Η ιστορία μιας Pontiac στην Ελλάδα

Η ιστορία μιας Pontiac στην Ελλάδα

Σε μια σκηνή της ελληνικής ταινίας "Λάθος στον έρωτα" εμφανίζεται ένα αστραφτερό αμερικάνικο ταξί. Η ταινία είναι παραγωγής της "Αδελφοί Κυριακόπουλοι" και έκανε πρεμιέρα στις 9 Οκτωβρίου 1961. Το ταξί είναι μια Pontiac, μοντέλο του 1960, με αριθμό κυκλοφορίας 85199. Πρόκειται για το "Parisienne", με 6κύλινδρο μοτέρ, Καναδικής κατασκευής. Εώς τα τέλη του 1961, έτος που προβλήθηκε η ταινία, κυκλοφορούσαν στη χώρα μας περί τις 390 Pontiac*, οι περισσότερες δημόσιας χρήσης (ταξί & αγοραία). Η συγκεκριμένη κυκλοφορούσε σίγουρα έως τα μέσα της δεκαετίας του '70, εφόσον εντοπίζεται σε φωτογραφία του 1975, με τον οδηγό της, σε δρόμο του Ψυχικού. Μέσα σε 15 χρόνια, έχει μετατραπεί από το καλογυαλισμένο, λαμπερό αυτοκίνητο της ταινίας, σε ένα εμφανώς ταλαιπωρημένο και ελλειπώς συντηρημένο αμάξι , που σε τίποτα δεν θυμίζει το ένδοξο παρελθόν. Η πινακίδα κυκλοφορίας εξακολουθεί να είναι η ίδια (85199). Άγνωστος ο αρχικός χρωματισμός, όμως φαίνεται ότι έχει εν τω μεταξύ αλλάξει στο γνωστό υποχρεωτικό γκρι, ενώ έχει προστεθεί και το καπέλο του Taxi, επίσης υποχρεωτικό από το 1962. 

.
Οδηγός της Pontiac στη ταινία, ήταν ο Παναγιώτης Καπάνταης. Ο οδηγός που ποζάρει δίπλα στη Pontiac το 1975, είναι ο Ιωάννης Καπάνταης. Το αυτοκίνητο, βάσει του αριθμού κυκλοφορίας, είχε (κατά πάσα πιθανότητα) αγοραστεί καινούργιο στην Ελλάδα. Αποσύρθηκε το 1976, με πάνω από 1 εκατομμύριο χιλιόμετρα στο κοντέρ και με τέσσερις οδηγούς να έχουν βρεθεί πίσω από το τιμόνι της όλα αυτά τα χρόνια. 

Billy

(*στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ)
Τις πληροφορίες για το αυτοκίνητο και τους ανθρώπους πίσω από αυτό, έδωσε ο Βασίλης Καπάνταης, μέλος της ομάδας Hellenic Motor History (facebook). Η φωτογραφία του 1975 προέρχεται από το αρχείο του. Τον ευχαριστώ πολύ. 
Το screenshot είναι από τη ταινία "Λάθος στον έρωτα" και η ταυτοποίηση του ταξί έγινε από τον γράφοντα.

Μία Χίλαρι και ένας Τραμπ

Μία Χίλαρι και ένας Τραμπ

Στο κέντρο της πρωτεύουσας, απάνω σ'έναν καταπράσινο λόφο, στέκεται αγέρωχο το Καπιτώλιο. Που είναι σημαντικό για ένα ζίλιον λόγους. Κατ'αρχάς, ορίζει τα τεταρτημόρια στα οποία χωρίζεται η Ουάσινγκτον κι αποτελεί σημείο εκκίνησης των δρόμων. Η σημειολογία είναι προφανής: το κτήριο αυτό βρίσκεται στο κέντρο της πόλης που αποτελεί την διοικητική καρδιά της χώρας. Το Καπιτώλιο είναι το σύμβολο και η ουσία της αμερικανικής Δημοκρατίας.

Τίποτις δεν είναι τυχαίο, στο μέρος αυτό. Η λέξη "Καπιτώλιο" παραπέμπει προφανώς στη Ρώμη. Αποτελεί αναφορά στην παρακαταθήκη που άφησε το ρωμαϊκό δίκαιο και προσπαθεί να συνδέσει το αυτοκρατορικό μεγαλείο της Αιώνιας Πόλης με την ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Το κτήριο σχεδιάστηκε από τον Γουίλιαμ Θόρτον και σκόπιμα μιμείται τη δυτική πρόσοψη του Λούβρου και το Πάνθεον του Παρισιού, ως ένδειξη θαυμασμού στην πρωτεύουσα του Δυτικού Πνεύματος, την Πόλη του Φωτός.

Εδώ στεγάζεται το Κογκρέσο, το νομοθετικό σώμα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών που αποτελείται από τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Και το οποίο αναφέρεται στο πρώτο άρθρο του αμερικανικού Συντάγματος. Εννοείται πως θα μπούμε, σιγά μην σε έβαλα να σκαρφαλώσουμε απάνου στο λόφο για να μετρήσουμε μόνο τις κολόνες της εισόδου.



Όπως αντιλαμβάνεσαι, βρισκόμαστε σε χώρο ύψιστης ασφάλειας, τύπου σε παρακολουθούμε με κάμερες, έχουμε κρυμμένους πάνοπλους αστυνομικούς παντού και σε περνάμε από εξονυχιστικούς ελέγχους όπου μαθαίνουμε από πούθε κρατάει η σκούφια σου και τι καπνό φουμάρεις ως το χρώμα του εσωρούχου που φοράς (πάλι αυτό με τα Στρουμφάκια, έβαλες;). Μη φοβάσαι, θα μπεις άνετα, διότι έχεις το πτηνό μαζί σου που είναι τελοσπάντων βέρι ρισπέκτεντ εδώ, αλλά καλού/κακού φόρα το πιο λαμπερό χαμόγελό σου -μετράνε αυτά στην Αμερική.

Αυτή είναι η κεντρική αίθουσα υποδοχής στα υπόγεια του κτηρίου. Ο κόσμος σχηματίζει τεράστιες ουρές, αλλά η οργάνωση είναι παροιμιώδης: πριν το πολυκαταλάβεις, έχεις τσεκαριστεί, σούχουμε δώκει ειδικό πάσο, σούχουμε περάσει κορδέλα στο λαιμό με το καρτελάκι σου, σούχουμε ορίσει ξεναγό υπεύθυνο για την πάρτι σου και σε έχουμε μπάσει σε ειδική αίθουσα προβολής για πατριωτικό βίδεο που περιγράφει τη σημασία του κτηρίου και τα τεχνικάλιτίς του και καταλήγει στο πόσο ζούπερ γουάου υπερήφανος πρέπει να είσαι αν γεννήθηκες σε αυτή την ευλογημένη από το Θεό, χώρα. Άλλωστε, το λέει ξεκάθαρα και στο ταβάνι: In God We Trust.

Πριν σε περάσω στα ενδότερα, θα ήθελα να κάτσεις για μία αναμνηστική πόζα δίπλα στον αρχηγό Washakie, εκεί δεξιά. Που υπήρξε από τους πρώτους Ινδιάνους που συνεργάστηκαν με τους αποίκους και εκπροσώπησε τη φυλή του στα θεσμικά όργανα του νέου κράτους. Ναι, θέλουμε πολύ να σου δείξουμε πόσο βέρι κονσέρντ είμαστε για θέματα σεβασμού της πολυπολιτισμικότητας και προστασίας των μειονοτήτων μας. Τον καουμπόι δεν θα τον βρεις, σε άγαλμα.

Ακόμα πιο κάτω, σε μία αίθουσα που μοιάζει με κρύπτη, υπάρχουν διάφορες κεφαλές του έθνους. Όπως ο Αβραάμ Λίνκολν, ο δέκατος έκτος Πρόεδρος της χώρας, γιος ενός αγρότη πατέρα και μιας βαθιά θρησκευόμενης μητέρας από το Κεντάκι. Όλα τα παιδάκια μαθαίνουμε στην ιστορία ότι ο Λίνκολν θεμελίωσε τη σύγχρονη Αμερική, με τη μαχητική του στάση υπέρ της κατάργησης της δουλείας και την καθυπόταξη των αποσχιστικών τάσεων του Νότου. Στις 14 Απριλίου 1865 και ενώ ο Αμερικανικός Εμφύλιος είχε πλέον ουσιαστικά κριθεί, σε ένα θεωρείο του θεάτρου Φορντ -όχι μακριά από το σημείο που βρισκόμαστε- ο Τζον Γουίλκς Μπουθ, φανατικός υποστηρικτής των Νοτίων, πυροβόλησε τον Λίνκολν στο κεφάλι και αμέσως μετά φώναξε στα λατινικά: "Sic semper tyrannis!". Που πάει να πει -για εσέ που δεν ήσουν καλός στα φιλολογικά- "Έτσι πάντα στους τυράννους!". Ο Λίνκολν υπέκυψε λίγες ώρες αργότερα, ενώ ο Μπουθ κυνηγήθηκε και οχυρώθηκε σε έναν αχυρώνα στη Βιρτζίνια για 12 μέρες, ώσπου τραυματίστηκε θανάσιμα από τους διώκτες του.



Το ξεύρω ότι ο κόσμος είναι αρκετός και νιώθεις κάπως ασφυκτικά υπό το άγρυπνο βλέμμα των φρουρών, αλλά νομίζω πως αξίζει λιγάκι να σταθείς και ν'αναλογιστείς. Πως βρίσκεσαι σε ένα σημείο με ειδικό βάρος και έντονο συμβολισμό. Όχι μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, αλλά εντέλει για όλον τον πλανήτη. Βρισκόμαστε στην κεντρικότερη αίθουσα του Καπιτωλίου.



Θα ήθελα να σηκώσεις τα μάτια σου ψηλά. Πάνω από τους πίνακες και τ'αγάλματα. Πάνω από τις ανάγλυφες κολόνες και τις μνημειώδεις διακοσμήσεις. Θα ήθελα να σηκώσεις τα μάτια σου ψηλά. Όπως σε προκαλεί αυτή η αίθουσα να κάνεις.

Και ν'ατενίσεις το θόλο. Τον τεράστιο εντυπωσιακό θόλο. Που στεφανώνει το κτήριο και σου δημιουργεί μία αίσθηση ανάτασης. Λουσμένη στο φως (της αλήθειας και του δικαίου!), η αίθουσα υπηρετεί πλήρως το σκοπό της: να αποθεώσει το μεγαλείο της αμερικανικής δημοκρατίας. Η ζωγραφική απεικόνιση του Τζόρτζ Ουάγινγκτον στους ουρανούς, παρέα με τις μορφές της φτερωτής Νίκης, της Αθηνάς, του Ποσειδώνα, του Ερμή, του Ήφαιστου και της Δήμητρας, αποτυπώνουν τη θεμελίωση της δημοκρατίας επί της ελευθερίας, της επιστήμης, της ναυτοσύνης, του εμπορίου, της μηχανικής και της γεωργίας αντίστοιχα.



Παρότι το εν λόγω έργο χρονολογείται στα μέσα του 19ου αιώνα και αποτυπώνει την τότε θεώρηση των πραγμάτων, ο συμβολισμός του εξακολουθεί να ισχύει εν πολλοίς έως σήμερα. Η Αμερική είναι μία χώρα που πράγματι εκτιμά όλα τα παραπάνω και στηρίζει την ευημερία της στον επιτυχή συνδυασμό τους.

Ο κόσμος -κυρίως Αμερικανοί τουρίστες και σπανιότερα, κάποιο γκρουπ Ασιατών- στέκεται εκστασιασμένο στο κέντρο της αίθουσας, ακολουθεί τη διαδρομή που υποδεικνύεται με ειδική σήμανση και θαυμάζει τους τεράστιους πίνακες και τα αγάλματα που βρίσκονται τοποθετημένα στις άκρες.



Αν έπρεπε να σου ξεχωρίσω δυοτρία ενδεικτικά, θα στεκόμουν στη Βάπτιση της Ποκαχόντας. Όχι αγαπητέ μου, δεν την έχουμε τυχαία τοποθετήσει σε περίοπτη θέση στον τοίχο και απολύτως δικαιολογημένα κοσμεί την κασετίνα, το τετράδιο και τ'αυτοκόλλητά μας: η ινδιάνα πριγκίπισσα Ποκαχόντας θεωρείται σπουδαία ηρωίδα της Αμερικής, καθώς έσωσε από τα χέρια του ινδιάνου πατέρα της τον άγγλο άποικο Τζον Σμιθ, ενώ αργότερα βαπτίστηκε χριστιανή και νυμφέφθηκε έτερο άποικο, εδραιώνοντας πολυετή ειρήνη ανάμεσα στους Άγγλους και τους Ινδιάνους. Μάλιστα, την εκάλεσε για να την τιμήσει ο ίδιος ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος ο Α' και η Ποκαχόντας έφθασε στο Λονδίνο το 1616 όπου έγινε δεκτή με ξέφρενους πανηγυρισμούς, καθώς είχε αποκτήσει χαρακτηριστικά σελέμπριτι. Και μπορεί να επέζησε από λογής λογής κακουχίες, απαγωγές, υπερατλαντικά ταξίδια και ταινίες της Ντίζνεϊ, αλλά εντέλει η βαριόμοιρη Ινδιάνα άρπαξε μία ανεκδιήγητη πούντα στο Λονδίνο και τη χάσαμε από πνευμονία. Δεν είναι να παίζει κανείς με τον ίνγκλις γουέδερ αναγνώστα, εγώ στο λέω πάντα να φοράς το χοντρό σου το πουλόβερ.

Λίγο πιο πέρα, στέκεται ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μία εμβληματική μορφή του αγώνα των αφροαμερικανών για σεβασμό των δικαιωμάτων τους και εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων. Σε μία Αμερική, που δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς πως στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, σύρθηκε σε εμφύλιο, διότι όλος ο Νότος της, έβλεπε ως απολύτως φυσιολογική κατάσταση την ιδιοκτησία δούλων. Σε μία Αμερική, που ως τα μέσα του εικοστού αιώνα, θεωρούσε τους μαύρους, πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Σε μία Αμερική, που μέχρι και σήμερα, τους έχει εν πολλοίς γκετοποιήσει σε πόλεις όπως η Βαλτιμόρη ή η Νέα Ορλεάνη και δεν διστάζει να τους πυροβολεί σε τυχαίους αστυνομικούς ελέγχους. Σε μία Αμερική, που εξέλεξε οχτώ χρόνια πριν, έναν μαύρο Πρόεδρο, προσπαθώντας να ξεπλύνει τ'αμαρτήματά της.



Αλλά και η Αμερική των πολέμων, εκπροσωπείται στην αίθουσα. Η Αμερική που βοήθησε στον Πρώτο Παγκόσμιο τις Δυνάμεις της Αντάντ, η Αμερική που ουσιαστικά κέρδισε τις δυνάμεις του Άξονα στον Δεύτερο Παγκόσμιο, απελευθερώνοντας την Ευρώπη από τη ναζιστική θηριωδία και την Ασία από τους αιμοσταγείς Ιάπωνες. Η Αμερική που πολέμησε στην Κορέα, που τσαλακώθηκε στο Βιετνάμ, που ενεπλάκη στον Περσικό, που επενέβη στο Αφγανιστάν. Η Αμερική που παραμένει εδώ και κάποιες δεκαετίες, η στρατιωτικά ισχυρότερη χώρα του κόσμου. Και μην μου κουνιέσαι, διότι δεν τόχουμε σε τίποτα να σου στείλουμε ένα αεροπλανοφόρο να σε εξαφανίσει εκεί που κάθεσαι ήρεμος-ήρεμος στον καναπέ σου.

Καουμπόι δεν ζήτησες πριν; Βουαλά! Ο Ρόναλντ Ρίγκαν δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο. Είναι ο Πρόεδρος που εγκαινίασε τον γενναίο (!) νέο κόσμο όπου ζούμε. Επί των ημερών του, κατέρρευσαν τα καθεστώτα υπαρκτού σοσιαλισμού (μη βλέπεις που κάποιοι στη δική μας την κυβέρνηση, δεν τόχουν καταλάβει ακόμα), ξεκίνησε η απελευθέρωση των αγορών και κυριάρχησε το δόγμα του οικονομικού φιλελευθερισμού. Ο Ρίγκαν παρέλαβε μία Αμερική λαβωμένη από την οικονομική κρίση του '70 και μπουρδουκλωμένη στις εύθραυστες ψυχροπολεμικές ισσοροπίες της και στο τέλος της δεύτερης θητείας του, παρέδωσε μία Αμερική σε οικονομική άνθιση, με αλματώδη ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας (σε τομείς όπως η τεχνολογία και οι υπολογιστές) σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, δίχως ανταγωνιστική υπερδύναμη. Δεν το λες και λίγο.

Τώρα βέβαια εσύ, τόχεις μάλλον καταλάβει. Πως η επίσκεψή μας εδώ συνδυάζεται με τις εκλογές. Τόχεις μάθει το πτηνό και σακουλεύεσαι τις προθέσεις του! Επέλεξα πράγματι σκόπιμα, να έρθουμε αυτή τη μέρα, στο Καπιτώλιο, εδώ στην Ουάσινγκτον.

Εκ πρώτης, θα πεις ότι μία αναμέτρηση τόσο χαμηλού επιπέδου, όπως αυτή που εκτυλίσσεται εδώ και μήνες, ανάμεσα στην Χίλαρι Κλίντον και τον Ντόναλντ Τραμπ, δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με το μεγαλειώδες, το υπέρλαμπρο, το άριστο και το δίκαιο που αποθεώνονται στις αίθουσες τριγύρω μας. Εντούτοις εγώ θα σου πω ότι έχουν πάρα πολύ μεγάλη σχέση.

Διότι αγαπημένε αναγνώστα, αυτό που βλέπεις είναι μία υπέροχη βιτρίνα. Ένα ιδεατό είδωλο πούχει ζωγραφίσει η Αμερική στον καθρέπτη της για να κοιτάζει κάθε πρωί τον εαυτό της και να επιβεβαιώνει πόσο πεντάμορφη είναι. Ένα είδωλο πούναι φτιαγμένο με τα πιο ματαιόδοξα υλικά, με τις πιο σουπερφίσιαλ διαθέσεις. Προφανώς κι έχει καταφέρει πολλά αυτή εδώ η χώρα. Στην επιστήμη, στις τέχνες, στην οικονομία, στο εμπόριο. Αλλά ουδέποτε μπόρεσε να εξημερώσει τον άποικο μέσα της. Εκείνον τον τυχοδιώκτη τύπο που δεν διστάζει να σκοτώσει για ν'αποκτήσει αυτό που επιθυμεί, δεν βλέπει πέρα από τα όρια του κομιούνιτι και συνεχίζει να βλέπει μισαλλόδοξα και υποτιμητικά τον Ινδιάνο, παρότι παντρεύτηκε την Ποκαχόντας.

Η βαθιά διαπλεκόμενη Χίλαρι και ο επικίνδυνα δημαγωγός Τραμπ είναι ταυτόχρονα ένδειξη και αποτέλεσμα μίας βαθιά νοσηρής κοινωνίας. Μίας κοινωνίας έντονων ανισοτήτων που ολοένα οξύνονται, μίας κοινωνίας που κρύβει τους συμπλεγματισμούς της πίσω από μία πολίτικαλ κορεκτ κανονικότητα, μίας κοινωνίας που έχει εδώ και δεκαετίες εθιστεί στις εύπεπτες συνταγές του πατριωτισμού, του φτηνού συναισθηματισμού και μίας λαγνείας για κατανάλωση.

Φυσικά και υπάρχουν υγιείς και ελπιδοφόρες δυνάμεις εντός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Φυσικά και δεν είναι όλα μαύρα ή γκρί ή μπλε μαρέν. Το εξαιρετικά απογοητευτικό όμως είναι ότι εν έτει 2016, μία χώρα με τις δυνατότητες και την οικονομική ευρωστία της Αμερικής, ξεπέφτει σε τέτοιου επιπέδου διλήμματα, σε τέτοιας υποστάθμης, πολιτικούς διαλόγους και σε τέτοιας τερατώδους μορφής επιλογές: τη βαθιά διαπλεκόμενη Χίλαρι και τον επικίνδυνα δημαγωγό Τραμπ.

Κατηφορίζοντας τις σκάλες της εξόδου, σκέφτομαι με θλίψη και τη δική μας περίπτωση. Τον δικό μας αντίστοιχο ξεπεσμό. Και αναγνωρίζω ομοιότητες. Πολύ φοβούμαι ότι δεν τελειώσαμε, αγαπημένε αναγνώστα. Πολύ φοβούμαι ότι μόλις αρχίσαμε. Επιλογές σαν τον Τραμπ στην Αμερική, τον Φάρατζ στο Ηνωμένο Βασίλειο και το δίδυμο Τσίπρα/Καμμένου στην Ελλάδα, παρά τις όποιες επιμέρους διαφορές τους, έχουν κατ'εμέ κάτι απελπιστικά κοινό: τη χρήση της δημαγωγίας και της πολιτικής χειραγώγησης ως μέσο κυριαρχίας. Η επίκληση των πιο χαμηλών ενστίκτων του εκλογικού σώματος (της οργής, της αγανάκτησης, της απελπισίας, του πατριωτισμού, της ξενοφοβίας) και η υποστήριξη βολικών ψεμάτων εις βάρος της λογικής (θα σκίσουμε τα μνημόνια και θα αποκαταστήσουμε τις συντάξεις, θα αποδώσουμε πίσω στους Βρετανούς την εθνική τους κυριαρχία που έχει αλωθεί από τις Βρυξέλλες, θα υψώσουμε τείχος στα σύνορά μας με το Μεξικό), οδηγεί σε φανατισμούς, περιχαρακώσεις, αδυναμία συναινέσεων, φαυλότητες και βεβαίως, διαψεύσεις. Στον ανηλεή και βρώμικο πόλεμο εντυπώσεων, οι λαϊκιστές κατασπαράσσουν τις όποιες φωνές λογικής, εξευτελίζουν τα επιχειρήματα των πιο συνετών και τους παραδίδουν ως βορά στην αρένα με το εξαγριωμένο πλήθος.

Κι όταν το σόου τελειώσει, όταν η πραγματικότητα έρθει να διαψεύσει τις λαϊκιστικές κορώνες, ελλείψει πια σοβαρών εναλλακτικών, το πλήθος στρέφεται πανικόβλητο προς τους διαπλεκόμενους. Γιατί τουλάχιστον αυτοί, είναι και ήταν πάντα, προφανείς. Και θα κάμουν ό,τι μπορούν για να διασφαλίσουν πως η αγελάδα θα παράγει γάλα -για να σιάχνουν εκείνοι πρώτα το τυρί τους.

Το άγαλμα της Ελευθερίας μοιάζει με ειρωνικό σχόλιο, σε έναν κόσμο που αντί να βελτιώνεται και να τη διεκδικεί ως ιδεώδες, κατρακυλά και την υπονομεύει. Σε έναν κόσμο που παρά την ευημερία που κερδήθηκε, δεν μπόρεσε να απαλλαγεί από τα λοιμώδη νοσήματά του. Και που φανατικά εμμένει σε ιδεολογικά σχήματα που διατυπώθηκαν πριν εκατόν πενήντα χρόνια, σε πρωτόγονα ορμέμφυτα, σε εμφυλιακά συμπλέγματα και ανόητους αναχρονισμούς. Θα σου το πω και θα σε πληγώσω: οι πολιτικές σου ταυτότητες έχουν λήξει προ πολλού. Ο κόσμος άλλαξε, όσο και να μη θέλεις να το παραδεχτείς. Είτε δηλώνεις δεξιός, είτε δηλώνεις αριστερός, είσαι πασέ. Τραγικά ανεπίκαιρος και εντέλει γραφικός. Διότι αυτός ο νέος κόσμος, μας αναγκάζει να βρούμε νέα σχήματα για να τον κατανοήσουμε -και ύστερα, βλέπουμε για το αν μπορούμε να τον κάμουμε λίγο καλύτερο ή πιο ανεκτό. Εδώ θα μου πεις, δεν καταφέρνει κοτζαμάν Αμερική να κάμει τέτοιες πολιτικές υπερβάσεις, θα τα καταφέρουμε εμείς; Δεν θα τα καταφέρουμε, το ξεύρω. Χίλαρι εναντίον Ντόναλντ. Αυτή είναι η μοίρα μας, δυστυχώς.

Το μόνο στο οποίο ελπίζω, αγαπημένε αναγνώστα, το μόνο στο οποίο προσδοκώ είναι οι επόμενες γενιές -στην Αμερική, στην Ελλάδα, στην Αγγλία, παντού- να μάθουν καλύτερα. Να αξιοποιήσουν τη γνώση, να αναπτύξουν το αισθητήριό τους, να βρούνε τρόπους για το παραπέρα και το παρακάτω. Όχι πηγαίνοντας πίσω, αλλά τολμώντας το μπροστά. Και διεκδικώντας καλύτερες επιλογές. Από μία Χίλαρι και έναν Τραμπ. 

7 πράγματα που έχουμε μάθει λάθος

7 πράγματα που έχουμε μάθει λάθος

Το Έβερεστ δεν είναι το ψηλότερο βουνό του κόσμου. Το Σινικό Τείχος δεν φαίνεται απ' το διάστημα. Οι αισθήσεις μας δεν είναι πέντε. Και η ανθρωπότητα την εποχή του Κολόμβου δεν πίστευε ότι η Γη είναι επίπεδη. 


Και τώρα που τραβήξαμε την προσοχή σας, καταρρίπτοντας «νόμους» που μάθατε από κάποιον δάσκαλο που λάτρευε τα κλισέ και την εύκολη προφορική γνώση, ώρα να περάσουμε σε ένα πιο ουσιώδες μάθημα: Τίποτα από όσα ακούμε και μαθαίνουμε δεν θα πρέπει να το θεωρούμε δεδομένο και σωστό, χωρίς έστω να κουράσουμε λίγο παραπάνω το μυαλό μας. Αν το έκανε αυτό η ανθρωπότητα, μάλλον θα ζούσαμε ακόμη σε σπηλιές κυνηγώντας βίσωνες.

Με άλλα λόγια, παρακάτω θα διαβάσετε τους λόγους που επτά πράγματα τα οποία έχουμε μάθει ως αυτονόητες αλήθειες, απέχουν πολύ από το να είναι. Κι αυτό μας διδάσκει κάτι που δεν είναι μύθος: Ότι πρέπει πού και πού να αμφισβητούμε όσα μας παρουσιάζουν, αν όχι για να ανακαλύπτουμε κρυμμένες αλήθειες, τουλάχιστον για να κρατάμε το μυαλό και την κριτική μας ικανότητα σε εγρήγορση.



Το όρος Έβερεστ (δεν) είναι το ψηλότερο βουνό του πλανήτη

Σύμφωνοι, το Έβερεστ είναι ένα θεόρατο γήινο «τέρας». Είναι, όμως το πιο ψηλό βουνό του κόσμου, όπως μαθαίνουμε στα βιβλία γεωγραφίας; Έχουμε μάθει να το θεωρούμε ως τέτοιο, επειδή μετράμε το ύψος ενός βουνού από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι την ψηλότερη κορυφή του. Ναι, έτσι το Έβερεστ αγγίζει τα 8.848 μέτρα και πιάνει εύκολα την «κορυφή».

Στην ουσία, όμως, το ύψος ενός βουνού μετράται από την βάση του μέχρι την ψηλότερη κορυφή του. Και αρκετά όρη «κρύβουν» την βάση τους βαθιά στην θάλασσα. Έτσι, το όρος Mauna Kea στην Χαβάη, μπορεί να εκτείνεται ως τα 4.206 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά αν μετρήσουμε και το υπόλοιπο «σώμα» του, κάτω από το νερό, το συνολικό ύψος του φτάνει τα 10.200 μέτρα. Και κάνει το Έβερεστ να μοιάζει με το κοντό του αδερφάκι...



Η θερμότητα του σώματός μας (δεν) αποβάλλεται κυρίως από το κεφάλι μας

«Φόρεσε σκουφάκι, γιατί από το κεφάλι σου φεύγει η περισσότερη θερμότητα και θα κρυώσεις». Πόσοι δεν ακούσατε την παραπάνω συμβουλή από την υπερπροστατευτική σας μητέρα κάποια στιγμή της ζωής σας; Οι ανεπίσημες αιτιολογήσεις αφορούν την συγκέντρωση αιμοφόρων αγγείων στο κεφάλι ή την ανυπαρξία ικανής «μονωτικής» ποσότητας λίπους μεταξύ κρανίου και δέρματος, με αποτέλεσμα το κεφάλι να κρυώνει πιο γρήγορα.

Η αλήθεια είναι, όμως, ότι όση θερμότητα χάνεται από κάθε τετραγωνικό εκατοστό του κεφαλιού μας, τόση ακριβώς χάνεται και από κάθε τετραγωνικό εκατοστό οποιουδήποτε άλλου σημείου του σώματός μας. Απλώς, το υπόλοιπο σώμα μας είναι συνήθως καλυμμένο με ρούχα, με αποτέλεσμα να αντιλαμβανόμαστε την απώλεια μόνο από το κεφάλι, το οποίο είναι πρακτικά γυμνό. Η λύση και πάλι, φυσικά, είναι να φορέσετε σκουφάκι τον χειμώνα, αλλά τουλάχιστον τώρα ξέρετε γιατί.



Το Σινικό Τείχος (δεν) είναι το μοναδικό ανθρώπινο έργο που φαίνεται από το διάστημα

Όταν πρωτοχτίστηκε το όντως τεράστιο έργο του Σινικού Τείχους, ο μύθος περί του μοναδικού ανθρώπινου επιτεύγματος που θα 'ναι ορατό από τον ουρανό είχε ήδη ξεκινήσει. Μόνο που την εποχή εκείνη, οι γνώσεις της ανθρωπότητας για το διάστημα δεν ήταν αυτό που θα λέγαμε πλήρεις – μάλλον ήταν ακόμη στα σπάργανα, και επομένως κανείς δεν είχε αρκετές «εμπειρικές» γνώσεις για να απομυθοποιήσει την έκφραση από την ρίζα της. Εκείνη την εποχή, φυσικά, ένα τέτοιου μεγέθους κατασκεύασμα δεν θα ήταν δύσκολο να πείσει όσους στέκονταν πλάι του, ότι θα ξεχώριζε σαν την μύγα μες στο γάλα της Γης.

Κι όμως, αφενός το Σινικό Τείχος είναι μάλλον δύσκολο να εντοπιστεί από οποιοδήποτε σημείο του διαστήματος έχει βρεθεί ο άνθρωπος – μάλιστα από την τροχιά που ονομάζεται «LEO» (Low-Earth Orbit) είναι σχεδόν ακατόρθωτο να θεαθεί με γυμνό μάτι ή και με ειδικό φακό. Αντίθετα, στο τεχνητό φως της νύχτας, είναι εφικτό να θεαθούν άλλα ανθρώπινα δημιουργήματα. Αν δεν πιστεύετε εμάς,ίσως σας πείσει η NASA.



Οι μητέρες νεοσσών (δεν) θα τα εγκαταλείψουν αν τα αγγίξετε

Βρίσκετε ένα μικρό πουλί να παλεύει με τα φτερά του στην αυλή σας, προσπαθώντας ανεπιτυχώς να πετάξει για πρώτη φορά. Για να αποφύγετε τον κίνδυνο μιας γατίσιας επίθεσης, το παίρνετε και το ξαναβάζετε στην φωλιά του ή στήνετε μια φωλιά στο σπίτι σας, μέχρι να καταφέρει να πετάξει. Είναι αυτό καταδικαστικό για το ίδιο, αφού πλέον η μητέρα του δεν θα αναγνωρίζει την μυρωδιά του, εγκαταλείποντάς το;

Όχι. Αφενός τα περισσότερα πουλιά έχουν αδύναμη την αίσθηση της όσφρησης, με αποτέλεσμα το «χέρι βοηθείας» σας να μην επηρεάσει πολύ τα πράγματα. Αφετέρου, να είστε σίγουροι ότι ένα πτηνό αφιερώνει τόση ενέργεια και φροντίδα ώστε οι νεοσσοί του να μάθουν να πετούν, που δεν υπάρχει περίπτωση να τα εγκαταλείψουν, έστω κι αν η πρώτη τους προσπάθεια για να φύγουν από την φωλιά βρίσκει... έδαφος.



Η ανθρωπότητα (δεν) πίστευε ότι η Γη είναι επίπεδη πριν τον Κολόμβο

Η φήμη για την αναχρονιστική αυτή «πεποίθηση» της ανθρωπότητας ξεκίνησε τον 19ο αιώνα, αλλά αποτελεί πέρα για πέρα μύθο. Την εποχή που το πλήρωμα του Κολόμβου έβαλε πλώρη για ανεξερεύνητα νερά και εδάφη, μπορεί να ανησυχούσε για πολλούς κινδύνους που θα συναντούσε, αλλά το να πέσει από την άκρη της επίπεδης Γης στην άβυσσο δεν ήταν ένας από αυτούς.

Συγκεκριμένα, η επίγνωση της σφαιρικότητας της Γης μετρά πολλούς περισσότερους αιώνες, από τότε που οι αρχαίοι ημών μελετούσαν την πορεία των πλεούμενών τους με βάση τον ορίζοντα και παρατηρούσαν την σκιά του πλανήτη μας στη Σελήνη. Αυτό που αληθεύει ωστόσο, είναι ότι οι άνθρωποι του Μεσαίωνα θεωρούσαν πως η Γη αποτελεί το κέντρο του πλανητικού συστήματος και πως ο Ήλιος περιστρέφεται γύρω από αυτή. Ο Γαλιλαίος ακόμη γελά ειρωνικά εκεί πάνω.



Ο χαμαιλέοντας (δεν) αλλάζει χρώμα για να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του

Το ότι οι χαμαιλέοντες αποτελούν ένα από τα πιο cool είδη του ζωικού βασιλείου είναι αλήθεια. Αυτό που δεν αληθεύει ωστόσο είναι η διαδεδομένη άποψη ότι αλλάζει το χρώμα του για να καμουφλαριστεί και να γίνει ένα με το περιβάλλον. Στην πράξη, το φυσικό τους χρώμα είναι ήδη ένα πολύ καλό καμουφλάζ, σε συνάρτηση με τα φυσικό τους περιβάλλον.

Οι αλλαγές του χρώματος γίνονται στην πραγματικότητα εξαιτίας των σωματολογικών και συναισθηματικών μεταπτώσεων του χαμαιλέοντα. Όταν αναστατώνονται ή θυμώνουν για παράδειγμα, οι χαμαιλέοντες αλλάζουν το χρώμα τους χάρη στα «χρωματοφόρα» όργανά τους. Επίσης, μεταβάλλουν το χρώμα τους όταν χρειάζεται να επικοινωνήσουν με το άλλο τους μισό ή να ριχτούν σε έναν «καβγά». Οι κινητικές δυνατότητες του προσοφθάλμιου, η ελαστικότητα της ουράς και τα υπόλοιπα σωματικά τους προσόντα συμπληρώνουν το προφίλ ενός εξαιρετικά ιδιαίτερου ζώου.




Οι άνθρωποι (δεν) έχουν μόνο πέντε αισθήσεις

Μην βιαστείτε να πείτε ότι υπονοούμε την ύπαρξη της έκτης αίσθησης που έφερε τον Bruce Willis στον δρόμο ενός αγοριού προσχολικής ηλικίας. Αυτό που συχνά αγνοούμε, χρησιμοποιώντας τον όρο «πέντε αισθήσεις» είναι ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες, που μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε και να δεχόμαστε ερεθίσματα από τον εξωτερικό κόσμο.

Έτσι, μπορεί η όσφρηση, η ακοή, η όραση, η αφή και η γεύση να έχουν γίνει διάσημες επειδή έχουν... καπαρώσει η καθεμία κι από ένα βασικό μας όργανο, αλλά οι πιο άσημες είναι εξίσου υπαρκτές και χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό οργάνων και «αισθητήρων»: Μιλάμε για τις αισθήσεις του προσανατολισμού, του πόνου, της θερμοκρασίας, της πίεσης, της κίνησης, της συναισθησίας και πολλών ακόμη που δεν συγκαταλέγονται στις αρχικές πέντε. Αυτό, όμως, δεν τις κάνει λιγότερο χρήσιμες ή λιγότερο... αισθήσεις.

http://ta-xeirotera.blogspot.gr/2012/10/7.html

Μαύρος Κύκνος: Η Σιγουριά της Αμφιβολίας

Μαύρος Κύκνος: Η Σιγουριά της Αμφιβολίας

Στην Μυθολογία, στην Φυσική Ιστορία, στην Τέχνη οι κύκνοι ήταν πάντα πάλλευκοι. ‘Λευκό σαν κύκνος’ έλεγαν. Ώσπου, πριν από διακόσια χρόνια, ένας Ευρωπαίος είδε ένα μαύρο κύκνο στην Αυστραλία και η βεβαιότητα κατέρρευσε, όπως καταρρέουν οι βεβαιότητές μας κάθε φορά που εμφανίζεται ένας μαύρος κύκνος στον ουρανό, αναφέρει ο Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ που το καλογραμμένο βιβλιαράκι του γιά τους Μαύρους Κύκνους έκανε μεγάλη αίσθηση και παραμένει επίκαιρο από το 2007 που εκδόθηκε διότι με γνωστά παραδείγματα εξηγεί τον δυσεξήγητο άστατο κόσμο μας.

Η φράση του Αριστοτέλη γιά ‘το πόσο πιθανόν είναι να συμβεί το απίθανο’ είναι γνωστή και ο Λιβανέζος Τάλεμπ ξεκινώντας από την εμπειρία τού πολέμου στον τόπο του χτίζει μιά ολόκληρη θεωρία πάνω στην ανικανότητά μας να δεχτούμε ως πιθανό να συμβεί ό,τι ως τώρα δεν ήταν αναμενόμενο.

Μαύρος Κύκνος ήταν οι Ελληνες Φιλόσοφοι (ο Θαλής, ο Ηράκλειτος, ο Πυθαγόρης) οι σύγχρονοι φιλόσοφοι κι επιστήμονες ο Νίτσε, ο Εβολα, ο Τέσλα, ο Ράϊχ και όλοι οι αληθινά Μεγάλοι Ανθρωποι. Μαύρος Κύκνοι και τα κράχ και οι επιστημονικές ανακαλύψεις που ανατρέποντας το status quo αναποδογυρίζουν ό,τι πιστεύατε ως  σίγουρο κι ακλόνητο και σας φέρνουν αντιμέτωπους με το αναπάντεχο που δεν ξέρετε πώς να το χειριστείτε, που δεν μπορείτε να του βάλετε ετικέτα και δεν μπαίνει στα γνωστά σας κουτάκια. Από το τρομοκρατικό χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους ως τη διάδοση της τεχνολογίας και την κυριαρχία της Google και της Amazon, τα παραδείγματα είναι αμέτρητα και η θεωρία του Μαύρου Κύκνου επιβεβαιώθηκε πρόσφατα με την κατάρευση των παγκόσμιων Χρηματιστηρίων όσο επιβεβαιώνεται και καθημερινά από την απόλυτη άρνησή σας να παραδεχθείτε την καταστροφή του περιβάλλοντος δηλαδή του μέλλοντος, που μόνοι σας καταστρέφετε.

Μαύρος Κύκνος είναι ο Κυρίαρχος του Παιχνιδιού.

Μαύρος Κύκνος είναι ο Δούρειος Ίππος.

Μάυρος Κύκνος είναι ο Κατεργάρης.

Μαύρος Κύκνος είναι η Σφίγγα.

Ο Τάλεμπ, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, δικαιώθηκε με την παγκόσμια οικονομική κρίση και αρθρογραφεί τακτικά σε διεθνή έντυπα μετά από την απρόσμενη επιτυχία του μικρού αυτού βιβλίου που αποδείχτηκε άλλος ένας Μαύρος Κύκνος. Ένα μη αναμενόμενο κι αναπάντεχο μικρό θαύμα, που έγινε το αγαπημένο εγχειρίδιο των χρηματιστών της Wall Street. Διασκεδαστικό, πανέξυπνο και ενδιαφέρον, αξίζει να διαβαστεί αν και εξ ορισμού η θεωρία του είναι ανεφάρμοστη μιά κι αν αποδεικνύει κάτι, είναι η άρνηση του ανθρώπινου μυαλού να φανταστεί πόσο πιθανό είναι το απίθανο και πόσο ορίζει τις αποφάσεις του η παράλογη και βλακώδης τάση του να βολεύεται στην πεποίθηση πως το παρελθόν από μόνο του χαράζει το μέλλον κι όλες αυτές τις ανόητες πεποιθήσεις που είναι παρανοϊκές κι άρα επικίνδυνες για την επιβίωση.

Ο Μαύρος Κύκνος είναι μια θεωρία που παρουσιάστηκε από τον μελετητή και δοκιμιογράφο Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ (Nassim Nicholas Taleb) στα βιβλία του: Στην πλάνη του τυχαίου (2004) και Ο Μαύρος Κύκνος (2007 & επανέκδοση με προσθήκες το 2010). Ο «Μαύρος Κύκνος» του Τάλεμπ δεν πρέπει να συγχέεται με την αντίστοιχη φιλοσοφική έκφραση που αναφέρεται κυρίως από τον φιλόσοφο Καρλ Πόπερ και τη θεωρία του περί διαψευσιμότητας, αν και ως προς ορισμένα χαρακτηριστικά του ταιριάζει με αυτόν.

Ο «Μαύρος Κύκνος» εννοείται ως ένα ολιγοπίθανο κι απρόβλεπτο γεγονός που συμβαίνει σε μια οποιαδήποτε σειρά πιθανών και συνηθισμένων γεγονότων σε κάθε δραστηριότητα μιας κοινωνίας και ανατρέπει δραματικά προς το χειρότερο ή το καλύτερο τη δομή της.

Με βάση τα κριτήρια του συγγραφέα:

*Η εκδήλωση του γεγονότος είναι μια αναπάντεχη έκπληξη (για τον παρατηρητή). Αυτό σημαίνει πως για έναν άλλο παρατηρητή πιθανώς είναι προδιαγεγραμμένο το συμβάν. Για παράδειγμα ένας εκτροφέας πτηνών γνωρίζει ότι μετά από 1.000 ημέρες θα σφάξει μία γαλοπούλα. Για την ίδια την γαλοπούλα όμως η 1000οστή ημέρα είναι ένας μοιραίος μαύρος κύκνος που ακολουθεί μία απολαυστική ζωή 999 ημερών.

*Η εκδήλωση έχει σημαντική επίδραση είτε αρνητική είτε θετική.

*Μετά το πρώτο καταγεγραμμένο περιστατικό του συμβάντος, σχεδόν πάντοτε υπάρχει εκ των υστέρων εξήγηση που αδυνατεί να προσεγγίσει το τυχαίο του γεγονότος ή την παντελή αδυναμία πρόβλεψης του. Έτσι η κοινωνία εξακολουθεί να αγνοεί την επικινδυνότητα και επιπολαιότητα των προβλέψεων του τύπου: «Τίποτε τόσο εξαιρετικά αρνητικό δεν πρόκειται να συμβεί» και εθελοτυφλεί παντελώς απροετοίμαστη για το επόμενο χτύπημα του Μαύρου Κύκνου.

Η πρώτη αναφορά στην ύπαρξη ενός μαύρου κύκνου ως απίθανου γεγονότος εμφανίζεται στο έργο Satires του σημαντικού Ρωμαίου σατυρικού ποιητή Γιουβενάλη, περίπου 55-135 μ.κ.ε. ως: Rara avis in terris nigroque simillima cycno που σημαίνει: ένα σπάνιο πουλί στη γη, τόσο σπάνιο όπως ένας μαύρος κύκνος. Η φράση αυτή επιβίωσε στην Ευρώπη ως περιγραφή του απίθανου και αδύνατου, μέχρι το 1697 που ανακαλύφθηκαν στην Αυστραλία οι μαύροι κύκνοι.

Η ανακάλυψη του μαύρου Κύκνου ήταν ένα συνηθισμένο γεγονός για τους ειδικούς, αλλά μια σημαντική διάψευση μιας βεβαιότητας στη Φιλοσοφία, με την έννοια ότι απεδείχθη και στην πράξη ότι ένα και μόνο γεγονός ανά πάσα στιγμή μπορεί να διαψεύσει μια μακροχρόνια παρατήρηση. Από τον 19 αιώνα η ανακάλυψη των μαύρων Κύκνων αναδείχθηκε ως το καλύτερο παράδειγμα της μη βεβαιότητας οποιασδήποτε λογικής δήλωσης (ακόμη και αν οι παρατηρήσεις αιώνων την επιβεβαιώνουν) και της ανατροπής των καθιερωμένων αντιλήψεων σε οποιοδήποτε γνωστικό πεδίο. Τον 20ο αιώνα ο «Μαύρος Κύκνος» είναι η επιτομή της φιλοσοφικής θεωρίας του Καρλ Πόπερ περί διαψευσιμότητας λογικών προτάσεων. Ο Taleb δανείστηκε την έκφραση αυτή και παρήγαγε έναν νέο «Μαύρο Κύκνο» με στοιχεία του παλαιού, με σημαντικότερο στοιχείο όχι πλέον την διαψευσιμότητα αλλά το απρόβλεπτο και τυχαίο.

Μαύρος Κύκνος: Ο αντίκτυπος του εξαιρετικά απρόβλεπτου

Σύμφωνα με τη θεώρηση του Τάλεμπ η Πλατωνικότητα είναι η τάση που έχουμε να συγχέουμε το χάρτη μιας οποιαδήποτε ιδιότητας του κόσμου με την πραγματικότητα που περιγράφεται στο χάρτη αυτό. Η σύγχυση μεταξύ «εδάφους» και «χάρτη» οφείλεται στην επικέντρωσή μας σε «καθαρές» και καλά προσδιορισμένες μορφές όπως τρίγωνα, κοινωνικές έννοιες (συνήθως ουτοπίες) ή και εθνικότητες. Η έντονη προσήλωση στις ιδεατές και αφηρημένες μορφές, αποπροσανατολίζει το νου μας από γνωστικά αντικείμενα λιγότερα κομψά, περισσότερο περίπλοκα και δύσκολα επεξεργάσιμα, ωστόσο περισσότερο αληθινά και εμπειρικά.

Η Πλατωνικότητα επιτρέπει την αυταπάτη να πιστεύουμε συνήθως ότι γνωρίζουμε περισσότερα από όσα γνωρίζουμε, παρόλο που συχνά οι διανοητικοί χάρτες και οι καθαρές αφηρημένες πλατωνικές ιδέες κάθε είδους είναι σημαντικά εργαλεία υποβοήθησης κατανόησης του κόσμου. Εν τέλει το κρίσιμο σημείο είναι η πλατωνική πτύχωση, το εκρηκτικό εκείνο σύνορο όπου η πλατωνική προσέγγιση έρχεται σε επαφή με την περίπλοκη πραγματικότητα και η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε και σε αυτό που γνωρίζουμε είναι τεράστια. Σε αυτό το σημείο προκύπτει ο Μαύρος Κύκνος.

Ο χώρος δράσης και απραξίας των Μαύρων Κύκνων

Σύμφωνα με τον Τάλεμπ στην πραγματική ζωή υπάρχουν δύο είδη χώρων. Ο ένας λέγεται «Μετριοχώρα» όπου τα επιμέρους γεγονότα δεν συνεισφέρουν το καθένα ξεχωριστά ή ασύμμετρα σε σχέση με τα υπόλοιπα, αλλά συλλογικά. Μία «Μετριοχώρα» είναι για παράδειγμα μια συλλογή ανθρώπων όπου καταγράφεται το βάρος τους. Αν συλλέξουμε 1.000 ανθρώπους σε ένα σύνολο και αφαιρέσουμε κάποιον από αυτούς και τον αντικαταστήσουμε με έναν οποιοδήποτε άλλο από το σύνολο του πληθυσμού ο μέσος όρος δεν θα αλλάξει παρά ελάχιστα. Ο προφανής λόγος της μη διατάραξης του μέσου όρου είναι ότι το βάρος των ανθρώπων διακυμαίνεται από 30 κιλά έως 300 κιλά, δηλαδή μια αναλογία των ακραίων τιμών 1/10. Ο υπέρτατος νόμος της «Μετριοχώρας» είναι ως εξής: Όταν το δείγμα είναι μεγάλο, κανένα επιμέρους γεγονός δε θα μεταβάλλει ουσιωδώς το σύνολο ή το άθροισμα. Μπορούμε να φτιάξουμε αρκετές «Μετριοχώρες» που θα περιλαμβάνουν τα ύψη των ανθρώπων ή την καθημερινή κατανάλωση θερμίδων ενός έτους.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της «Μετριοχώρας» είναι:
>Δεν υπάρχει κλιμάκωση των φαινομένων
>Δεν υπάρχουν χαρακτηριστικά μέλη.
>Το κέρδος των συμμετεχόντων αντανακλά και αντίστοιχα μικρό κέρδος στην πίτα.
>Δεν υπάρχουν Μαύροι Κύκνοι
>Τα χαρακτηριστικά της Μετριοχώρας υπόκεινται στη Βαρύτητα και αφορούν φυσικά μεγέθη
>Προβλεψιμότητα των φαινομένων για την οποία, αρκεί η παρατήρηση σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα.

Ο δεύτερος χώρος είναι η «Εξτρεμοχώρα» με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ένα σύνολο που εμπεριέχει το ετήσιο εισόδημα ανθρώπων σε δολάρια. Εδώ μπορούμε να έχουμε έναν κάτοικο της Αϊτής με ετήσιο εισόδημα 300 δολάρια και έναν επενδυτή με ετήσιο εισόδημα 300.000.000 δολάρια. Αν σε ένα οποιοδήποτε τέτοιο σύνολο αφαιρέσουμε ένα φτωχό μέλος και προσθέσουμε ένα πλούσιο ο μέσος όρος θα αλλάξει δραματικά με δεδομένο ότι τα δύο άκρα έχουν μία αναλογία 1 : 1.000.000.

Τα χαρακτηριστικά της «Εξτρεμοχώρας» είναι:
>Εμφάνιση Μαύρων Κύκνων, δηλαδή γεγονότων που αλλάζουν δραματικά τα δεδομένα
>Εξαιρετική κλιμάκωση των φαινομένων και υψηλή τυχαιότητα
>Το κέρδος ενός συμμετέχοντα αντιστοιχεί στο κέρδος όλων (ο νικητής τα παίρνει όλα)
>Δεν υπάρχουν φυσικοί περιορισμοί στο μέγεθος, ενώ συνήθως αφορά σε αριθμούς και όχι σε φυσικά μεγέθη
>Το σύνολο καθορίζεται από μικρό αριθμό ακραίων γεγονότων
>Αδυναμία πρόβλεψης βάσει των παρατηρήσεων του παρελθόντος
>Συναντάται συχνά στο σύγχρονο περιβάλλον
>Αρνητικοί και Θετικοί Μαύροι Κύκνοι

Χαρακτηριστικοί αρνητικοί Μαύροι Κύκνοι είναι ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το χρηματιστηριακό κραχ της Wall Street γνωστό ως Μαύρη Δεύτερα που έγινε στις 19 Οκτωβρίου του 1987 και η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους την 11η Σεπτεμβρίου. Εμφανίζονται και θετικοί μαύροι κύκνοι όπως το διαδίκτυο και οι προσωπικοί υπολογιστές όπου είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για την επικράτηση τους, ούτε συντονισμένος κεντρικός σχεδιασμός από το κράτος ή τις επιχειρήσεις, ο οποίος να αποβλέπει στην επιτυχία τους. Είναι χαρακτηριστικό της τυχαίας επικράτησης τους, η πρόβλεψη του Thomas Watson, πρόεδρου της εταιρείας IBM το έτος 1943: «Εκτιμώ ότι σε παγκόσμια κλίμακα υπάρχει μία αγορά για 5 υπολογιστές» και η απουσία όλων των μεγάλων εταιρειών πληροφορικής (τουλάχιστον αρχικά) όπως της Microsoft από το λογισμικό για το διαδίκτυο.

Ο Μαύροι Κύκνοι και η καμπύλη του Γκάους (Gauss)

Η κωδωνοειδής καμπύλη του Γκάους με την κατανομή πιθανοτήτων. Το σκούρο μπλε είναι λιγότερο από μία τυπική απόκλιση από το μέσο. Στην κανονική κατανομή, αυτό αφορά στο 68% των παρατηρήσεων, ενώ δύο τυπικές αποκλίσεις από τον μέσο (μπλε και σκούρο μπλε) αφορούν στο 95%, και τρεις τυπικές αποκλίσεις (ανοιχτό μπλε, μπλε και σκούρο μπλε) αφορούν το 99,7%.

Κατά τον Τάλεμπ οι σημαντικότεροι κλάδοι των επιστημών (και κυρίως η Οικονομική Επιστήμη) που ασχολούνται με την πρόβλεψη συμβάντων, χρησιμοποιούν την κωδωνοειδή καμπύλη του Gauss ως μοντέλο κατανομής πιθανοτήτων. Αυτή η μέθοδος υπολογισμού, ενώ λειτουργεί ικανοποιητικά στην «Μετριοχώρα» στην «Εξτρεμοχώρα» αδυνατεί να εντοπίσει και προβλέψει τα εξαιρετικά γεγονότα δηλαδή τους Μαύρους Κύκνους.

Ο Taleb προχωρεί τον συλλογισμό του περισσότερο και αναφέρεται στην καμπύλη ως τη Μεγάλη Διανοητική Απάτη, την αμφισβητεί ευθέως ως μαθηματικό εργαλείο, αλλά και τους οικονομολόγους που τη χρησιμοποιούν. Αντιθέτως προτείνει την προσέγγιση του μεγάλου θεωρητικού και πατέρα τηςΓεωμετρίας των φράκταλ Μπενουά Μάντελμπροτ. Για να φτάσει σε αυτό το σημείο πλήρους άρνησης αναφέρεται σε παλαιότερες αμφισβητήσεις της γκαουσιανής καμπύλης (ως εργαλείο εξήγησης των ακραίων φαινομένων), που εστιάζονται στον μεγάλο Μαθηματικό Ανρί Πουανκαρέ.

Το μεγάλο πρόβλημα της Γκαουσιανής καμπύλης είναι ότι τείνει τα ακραία φαινόμενα να τα θεωρεί πολύ πιο απίθανα από ότι πραγματικά είναι. Αντιθέτως η κατανομή πιθανοτήτων του Μάντελμπροτ θεωρεί πιο πιθανά τα απίθανα συμβάντα πάντα βάσει της γκαουσιανής καμπύλης. Ο Τάλεμπ πιστεύει πως η Γκαουσιανή καμπύλη είναι απότοκος μιας συνολικής θεώρησης του κόσμου που εμπεριέχει υπερβολική βεβαιότητα, προβλεψιμότητα και πλατωνική κομψότητα που δεν λαμβάνει υπόψη της τον πραγματικό κόσμο.

Σε αυτή την οπισθοδρομική πλέον, θεώρηση του κόσμου εντάσσει και άλλους διανοητές του 19ου & 20ου αιώνα όπως τον Λαμπέρ Κετελέ (Lambert Adolphe Jacques Quetelet) που επινόησε τον μέσο άνθρωπο, τον βιολόγο Σερ Φράνσις Γκάλτον (Sir Francis Galton), τον Βαρώνο Κέλβιν, τον Καρλ Μαρξ και τον φιλόσοφο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν (Ludwig Wittgenstein). Εντέλει η καμπύλη του Μάντελμπροτ είναι ικανή να παρέχει καλύτερη προβλεψιμότητα των αρνητικών Μαύρων Κύκνων, αν και η βασική διδαχή της θεωρίας του Taleb είναι πως η αβεβαιότητα περιορίζει σημαντικά την αξία των προβλέψεων  και το μόνο που μπορούμε να κάνουμε στον πραγματικό κόσμο, είναι να είμαστε λιγότερο ως καθόλου βέβαιοι. Φυσικά όσον αφορά στους θετικούς Μαύρους Κύκνους (όπως το διαδίκτυο) πρέπει να είμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο εκτεθειμένοι.

Ανθεκτικοί στους Μαύρους Κύκνους

Σε  άρθρο που βάλλει κατά του μοντέλου διάσωσης των αγορών, υποστηρίζει ότι απαιτούνται σοβαρές ανατροπές. Η δράση κατά την θεωρία του Ταλέμπ, πρέπει να επικεντρωθεί σε δέκα αρχές:

*Τα εύθραυστα πράγματα πρέπει να σπάνε νωρίς, ενόσω είναι ακόμα μικρά. Τίποτα δεν θα πρέπει να γίνεται πολύ μεγάλο για να αποτύχει. Η εξέλιξη στην οικονομική ζωή βοηθάει εκείνους με το μεγαλύτερο κρυφό ρίσκο -και για το λόγο αυτό τους πιο εύθραυστους- να γίνουν οι σπουδαιότεροι.

*Όχι στην κοινωνικοποίηση των ζημιών και την ιδιωτικοποίηση των κερδών. Ό,τι χρειάζεται να διασωθεί θα πρέπει να κρατικοποιείται, ενώ ό,τι δεν χρειάζεται διάσωση θα πρέπει να είναι ελεύθερο, μικρό και με τα ρίσκα του. Καταφέραμε να συνδυάσουμε τα χειρότερα του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Στη Γαλλία της δεκαετίας του 1980, οι σοσιαλιστές κατέλαβαν τις τράπεζες. Στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 2000 οι τράπεζες κατέλαβαν την κυβέρνηση. Αυτό είναι σουρεαλισμός.

*Σε όσους οδηγούσαν σχολικά με τα μάτια δεμένα και τράκαραν δεν θα πρέπει να ξαναδοθεί ποτέ καινούργιο λεωφορείο. Το οικονομικό κατεστημένο (πανεπιστήμια, ρυθμιστικές αρχές, κεντρικοί τραπεζίτες, αξιωματούχοι της κυβέρνησης και κάθε λογής οργανισμοί στελεχωμένοι με οικονομολόγους) έχασαν κάθε νομιμοποίηση μετά την αποτυχία του συστήματος. Είναι ανεύθυνο και κουτό να επαφιέμεθα στην ικανότητα αυτών των ειδικών για να μας βγάλουν από αυτά τα χάλια. Καλύτερα να βρούμε τους έξυπνους ανθρώπους των οποίων τα χέρια είναι καθαρά.

*Μην αφήνετε κάποιον ο οποίος εργάζεται και έχει ως κίνητρο τα μπόνους να διαχειριστεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο -ούτε το χρηματοοικονομικό σας ρίσκο. Οι πιθανότητες είναι ότι θα εξαλείψει κάθε δικλίδα ασφαλείας, προκειμένου να παρουσιάσει «κέρδη» ισχυριζόμενος παράλληλα ότι είναι «συντηρητικός». Τα μπόνους δεν πάνε καλά με τα κρυφά ρίσκα και τη διαφάνεια. Είναι η ασυμμετρία του συστήματος αυτού των κινήτρων που μας έφερε στο σημείο που βρισκόμαστε. Κανένα κίνητρο χωρίς αντικίνητρο: ο καπιταλισμός έχει να κάνει με επιβράβευση και τιμωρία, όχι μόνο επιβράβευση.

*Αντισταθμίστε τη συνθετότητα με την απλότητα. Η συνθετότητα που απορρέει από την παγκοσμιοποίηση και την έντονα διαδικτυωμένη οικονομική ζωή πρέπει να αντισταθμίζεται με την απλότητα των χρηματοοικονομικών προϊόντων. Η σύνθετη οικονομία από μόνη της αποτελεί μια μορφή μόχλευσης: τη μόχλευση της αποτελεσματικότητας. Τέτοια συστήματα επιβιώνουν χάριν της χαλαρότητας και της υπεραφθονίας. Η αύξηση του χρέους παράγει ανεξέλεγκτους και επικίνδυνους στροβιλισμούς και δεν αφήνει περιθώρια για λάθη. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αποφύγει τις πλάνες και τις φούσκες: οι χρηματιστηριακές φούσκες (όπως αυτή του 2000) έχουν αποδειχτεί ήπιες, ενώ αυτές του χρέους επώδυνες.

*Μην δίνετε στα παιδιά μασούρια δυναμίτη, ακόμα και αν έχουν επάνω προειδοποιητική ετικέτα. Τα σύνθετα χρηματοοικονομικά παράγωγα θα πρέπει να απαγορευτούν, καθώς κανένας δεν τα καταλαβαίνει και ελάχιστοι έχουν την οξυδέρκεια να το αντιληφθούν. Οι πολίτες θα πρέπει να προστατευτούν από τους εαυτούς τους, από τραπεζίτες που τους πουλούν προϊόντα αντιστάθμισης κινδύνου και από μωρόπιστους δημόσιους λειτουργούς που ακούνε τους θεωρητικούς οικονομολόγους.

*Μόνο οι πυραμίδες χρειάζεται να βασιστούν στην εμπιστοσύνη. Οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει ποτέ να «αποκαθιστούν» την εμπιστοσύνη. Οι αλληλοδιαδεχόμενες φήμες είναι προϊόντα σύνθετων συστημάτων. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να σταματήσουν τις φήμες, απλώς πρέπει να είμαστε ικανοί να αψηφούμε τις φήμες, να παραμένουμε στιβαροί ενώπιον τους.

*Μην δίνεις σε έναν εθισμένο περισσότερα ναρκωτικά αν έχει πόνους εξαιτίας της στέρησης. Η χρήση μόχλευσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερβολικής μόχλευσης δεν είναι ομοιοπαθητική, αλλά άρνηση της πραγματικότητας. Η χρηματοπιστωτική κρίση δεν είναι ένα προσωρινό πρόβλημα, είναι διαρθρωτικό. Χρειαζόμαστε αποτοξίνωση.

*Ο κόσμος δεν θα πρέπει να βασίζει τη συνταξιοδότησή του σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία ή σε επίφοβες συμβουλές «ειδικών». Η οικονομική ζωή θα πρέπει να αποχρηματοοικονομικοποιηθεί. Θα πρέπει να μάθουμε να μη χρησιμοποιούμε τις αγορές ως αποθήκες αξίας: δεν εμπεριέχουν τις βεβαιότητες που ο συνηθισμένος κόσμος χρειάζεται. Ο κόσμος θα πρέπει να έχει αγωνία για τις δικές του επιχειρήσεις (τις οποίες και ελέγχει) και όχι για τις επενδύσεις του (τις οποίες δεν ελέγχει).

*Κάντε ομελέτα με τα σπασμένα αβγά. Η κρίση αυτή δεν μπορεί να ξεπεραστεί με αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις όπως δεν μπορεί ένα σκαρί με σάπια γάστρα να επισκευαστεί με μεμονωμένα μπαλώματα. Θα πρέπει να ξαναναυπηγήσουμε τη γάστρα με νέα (ισχυρότερα) υλικά. Θα πρέπει να επανεφεύρουμε το σύστημα πριν το κάνει μόνο του.

*Ας προχωρήσουμε εθελοντικά στη νέα έκδοση του καπιταλισμού, βοηθώντας να σπάσει μόνο του ό,τι πρέπει να σπάσει, μετατρέποντας το χρέος σε μετοχή, περιθωριοποιώντας τα οικονομικά και ακαδημαϊκά κατεστημένα, καταργώντας το νόμπελ της οικονομίας, απαγορεύοντας τις εξαγορές που γίνονται με μοχλευμένο δανεισμό, βάζοντας τους τραπεζίτες στη θέση που αξίζουν, παίρνοντας πίσω τα μπόνους από αυτούς που μας έφτασαν ως εδώ και διδάσκοντας τους ανθρώπους να πλοηγούν ένα κόσμο με λιγότερες βεβαιότητες.

Τότε θα δούμε μια οικονομική ζωή πιο αρμόζουσα στο βιολογικό μας περιβάλλον: μικρότερες επιχειρήσεις, πλουσιότερη οικολογία, μηδενική μόχλευση. Έναν κόσμο στον οποίο επιχειρηματίες και όχι τραπεζίτες αναλαμβάνουν τα ρίσκα και εταιρείες γεννιούνται και πεθαίνουν κάθε μέρα χωρίς να αποτελούν είδηση. Με άλλα λόγια, έναν κόσμο πιο ανθεκτικό στους μαύρους κύκνους.

Μαύρος Κύκνος: Αφορισμοί

*Οι μηχανικοί μπορούν να υπολογίσουν, αλλά όχι να εξηγήσουν. Οι μαθηματικοί να εξηγήσουν, αλλά όχι να υπολογίσουν -και οι οικονομολόγοι δεν μπορούν ούτε να εξηγήσουν, ούτε να υπολογίσουν.

*Επηρεάζεσαι πολύ περισσότερο από κάποιον της κοινωνικής σου τάξης που γίνεται ξαφνικά φτωχός παρά από κάποιον εκτός αυτής.

*Το βρίσκουμε εξαιρετικά κακόγουστο να καυχιέται κάποιος για τα επιτεύγματα του: όταν όμως κάνουν το ίδιο τα κράτη, το ονομάζουν “εθνική περηφάνια”.

*Οι τρεις επιβλαβέστεροι εθισμοί είναι η ηρωίνη, οι υδατάνθρακες και το μηνιαίο εισόδημα.

*Για πάρα πολλούς ανθρώπους, αντί να αναζητούμε την “αιτία θανάτου” τους, όταν πεθαίνουν, είναι πιο σωστό είναι να αναζητούμε την “αιτία ζωής” όσο ήταν ακόμα ζωντανοί.

*Αγάπη χωρίς θυσία είναι σαν κλοπή.

*Η σοφία στους νέους ανθρώπους είναι το ίδιο απωθητική με την επιπολαιότητα στους ηλικιωμένους

*Αν οι δυσφημιστές μου με γνώριζαν καλύτερα θα με μισούσαν ακόμα περισσότερο

*Η δυσφήμιση είναι η μόνη γνήσια, απροσποίητη έκφραση θαυμασμού.

*Η ευφυΐα έχει να κάνει με το να μη σε απασχολούν πράγματα που δεν έχουν σημασία.

*Το αγαπημένο μου χόμπι είναι να πειράζω ανθρώπους που παίρνουν τον εαυτό τους και τις γνώσεις τους πολύ στα σοβαρά και δεν έχουν το θάρρος να λένε καμιά φορά «δεν ξέρω»

*Αν ανακαλύπτεις κάποιο λόγο για τον οποίο εσύ και κάποιος άλλος είστε φίλοι, δεν είστε φίλοι.

*Οι ήρωες είναι ήρωες επειδή έχουν ηρωική συμπεριφορά, όχι επειδή νίκησαν ή έχασαν.

*Το διερευνητικό μυαλό αγκαλιάζει την επιστήμη. Το χαρισματικό και ευαίσθητο, τις τέχνες. Το πρακτικό, τις επιχειρήσεις. Τα υποδέλοιπα γίνονται οικονομολόγοι.

* Για τον δυνατό, ένα σφάλμα είναι πληροφορία.

* Σύγχρονη εποχή: δημιουργήσαμε νεότητα χωρίς ηρωισμό, γηρατειά χωρίς σοφία και ζωή χωρίς μεγαλείο.

* Η αναβλητικότητα είναι η ψυχή που επαναστατεί κατά της παγίδευσης.

* Πρέπει να ανταμείβουμε τους ανθρώπους, όχι να τους τιμωρούμε, όταν προσπαθούν να κατορθώσουν κάτι αδύνατο.

* Μια λεκτική απειλή είναι το πιο γνήσιο πιστοποιητικό ανικανότητας.

* Η εμμονή με τη σκοπιμότητα είναι το κύριο εμπόδιο για μια ποιητική, ωραία, ρωμαλέα και ηρωική ζωή.

* Ο Κάρολος Μαρξ, ένας οραματιστής, αντιλήφθηκε ότι μπορείς να χειραγωγήσεις ένα σκλάβο πολύ καλύτερα αν τον πείσεις ότι είναι ένας υπάλληλος.

* Οι τέσσερις σύγχρονοι με τη μεγαλύτερη επιρροή: Δαρβίνος, Μαρξ, Φρόυντ, Αϊνστάιν ήταν διανοούμενοι αλλά όχι πανεπιστημιακοί. Πάντα ήταν δύσκολο να κάνεις πραγματικό -και ανθεκτικό στο χρόνο- έργο μέσα σε ιδρύματα.

*Υπάρχεις μόνο αν είσαι ελεύθερος να κάνεις πράγματα χωρίς προφανή στόχο, χωρίς αιτιολογία και, πάνω απ’ όλα, έξω από τη δικτατορία των πεποιθήσεων κάποιου άλλου.

* Η πανεπιστημιακή κοινότητα είναι για τη γνώση ό,τι η πορνεία για την αγάπη.

* Είναι πιο δύσκολο να πεις όχι όταν το εννοείς.

* Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι ιστοσελίδες γνωριμιών είναι ότι το πιο ενδιαφέρον στους ανθρώπους είναι αυτό που δεν λένε για τον εαυτό τους.

* Οι αρχαίοι ήξεραν πολύ καλά πως ο μόνος τρόπος να κατανοούμε τα γεγονότα είναι να είμαστε η αιτία τους.

* Όσο περισσότερα δεδομένα έχουμε, τόσο πιο πιθανό είναι να πνιγούμε σ’ αυτά.

* Να σέβεσαι αυτούς που βγάζουν το ψωμί τους ξαπλωμένοι ή όρθιοι, ποτέ αυτούς που το κάνουν καθισμένοι.

* Αν θέλεις να εκνευρίσεις έναν ποιητή, εξήγησε την ποίησή του.

* Για να θεραπευτείς τελείως από τις εφημερίδες, να περάσεις ένα χρόνο διαβάζοντας τις εφημερίδες της προηγούμενης εβδομάδας.

* Ο εικοστός αιώνας υπήρξε η χρεοκοπία της κοινωνικής ουτοπίας. Ο εικοστός πρώτος θα είναι η χρεοκοπία της τεχνολογίας.

* Η αδυναμία να προβλέψουμε παρεκκλίσεις συνεπάγεται την αδυναμία να προβλέψουμε την πορεία της Ιστορίας.

* Αυτοί που δεν βλέπουν ότι η μισθωτή εργασία είναι συστηματική δουλεία, είναι είτε τυφλοί είτε μισθωτοί.

*Η διαφορά ανάμεσα στους σκλάβους, της Ρωμαϊκής και της Οθωμανικής εποχής, και τους υπαλλήλους της σημερινής εποχής είναι ότι οι σκλάβοι δεν χρειαζόταν να κολακεύουν το αφεντικό τους.

* Ζεις αληθινά όταν και μόνον όταν δεν ανταγωνίζεσαι με κανένα, σε καμιά από τις επιδιώξεις σου.

* Η παγίδα του κορόιδου είναι ότι επικεντρώνεται σε αυτά που ο ίδιος ξέρει και σε αυτά που οι άλλοι δεν ξέρουν, αντί για το ανάποδο.

* Οι οικονομολόγοι δεν μπορούν να χωνέψουν την ιδέα ότι το συλλογικό και το μαζικό, είναι δυσανάλογα λιγότερο προβλέψιμο από τα άτομα.

* Δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ πάγου και νερού, αλλά υπάρχει μεταξύ ζωής και θανάτου: η υπαλληλική εργασία.

* Ο διαλογισμός είναι ένας τρόπος να είσαι απορροφημένος από τον εαυτό σου χωρίς να πειράζεις κανέναν.

@Ηω Αναγνώστου / Μαύρος Κύκνοςhttp://www.businesslife.gr/o-mavros-kiknos/