Η μάχη του Ulundi ήταν η τελική μάχη του πολέμου μεταξύ Αγγλίας – Ζουλού, έλαβε χώρα στις 4 Ιουλίου 1879, όπου τα στρατεύματα του Λόρδου Chelmsford συνέτριψαν τον στρατό του βασιλέα των Ζουλού Cetshwayo.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Αγγλο – Ζουλού πόλεμος διεξήχθη το 1879 (11 Ιαν. – 4 Ιουλ.) μεταξύ της Βρετανικής αυτοκρατορίας και του βασιλείου Ζουλού. Μετά την επιτυχή ένταξη του Καναδά στην Βρετανική Ομοσπονδία ο Λόρδος Carnarvon, θεώρησε ότι παρόμοια πολιτική, σε συνδυασμό με στρατιωτικές εκστρατείες, θα μπορούσε να εφαρμοσθεί στα Αφρικανικά βασίλεια, τις φυλετικές περιοχές και τις Δημοκρατίες των Boer στη Νότια Αφρική. Το 1874, ο Sir Henry Bartle Frere εστάλη στη Νότια Αφρική ως Ύπατος Αρμοστής για την Βρετανική Αυτοκρατορία προκειμένου να προετοιμάσει το έδαφος. Μεταξύ των εμποδίων ήταν η ύπαρξη των ανεξάρτητων κρατών της Νοτίου Αφρικής και του Βασιλείου της Χώρας των Ζουλού (Zululand) και του στρατού της.
Ο Frere, με δική του πρωτοβουλία, χωρίς την έγκριση της Βρετανικής κυβέρνησης και με πρόθεση να υποκινήσει πόλεμο με τους Ζουλού, στις 11 Δεκεμβρίου του 1878 επέδωσε τελεσίγραφο, στον βασιλέα των Ζουλού Cetshwayo το οποίο ο βασιλιάς των Ζουλού απέρριψε, αφού προέβλεπε να διαλύσει τον στρατό του και να εγκαταλείψει βασικές πολιτιστικές παραδόσεις. Κατόπιν τούτου ο Frere ανέθεσε στον Λόρδο Chelmsford να εισβάλει στην Zululand. Ο πόλεμος έληξε με νίκη των Βρετανών και σηματοδότησε το τέλος της κυριαρχίας του έθνους Ζουλού στην περιοχή.
Πριν την τελική μάχη στο Ulundi προηγήθηκαν οι ακόλουθες μάχες: μάχη της Isandlwana (νίκη Ζουλού) – πολιορκία του Rorke’s Drift (Βρετανική νίκη) – πολιορκία του Eshowe (Βρετανική νίκη) – μάχη τουIntombe (νίκη Ζουλού) – μάχη του Hlobane (νίκη Ζουλού) – μάχη του Kambula (Βρετανική νίκη) – μάχη του Gingindlovu (Βρετανική νίκη).
Οι πολεμιστές Ζουλού παρατάσσονταν σε συντάγματα ανά ηλικία, φέροντας ασπίδα και λόγχη. Ο σχηματισμός της επίθεσης, που περιγράφεται ως «κέρατα του θηρίου», λέγεται ότι επινοήθηκε από τον Σάκα Ζουλού, τον βασιλέα που καθιέρωσε την ηγεμονία των Ζουλού στη Νότια Αφρική. Το κύριο σώμα του στρατού εκδήλωνε μετωπική επίθεση, ενώ τα άκρα αναπτύσσονταν πλευρικά του εχθρού και επέφεραν την δευτερεύουσα και συχνά θανατηφόρα επίθεση στα εχθρικά μετόπισθεν.
Ο βασιλέας των Ζουλού Cetshwayo, φοβούμενος την Βρετανική επιθετικότητα, άρχισε να αγοράζει πυροβόλα όπλα απ’ όπου μπορούσε. Μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου, οι Ζουλού είχαν δεκάδες χιλιάδες μουσκέτα και τυφέκια, τα οποία όμως δεν ήταν σε καλή κατάσταση και επιπλέον δεν ήσαν καλά εκπαιδευμένοι στη χρήση τους. Οι Ζουλού διέθεταν ήδη περίπου 1.000 τυφέκια Martini Henry και μεγάλη ποσότητα πυρομαχικών από την μάχη της Isandlwana.
Το τακτικό Βρετανικό πεζικό ήταν εξοπλισμένο με τυφέκια Martini Henry και ξιφολόγχες και φορούσε κόκκινα χιτώνια, λευκά αντηλιακά κράνη και σκούρο μπλε παντελόνι με σιρίτι στο πλάι. Οι έφιππες μονάδες φορούσαν μπλε χιτώνια και καπέλα.
Ιστορικό μάχης
Μετά την μάχη στο Gingindlovu στις 2 Απριλίου 1879, το στράτευμα του Λόρδου Chelmsford προχώρησε στο οχυρό του Eshowe και ανέλαβε την διοίκηση από τονσυνταγματάρχη Pearson, που βρισκόταν εκεί από τα τέλη Ιανουαρίου 1879. Οι άνδρες του Pearson είχαν καταβάλει κάθε προσπάθεια για να οικοδομήσουν το στρατόπεδο, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως προωθημένη βάση για την τελική επίθεση στον βασιλέα Cetshwayo στο Ulundi. Προς απογοήτευση των ανδρών του Pearson, ο Chelmsford διέταξε υποχώρηση στην Tugela, σκοπεύοντας να δημιουργήσει μια βάση πλησιέστερα στο ποτάμι.
Αρχικά οι Ζουλού, φαίνονταν να έχουν απωθήσει τους Βρετανούς πίσω στην αφετηρία τους. Αλλά οι μάχες των Kambula και Gingindlovu προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στους ιθαγενείς που δεν μπορούσαν να τις αναπληρώσουν. Αντιδρώντας στη φρίκη της Isandlwana, η Βρετανική κυβέρνηση στέλνει μεγάλο αριθμό ενισχύσεων με αποτέλεσμα η Natal (επαρχία της Νότιας Αφρικής) να γεμίσει με Βρετανούς στρατηγούς. Ο Sir Garnet Wolseley και η ομάδαAshantee
Ring βρίσκονταν καθ’ οδόν για να αντικαταστήσουν τον Λόρδο Chelmsford στην διοίκηση.
Ring βρίσκονταν καθ’ οδόν για να αντικαταστήσουν τον Λόρδο Chelmsford στην διοίκηση.
Ο Chelmsford, περί τα μέσα Απριλίου 1879, προετοιμαζόταν να εισβάλει ξανά στην Zululand (Χώρα των Ζουλού) με δύο συντάγματα ιππικού (την βασιλική φρουρά Δραγόνων και το 17ο σύνταγμα λογχοφόρων) 5 συστοιχίες πυροβολικού και 12 τάγματα πεζικού (1.000 ιππικό, 9.000 πεζικό και 7.000 άνδρες με 24 όπλα, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης συστοιχίας Gatling) για να καταλάβει το πεδίο για τον βρετανικό στρατό. Ο Zulus μπορούσαν να αναπτύξουν 24.000 πολεμιστές.
Η δύναμη του στρατηγού Evelyn Wood δυτικά μετονομάστηκε σε Flying Column (Ιπτάμενη δύναμη). Ο νεοαφιχθείς υποστράτηγος Henry Crealock, που είχε υπηρετήσει στο 90ο Σύνταγμα του Perthshire στην Κριμαία και αντικατέστησε τον Pearson, ανέλαβε την 1ημεραρχία στην Κάτω Tugela και η 2η μεραρχία υπό τονυποστράτηγο Newdigate, συνοδευόμενη από τον ίδιο τον Chelmsford, ετοιμάζονταν να εισβάλουν στη Zululand στην κεντρική περιοχή και να ενωθούν με τον Wood.
Οι Άγγλοι διακατέχονταν από νευρικότητα έναντι των Ζουλού, επηρεασμένοι από τα τρομερά γεγονότα στην Isandlwana. Από την πλευρά του, ο Cetshwayo είχε χάσει την πίστη του στην δυνατότητα να αποκρούσει τη Βρετανική εισβολή. Ο Wood άρχισε να βαδίζει νότια από την Khambula, ενώ ο Chelmsford προετοιμαζόταν να διασχίσει το Tugela. Υπήρχε όμως ένα σοβαρό καθήκον που έπρεπε να εκτελέσει πριν στρέψει την προσοχή του στον Cetshwayo.
Στις 21 Μαΐου 1879, ο υποστράτηγος Marshall, με μία ταξιαρχία ιππικού αποτελούμενη από δυο τακτικά συντάγματα, προχώρησε στην Isandlwana και ανέλαβε το έργο της ταφής των Βρετανικών θυμάτων από τη μάχη στις 22 Ιανουαρίου 1879. Η προώθηση του δεύτερου τμήματος του Chelmsford ξεκίνησε τελικά την 1η Ιουνίου 1879. Αλλά οι δυσάρεστες εκπλήξεις δεν είχαν τελειώσει για τους Βρετανούς. Καθώς ο Chelmsford βρισκόταν στο αντίσκηνό του εκδίδοντας εντολές, ένας αξιωματικός εισήλθε αιφνιδιαστικά για να του ανακοινώσει τον θάνατο του Γάλλου πρίγκηπα Λουδοβίκου – Ναπολέοντα, από τους Ζουλού.
Το 1871 ο αυτοκράτορας Ναπολέων ΙΙΙ της Γαλλίας παραιτήθηκε και αποσύρθηκε στην Αγγλία, όπου πέθανε. Η χήρα του, η αυτοκράτειρα Ευγενία, έγινε στενή φίλη της βασίλισσας Βικτωρίας. Ο γιος του πρίγκιπας Λουδοβίκος – Ναπολέων, φοίτησε στο Βασιλικό Στρατιωτικό Κολλέγιο στο Woolwich. Με τη μεσολάβηση της βασίλισσας, επετράπη στον πρίγκιπα να συνοδεύει τον στρατό στο Natal και να ενταχθεί στην δύναμη του Chelmsford. Ενώ λοιπόν βρισκόταν σε αναγνωριστική περιπολία αποσπάστηκε από την υπόλοιπη ομάδα με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να θανατωθεί από τους Ζουλού. Ο θάνατος του πρίγκιπα προκάλεσε κατακραυγή στη Γαλλία, ενώ ο υπολοχαγός Carey του 98ου Συντάγματος, επικεφαλής της περιπόλου, δικάστηκε, αλλά αθωώθηκε.
Καθώς ο πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη η Ιπτάμενη Δύναμη και η 2η Μεραρχία συναντήθηκαν και ακολούθησαν παράλληλη πορεία προς το Ulundi.
Στις 5 Ιουνίου 1879, οι άτακτοι ιππείς του Buller αντιμετώπισαν μια ισχυρή δύναμη ακροβολιστών Ζουλού. Μετά από ανταλλαγές πυρών, έγινε σαφές ότι οι Ζουλού δεν θα υποχωρούσαν και ο Buller υποχώρησε.
Σε βοήθεια έφθασε το 17ο σύνταγμα Λογχοφόρων οι οποίοι από υπερβάλλοντα ζήλο, μετέβησαν στην κοιλάδα, αναζητώντας τους Ζουλού, αλλά βρέθηκαν σε διασταυρούμενα πυρά με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο επικεφαλής. Μετά απ’ αυτό επέστρεψαν στο στρατόπεδο στο στρατόπεδο, όπου ο θάνατος του αξιωματικού επηρέασε αρνητικά το ηθικό των Βρετανών.
Στις 6 Ιουνίου 1879, ένας σκοπός έδωσε λάθος συναγερμό και τα Βρετανικά στρατεύματα έσπευσαν να λάβουν θέσεις μάχης στην περιοχή του στρατοπέδου. Ακολούθησαν άσκοποι πυροβολισμοί και μετά από 1.200 σφαίρες διαπιστώθηκε ότι πυροβολούσαν στο κενό. Το περιστατικό είναι ενδεικτικό της νευρικότητας των άπειρων στρατιωτών και του φόβου τους για τους Ζουλού.
Ο Wolseley έφτασε στο Κέιπ Τάουν στις 28 Ιουνίου 1879 και κάλεσε τον Chelmsford, ο οποίος ανέφερε ότι οι δυνάμεις του βρίσκονταν σε απόσταση 17 μιλίων από το Royal Kraal του Ulundi (πρωτεύουσα του βασιλείου των Ζουλού).
Ο Cetshwayo προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τους Βρετανούς, ενώ οι πολεμιστές του συγκεντρώθηκαν στο Ulundi για την τελευταία μάχη. Οι όροι που απαίτησε ο Chelmsford απορρίφθηκαν με αγανάκτηση από το Βασιλικό Συμβούλιο των Ζουλού.
Στις 30 Ιουνίου 1879, η Ιπτάμενη Δύναμη και η 2ηΜεραρχία προχώρησαν στην κοιλάδα του White Mfonzi προς το Ulundi και στρατοπέδευσαν στον ποταμό.
Στις 3 Ιουλίου 1879, ο συνταγματάρχης Buller με τους ιππείς του προσπαθεί να αναγνωρίσει τις θέσεις των Ζουλού και την τελευταία στιγμή αποφεύγει την ενέδρα.
Κατά την διάρκεια εκείνης της νύχτας, τα Βρετανικά στρατεύματα άκουγαν τα πολεμικά τραγούδια από το στρατόπεδο των Ζουλού, γεγονός που προξενούσε νευρικότητα στους στρατιώτες.
Στις 4 Ιουλίου 1879, ο Chelmsford αναχώρησε με το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης του, έχοντας μόνο πυρομαχικά και νερό και διέσχισε τον ποταμό, βαδίζοντας προς τον καταυλισμό των Ζουλού. Τα Βρετανικά στρατεύματα κινούνταν σε κοίλο τετράγωνο, με το ιππικό να καλύπτει τα πλευρά και τα μετόπισθεν.
Λίγο πριν τις 9 το πρωί οι Ζουλού εξαπέλυσαν ολόπλευρη επίθεση, κατά την έναρξη της οποίας το Βρετανικό ιππικό ενσωματώθηκε στον σχηματισμό.
Τα πυρά από τα Βρετανικά συντάγματα, το πυροβολικό και τα πυροβόλα όπλα Gatling ήταν καταιγιστικά. Ήταν η μεγαλύτερη επίδειξη Βρετανικής δύναμης στη Νότια Αφρική μέχρι εκείνη την ημερομηνία. Οι αιχμάλωτοι Ζουλού είπαν, μετά την μάχη, ότι ήταν συγκλονισμένοι από το θόρυβο των όπλων και τον αντίκτυπο των σφαιρών και έκπληκτοι από το μέγεθος της Βρετανικής δύναμης. Χρειάστηκε μόλις μισή ώρα πριν αρχίσουν οι Ζουλού να καταρρέουν.
Σε αυτό το σημείο, το 17ο σύνταγμα έφιππων λογχοφόρων πέρασε από το πίσω μέρος της παράταξης και επιτέθηκε με δύναμη σε ό, τι απέμεινε από τους σχηματισμούς Ζουλού οι οποίοι διαλύθηκαν καταδιωκόμενοι από τους λογχοφόρους και τις άτακτες ομάδες του Chelmsford. Η σφαγή των οπισθοχωρούντων Ζουλού που παρατηρήθηκε στο Campus και στο Gingindlovu επαναλήφθηκε σε πολλαπλάσιο μέγεθος. Ήταν το τέλος των Ζουλού και ο πόλεμος, αν και ο πόλεμος συνεχίστηκε σε μικρή κλίμακα για μερικές εβδομάδες. Μόλις τελείωσε η μάχη, ο Chelmsford διέταξε τα στρατεύματά του να κάψουν το Ulundi.
Οι απώλειες των Βρετανών ήσαν 13 -18 νεκροί & 69 – 85 τραυματίες, ενώ των Ζουλού 473 νεκροί και περισσότεροι από 1.000 τραυματίες.
Μετά την μάχη οι Βρετανοί έκαψαν τα στρατόπεδα πέριξ του Ulundi και οι φύλαρχοι των Ζουλού άρχισαν να να παραδίδονται στις Βρετανικές δυνάμεις. Οι βασιλιάς Cetshwayo συνελήφθη στις 28 Αυγούστου 1879 και εξορίσθηκε στο ακρωτήριο Colony. Οι Βρετανοί αποσύρθηκαν αφού προηγουμένως εγκατέστησαν φιλική κυβέρνηση στην Χώρα των Ζουλού (Zululand).
Βιβλιογραφία – πηγές
The Washing Of The Spears: The Rise And Fall Of The Zulu Nation_Donald R. Morris1998
The Zulu War 1879 (Essential Histories) by Ian Knight 2003
