγμένη η ημερομηνία 1705, βάρη των φαρμακοποιών της εποχής, λίγος χρυσός και φυσικά μια κρύπτη με πολλά όπλα, συμπεριλαμβανομένου και ενός κανονιού.

3. Whydah Gally

Σε αντίθεση με την περίπτωση του ναυαγίου του Queen Anne's Revenge, το ναυάγιο που ανακαλύφθηκε το 1984 δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι ήταν το πειρατικό σκάφος Whydah Gally.

Η ναυαρχίδα του καπετάνιου "Black Sam" Bellamy προσάραξε και βυθίστηκε στα ανοιχτά των ακτών του Cape Cod στις ΗΠΑ, μετά από μια σφοδρή καταιγίδα το 1711.

Βασιζόμενοι σε ένα χάρτη, σύγχρονο της εποχής του Bellamy, οι εξερευνητές ήταν σε θέση να γνωρίζουν τη θέση του ναυαγίου. Σε αυτό εντοπίστηκαν περισσότερα από 200.000 αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων κανονιών, νομισμάτων και της καμπάνας του πλοίου με την επιγραφή «The Whydah Gally 1716»

4. Black Swan

Αν είχατε βρει ένα θησαυρό στα βάθη της θάλασσας αξίας μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων, θα μπορούσατε να το κρατήσετε μυστικό;

Το 2007 η εταιρεία υποβρύχιων διασώσεων Odyssey Marine Expeditions ανακάλυψε ένα ναυάγιο της εποχής της αποικιοκρατίας στον Ατλαντικό ωκεανό, φορτωμένο με περισσότερα από μισό εκατομμύριο ασημένια νομίσματα, εκατοντάδες χρυσά νομίσματα και πολλά ακόμη λάφυρα.

Το ναυάγιο με την κωδική ονομασία «The Black Swan» θεωρήθηκε ότι ήταν η ισπανική φρεγάτα Nuestra Señora de las Mercedes, η οποία είχε βυθιστεί στις αρχές του 19ου αιώνα.

Η ανακάλυψη του ναυαγίου οδήγησε στα δικαστήρια την εταιρεία και την ισπανική κυβέρνηση, με την πρώτη τελικά να αναγκάζεται να παραιτηθεί όλου του πολύτιμου φορτίου. Στη διεκδίκηση του θησαυρού ενεπλάκη και η κυβέρνηση του Περού, η οποία υποστήριξε ότι τα νομίσματα είχαν εξορυχτεί και κοπεί εντός των συνόρων της χώρας.

5. Nuestra Señora de Atocha

Το πλοίο Nuestra Señora de Atocha είναι από τα πιο… πολύτιμα της ιστορίας.

Βυθίστηκε το 1622 με τα αμπάρια του φορτωμένα με πολύτιμα κοσμήματα και μέταλλα από το Νέο Κόσμο.

Περίπου 460 χρόνια μετά το ναυάγιο εντόπισε ο Mel Fisher, ένας αγρότης και κυνηγός θησαυρών από την Ιντιάνα των ΗΠΑ.

Η τεράστια περιουσία όμως που ανακάλυψε πληρώθηκε με βαρύ αντίτιμο. Ο Fisher είχε χάσει τη σύζυγο και το γιο του σε προηγούμενη αποστολή εξερεύνησης για τον εντοπισμό του χαμένου θησαυρού του ναυαγίου, όταν το σκάφος τους ανατράπηκε.

Από την ημέρα που ανακαλύφθηκε το Nuestra Señora de Atocha εκτιμάται ότι ο θησαυρός που έχει ανασυρθεί αγγίζει τα 450 εκατομμύρια με μισό δισεκατομμύριο δολάρια, ενώ οι εργασίες ανάσυρσης συνεχίζονται.

6. Vasa

Το Vasa ήταν ένα σουηδικό, πολεμικό πλοίο του 17ου αιώνα, το οποίο έγινε περισσότερο γνωστό μετά τον εντοπισμό του.

Ήταν ένα ακριβό και περίτεχνο σκάφος, που είχε κατασκευαστεί για το βασιλιά Gustavus Adolphus. Το Vasa ξεκίνησε το παρθενικό του ταξίδι το 1628 και αφού έπλευσε περίπου μισό μίλι από την ακτή, βυθίστηκε.

Τη δεκαετία του 1950 η σουηδική κυβέρνηση ξεκίνησε μια επιχείρηση για την ανάσυρσή του από το βυθό, κάτι που τελικά ολοκληρώθηκε το 1961.

Παρότι είχαν περάσει σχεδόν τρεισήμισι αιώνες, το Vasa ήταν σε πολύ καλή κατάσταση, με αποτέλεσμα να εκτεθεί και να γίνει ένα από τα πιο γνωστά τουριστικά αξιοθέατα της χώρας.

7. Silver Standard

Το 2011 εντοπίστηκε το ναυάγιο του βρετανικού πλοίου S.S. Gairsoppa. Το 125 μέτρων πλοίο είχε επάνω του το 1941 περισσότερες από 1.200 μπάρες από ασήμι (1,4 εκατομμύρια ουγκιές) όταν τορπιλίστηκε από ένα γερμανικό υποβρύχιο.

defencenet

Το Χάος στην Κοινωνιολογία

4

Υπάρχουν νόμοι της Φυσικής πίσω από ένα χάμπουργκερ με καλαμάρι ή πίσω από ένα ευρωψηφοδέλτιο; Θεωρία του Χάους, ελκυστές και Glocalization έχουν λόγο σε καθετί που ζούμε.

Κατά την εξέλιξη ενός φαινομένου δεν είναι πάντα εύκολο να προβλεφθούν οι ελκυστές που θα οδηγήσουν στην επόμενη φάση σταθεροποίησης ενός συστήματος.

Μπορείς να κοιτάξεις μέσα σε μια χαώδη παγκοσμιοποίηση και να αρχίσεις να βλέπεις συγκεκριμένα σχήματα και οργανωμένες καταστάσεις ακριβώς όπως το κατόρθωσε κάποτε ο Ιλιά Πριγκoζίν με ένα υγρό που βράζει και φαίνεται να μην υπακούει σε οποιαδήποτε λογική; Υπάρχουν κοινωνιολόγοι που το πιστεύουν και προσπαθούν να το αποδείξουν. Αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στα εργαλεία που χρησιμοποιούν.

Η Φυσική πίσω από την Κοινωνιολογία: Στις 24 Απριλίου Apple, Google, Intel και Adobe συμφώνησαν να συμβιβαστούν και να μην προχωρήσουν στη διεξαγωγή τον Μάιο μιας κολoσσιαίας δίκης καταβάλλοντας εξωδικαστικά 324 εκατ. δολάρια – νωρίτερα Intuit, Pixar και Lucasfilm είχαν καταβάλει άλλα 20 εκατ. δολάρια – σε λίγo περισσότερους από 64.000 προγραμματιστές και μηχανικούς που είχαν σχηματίσει μια ομάδα μηνυτών και είχαν κάνει αγωγή στις εταιρείες αυτές.

Αιτία της αγωγής ήταν η αποκάλυψη ότι από το 2005 και ως το 2009 τουλάχιστον οι μεγάλοι εγκέφαλοι των εταιρειών αυτών, Τζομπς, Πέιτζ, Σμιθ κλπ., είχαν συμφωνήσει να μην κάνουν προσλήψεις παίρνοντας ο ένας τους καλούς και χρήσιμους υπαλλήλους του άλλου. Πέρα από το πώς κρίνει ο καθένας την κίνηση αυτή και την αποδοχή του συμβιβασμού, εδώ μας ενδιαφέρει η δυνατότητα να συντονιστούν σε μια κοινή δράση όλες αυτές οι χιλιάδες εργαζόμενων, αν και διασπαρμένοι στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ αντιστοιχούν στον πληθυσμό μιας πόλης όπως περίπου η Καβάλα ή τα Χανιά. Η ειρωνεία είναι βέβαια ότι εργαλεία και δίκτυα που δημιούργησαν οι ίδιες αυτές εταιρείες έκαναν εφικτό τον συντονισμό αυτόν που θύμισε για άλλη μία φορά πως οι χιλιομετρικές αποστάσεις δεν είναι πλέον τόσο αποφασιστικές για τις διάφορες κοινωνικές ομάδες.

Στην Κοινωνιολογία έχει υπάρξει μια τάση για τη μελέτη φαινομένων, που αγκαλιάζουν μεγάλες ομάδες ανθρώπων, να καταφεύγουν οι ερευνητές σε έννοιες που δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά στη Φυσική, στη Χημεία και στα Μαθηματικά από τους επιστήμονες που μελετούσαν τα λεγόμενα «χαοτικά φαινόμενα». Μόνο που πλέον η λέξη χαοτικό δεν πρέπει να παραπέμπει στην ιδέα ότι τα φαινόμενα αυτά δεν υπακούουν σε κανέναν νόμο της Φυσικής αλλά ότι έχουν κάποια ιδιαίτερη συμπεριφορά με βασικό γνώρισμα πως το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι προβλέψιμο κάθε φορά αλλά διαφέρει εξαρτώμενο από το ποιες ήταν οι συνθήκες όταν ξεκινούσε.

Οπως καταλαβαίνει ο καθένας ίσως, αυτή η μελέτη των κοινωνικών εκδηλώσεων και συμπεριφορών θα ενδιέφερε και τους πολιτικούς εκείνους που θέλουν να κατανοήσουν πώς τάσεις δημιουργημένες σε παγκόσμιο επίπεδο και έξω από τη χώρα τους διαμορφώνονται όταν εισέλθουν πλέον σε μια χώρα και έλθουν σε επαφή με τις τοπικές κοινωνίες. Και τώρα, στην εποχή του Internet, κανένας δεν είναι τόσο αφελής να νομίζει ότι μπορούν να κρατηθούν εκτός.

Glocalization και στα χάμπουργκερ: Η Glocalization, σήμερα ένας όρος με σοβαρή και θεμελιωμένη δυναμική παρουσία και αποδοχή, είναι ένα υβρίδιο που προκύπτει από τις λέξεις Global και Localization, και στα ελληνικά στους πανεπιστημιακούς κύκλους, όπου κυρίως διακινείται, θα τη συναντήσουμε ως«πλανητοπικότητα» ή «παγκοσμιοτοπικότητα». Δημιούργημα ιαπώνων οικονομολόγων αναφερόταν αρχικά στην προσαρμογή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας που έχει διαδοθεί σε παγκόσμια κλίμακα αλλά στον κάθε τόπο υφίσταται μια ιδιαίτερη επίδραση από αυτόν.

Για παράδειγμα, κάποιο έδεσμα με παγκόσμια κυκλοφορία όπως το χάμπουργκερ μπορεί στην Ελλάδα λόγω της συνυφασμένης με την ορθόδοξη θρησκεία νηστείας να αποκτά κάποιες φορές και μια σύσταση εντελώς χορτοφαγική. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε ένα φαινόμενο παγκοσμιοτοπικότητας ή πλανητοπικότητας. Ωστόσο τα πράγματα από ορισμένους αρκετά φημισμένους κοινωνιολόγους όπως ο Τζον Ερι δεν μένουν στα χάμπουργκερ. Φαίνεται να προτείνουν μια ανάγνωση του κόσμου που δεν υπακούει σε θεωρίες παγκόσμιας συνωμοσίας αλλά σε έναν παράξενο ελκυστή με τα χαρακτηριστικά της glocalization.

Παγκόσμιας εμβέλειας συναθροίσεις που πραγματοποιούνται σε μέρη με έντονα τοπικά χαρακτηριστικά, που επηρεάζουν κατά κάποιον τρόπο το παγκόσμιο γεγονός αλλά παρακολουθούνται από όλον τον πλανήτη. Για παράδειγμα, η οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων ή τώρα του Παγκόσμιου Κυπέλλου στη Βραζιλία. Ή ειδήσεις από σταθμούς όπως το CNN ή το Al Jazeera.

Το τοπικό και το παγκόσμιο στις ευρωεκλογές: Είναι πια μέσα στη ζωή μας και δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτά αλλά και εκείνα δεν μπορούν να αποφύγουν την επίδραση των τοπικών κοινωνιών. Γίνονται διαδηλώσεις σε τόπους ενάντια σε προϊόντα που παράγονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Με συνθήματα όπως «Η αντίστασή μας θα είναι τόσο πολυεθνική όσο και το κεφάλαιο». Αλλά, για να μην πάμε πολύ μακριά τοπικά και χρονικά, οι αυριανές ευρωεκλογές είναι στην ουσία ένα φαινόμενο glocalization. Πολυεθνικές, αλλά σε κάθε κράτος θα υπάρχει μια τοπικά καθορισμένη διαμόρφωση.

Σε μερικά σημεία θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη την εμβέλεια αυτού του γεγονότος και, για παράδειγμα, να μην προτείνονται και να μην ψηφίζονται υποψήφιοι που έχουν μόνο τοπική «λάμψη» χωρίς δυνατότητα να σταθούν σε ένα πιο ευρύ περιβάλλον. Επίσης βλέπουμε ότι μερικές φορές η εμφάνιση ενός μικρού σχηματισμού μπορεί να αλλάξει σημαντικά το εκλογικό τοπίο και τα αποτελέσματα, όπως έγινε παλαιότερα με τους Πράσινους στη Γερμανία.

Μπορεί όλα αυτά να συνοδεύονται από τη λέξη χάος αλλά μπορούν να μπουν σε μια δική τους «τάξη» που υπόσχεται να κάνει λιγότερο θαμπά τα πράγματα, ακριβώς όπως όταν φορέσουμε τα ειδικά γυαλιά και παρακολουθήσουμε ένα έργο γυρισμένο σε 3D.

Το χάος, ο ελκυστής και ο γάμος: Η θεωρία του Χάους απορρίπτει την παρορμητική διάθεση να πιστεύουμε ότι μόνο μεγάλες αλλαγές στις αιτίες έχουν κατακλυσμιαία αποτελέσματα. Σύμφωνα με αυτήν και πολύ μικρές μεταβολές (ειδικά αυτές που δεν γωνρίζουμε καν) μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες διαφοροποιήσεις. Το αίτιο και το αποτέλεσμα συνδέονται αλλά όχι πάντα με τον τρόπο που υποδεικνύει η λεγόμενη «κοινή λογική».

Δημιουργούμε έναν σωρό άμμου. Προσθέτοντας συνεχώς κόκκους στην κορυφή έρχεται κάποια στιγμή που ένας κόκκος προκαλεί την κατάρρευση ολόκληρου του σωρού, όμως αν επαναλάβουμε αυτή την ενέργεια, όσο και αν προσπαθήσουμε να είναι ίδιες οι συνθήκες, σε μια κάπως διαφορετική στιγμή θα έχουμε πάλι κατάρρευση και το αποτέλεσμα θα μοιάζει αλλά αποκλείεται να είναι εντελώς ίδιο με το προηγούμενο. Εδώ έχουμε ένα χαοτικό σύστημα.

Η θεωρία της πολυπλοκότητας εξετάζει τη συμπεριφορά αυτών των συστημάτων. Και ένα ακόμη βασικό τους γνώρισμα είναι η «ανάδυση». Από την κοινή δράση όλων των αναρίθμητων συνιστωσών δεν προκύπτει κάτι προβλέψιμο κάνοντας απλώς τη σούμα αλλά μια νέα συμπεριφορά. Η θεωρία λοιπόν εξετάζει το πώς αυθόρμητα αναπτύσσονται συλλογικές δραστικές ιδιότητες που δεν μπορούμε να φανταστούμε εξετάζοντας ένα-ένα τα απειράριθμα συστατικά τους.

Καμία μέλισσα μόνη της δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, πολλές μαζί όμως δημιουργούν το θαύμα της κυψέλης και οι 64.000 που γονάτισαν τις γιγάντιες εταιρείες αν ενεργούσαν ο καθένας μόνος του δεν θα μπορούσαν να πετύχουν και πολλά.

Μία από τις θεμελιώδεις έννοιες στα συστήματα αυτά είναι και αυτή του «ελκυστή». Ένα εκκρεμές που κινείται πέρα-δώθε περνά μόνο από ορισμένα σημεία του χώρου και σταματά τελικά σε ένα. Αυτό λέμε ότι είναι ένας ελκυστής της όλης τροχιάς του. Ένα σύστημα κλιματισμού, που του έχουμε επιβάλει κατώτερο και ανώτερο όριο στη θερμοκρασία, έχει ελκυστή μέσα σε αυτή την περιοχή θερμοκρασιών.

Η έρευνα όμως αποκάλυψε και ότι υπάρχουν οι λεγόμενοι «παράξενοι ελκυστές», όπου ένα σύστημα φθάνει σε κάποιο σημείο και έχει να «διαλέξει» ποιον δρόμο θα ακολουθήσει, ποια διακλάδωση (bifurcation), για να γίνει πιο σταθερό. Εδώ η συνέχεια μπορεί να εξαρτάται από το πώς ξεκίνησε και κάθε φορά δεν μπορούμε να προβλέψουμε την επιλογή που θα κάνει για την εξέλιξή του ανάμεσα σε διάφορες σταθερές τελικά καταστάσεις που εμφανίζονται μακριά από μια κατάσταση ισορροπίας.

Οπως αναφέρει ο Πριγκoζίν, «μπορεί αρχικά να έχεις ενδιαφέρον και να αγαπάς δύο κοπέλες αλλά κάποια στιγμή επιλέγεις μία και την παντρεύεσαι».

Γαλδαδάς Αλκης

Business Life