pilinos stratos
Lester R. Brown
Plan B Updates
FEBRUARY 25, 2014
Μετάφραση: Γιάννης Μαστοράκης
Πολύ σύντομα, η Κίνα έγινε  κορυφαίος εισαγωγέας σιτηρών παγκοσμίως, αγοράζοντας το εμπορικό έτος, 2013-14, το εκπληκτικό ποσό των 22 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις  του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Μέχρι πρόσφατα, ήτοι μέχρι το 2006- μόλις λίγα χρόνια πριν – η Κίνα είχε ένα πλεόνασμα σιτηρών και εξήγε 10εκατομ τόνους ετησίως. Τι άραγε, προκάλεσε αυτή τη δραματική αλλαγή;
Δεν έχουν περάσει 20 χρόνια, αφ` ότου έγραψα ένα άρθρο με τίτλο ‘Ποιος θα θρέψει την Κίνα;’ με το οποίο εξέφραζα τον προβληματισμό μου για το κατά  πόσο σοβαρό πολιτικό θέμα ήταν η διατροφική ασφάλεια των Κινέζων. Οι ηγέτες της Κίνας ήταν όλοι επιζώντες του Μεγάλου Λιμού του 1959-61, όταν 36 εκατομ άνθρωποι είχαν λιμοκτονήσει. Εν τούτοις και ενώ η Κινεζική κυβέρνηση δημοσίως εστάθη πολύ κριτικά προς τις ανησυχίες τις οποίες εξέφραζα για την ικανότητα της χώρας να διαθρέψει τον εαυτό της, σιωπηρά άρχισε να προβαίνει σε μεταρρυθμίσεις της γεωργίας. Ανάμεσα στα άλλα μέτρα το Πεκίνο υιοθέτησε μια πολιτική αυτάρκειας στα δημητριακά, αλλά αυτή η πολιτική σήμερα δοκιμάζεται σκληρά.
Μετά το 2006, η κατανάλωση σιτηρών εκ μέρους της Κίνας αυξάνεται κατά 17 εκατομ τόνους ετησίως. Για να έχουμε μέτρο σύγκρισης, η ποσότητα αυτή συγκρίνεται με την ετήσια παραγωγή σιτηρών της Αυστραλίας που ανέρχεται στους 24εκατομ τόνους. Καθώς η αύξηση  του πληθυσμού μειώνεται, αυτή η αύξηση της κατανάλωσης σιτηρών σχετίζεται με την άνοδο στην τροφική αλυσίδα των Κινέζων, οι οποίοι πλέον καταναλώνουν περισσότερο γάλα, αυγά και κρέας που βασίζονται σε τροφές δημητριακών.
Το 2013, ο κόσμος κατανάλωσε περίπου 107εκατομ τόνους χοιρινού κρέατος – το ήμισυ εκ του οποίου καταναλώθηκε από τους Κινέζους. Σήμερα, η Κίνα καταναλώνει έξι φορές περισσότερο χοιρινό κρέας από τις ¨ΗΠΑ. Ακόμα όμως και σήμερα η Κίνα ανά άτομο καταναλώνει 120 pounds ετησίως εν σχέσει προς τα             235 pounds των κατοίκων των ΗΠΑ. Αλλά και οι Κινέζοι όπως και άλλοι πληθυσμοί αναγύρω στον κόσμο φιλοδοξούν να φτάσουν  τον Αμερικάνικο τρόπο ζωής. Για να φτάσει αυτό τον τρόπο ζωής η Κίνα θα πρέπει να διπλασιάσει την ετήσια κατανάλωση κρέατος και από  80εκατομ τόνους να καταναλώνει 160εκατομ τόνους . Αν σκεφτούμε  ότι για ένα κιλό χοιρινού κρέατος απαιτούνται 3-4 κιλά δημητριακών, μια επί πλέον ποσότητα της τάξεως  των 80εκατομ τόνων χοιρινού κρέατος θα απαιτούσε τουλάχιστον μια ποσότητα της τάξης των 240εκατομ τόνων τροφής που θα προέρχεται από δημητριακά.
Όμως, από πού θα προέλθουν αυτά τα επιπλέον δημητριακά; Οι αγρότες στην Κίνα χάνουν τα νερό άρδευσης, επειδή κατέρχεται η επιφάνεια των υπογείων υδάτων. Η επιφάνεια των υπογείων υδάτων στις Πεδιάδες της Βόρειας Κίνας –μια περιοχή στην οποία παράγονται τα μισά σιτηρά της χώρας και το 1\3 του καλαμποκιού-  κατέρχεται με γρήγορους ρυθμούς, σχεδόν με πάνω από 10 πόδια σε μερικές περιοχές. Εν τω μεταξύ τα ύδατα στρέφονται σε αστικές και βιομηχανικές χρήσεις. Καθώς δε, η παραγωγή δημητριακών στην Κίνα έχει φτάσει στο ανώτατο σημείο, η δυνατότητα της Κίνας να αυξήσει την παραγωγή τους εντός των συνόρων της είναι περιορισμένη.
Το 2013 η εξαγορά που έγινε από μια Κινέζικη κοινοπραξία της Αμερικανικής εταιρείας Smithfield Foods Inc., της μεγαλύτερης στον κόσμο παραγωγής χοιρινού κρέατος εταιρείας, ήταν μια κίνηση των Κινέζων για τη εξασφάλιση χοιρινού κρέατος. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι συμφωνίες της Κίνας με την Ουκρανία ώστε να τις παρέχουν δάνεια $3δις με αντάλλαγμα καλαμπόκι -επίσης και οι διαπραγματεύσεις με Ουκρανικές εταιρείες για πρόσβαση σε καλλιεργήσιμα εδάφη. Οι κινήσεις αυτές της Κίνας μας πληροφορούν για τη νέα εποχή της διατροφικής σπανιότητας η οποία μας επηρεάζει όλους.
Η Κίνα δεν τρέχει μόνη της στον αγώνα για τρόφιμα. Περίπου 2δις άνθρωποι σε άλλες χώρες κινούνται επίσης ανοδικά προς τη διατροφική αλυσίδα, καταναλώνοντας  όλο και πιο πολύ ζωικό κεφάλαιο που παράγεται από τροφές που βασίζονται στα δημητριακά.. ο συνδυασμός της αύξησης του πληθυσμού, το πέρασμα σε κοινωνίες της αφθονίας και η μετατροπή του 1\3 των δημητριακών των ΗΠΑ σε βιοκαύσιμα για τα αυτοκίνητα μεγαλώνει τις παγκόσμιες απαιτήσεις για δημητριακά στο σημείο ρεκόρ των 43εκατομ τόνους ετησίως, αριθμός που είναι διπλάσιος εν σχέσει με μια δεκαετία πριν.
Οι αγρότες του πλανήτη αγωνίζονται να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις αυτές. Όταν κατά το παρελθόν τα αποθέματα σιτηρών καθηλώνονταν, οι τιμές αυξάνονταν και οι αγρότες ανταποκρίνονταν παράγοντας περισσότερα προϊόντα. Τώρα η κατάσταση είναι  πολύ πιο σύνθετη. Οι ελλείψεις ύδατος, η διάβρωση των εδαφών,  το ‘πιάσιμο της οροφής’ της παραγωγής στις αγροτικά προοδευμένες χώρες και η Κλιματική Αλλαγή θέτουν αξεπέραστα εμπόδια στην παραγωγή των δημητριακών.
Καθώς η Κίνα προχωρά σε όλο και μεγαλύτερες εισαγωγές σιτηρών, ανταγωνίζεται ευθέως με μια σειρά άλλες χώρες που εισάγουν και αυτές σιτηρά, όπως την Ιαπωνία, την Αίγυπτο και το Μεξικό. Το αποτέλεσμα είναι να ανεβαίνουν οι τιμές παγκοσμίως. Εκείνοι που ζουν στα χαμηλότερα σκαλοπάτια της παγκόσμιας οικονομικής σκάλας – ήτοι οι άνθρωποι που ήδη αγωνίζονται για την επιβίωσή τους- θα βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις. Οι οικογένειες που έχουν χαμηλά εισοδήματα παγιδευμένες από τον πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων, θα καταστούν ανίκανες να παρέχουν στον εαυτό τους αρκετή τροφή για το καθημερινό τους τραπέζι.
Ο κόσμος μας μεταβαίνει από μια εποχή αφθονίας σε μια εποχή που κυριαρχείται από τη σπανιότητα. Η στροφή της Κίνας στο εξωτερικό για την εξεύρεση μαζικών ποσοτήτων σιτηρών μας αναγκάζει να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε σε δύσκολη θέση στο θέμα των τροφίμων. Μπορούμε να ανατρέψουμε τις τάσεις που περιορίζουν τα αποθέματα των τροφίμων, ή ο κόσμος μας κινείται προς ένα μέλλον ανόδου των τιμών των τροφίμων και πολιτικών αναταραχών;
#     #     #
Lester R. Brown is president of the Earth Policy Institute and author of Breaking New Ground: A Personal History (W.W. Norton, 2013) and Full Planet, Empty Plates: The New Geopolitics of Food Scarcity. Check out our supporting slideshow for additional data. More resources are available at www.earth-policy.org.