Μία Χίλαρι και ένας Τραμπ

Μία Χίλαρι και ένας Τραμπ

Στο κέντρο της πρωτεύουσας, απάνω σ'έναν καταπράσινο λόφο, στέκεται αγέρωχο το Καπιτώλιο. Που είναι σημαντικό για ένα ζίλιον λόγους. Κατ'αρχάς, ορίζει τα τεταρτημόρια στα οποία χωρίζεται η Ουάσινγκτον κι αποτελεί σημείο εκκίνησης των δρόμων. Η σημειολογία είναι προφανής: το κτήριο αυτό βρίσκεται στο κέντρο της πόλης που αποτελεί την διοικητική καρδιά της χώρας. Το Καπιτώλιο είναι το σύμβολο και η ουσία της αμερικανικής Δημοκρατίας.

Τίποτις δεν είναι τυχαίο, στο μέρος αυτό. Η λέξη "Καπιτώλιο" παραπέμπει προφανώς στη Ρώμη. Αποτελεί αναφορά στην παρακαταθήκη που άφησε το ρωμαϊκό δίκαιο και προσπαθεί να συνδέσει το αυτοκρατορικό μεγαλείο της Αιώνιας Πόλης με την ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Το κτήριο σχεδιάστηκε από τον Γουίλιαμ Θόρτον και σκόπιμα μιμείται τη δυτική πρόσοψη του Λούβρου και το Πάνθεον του Παρισιού, ως ένδειξη θαυμασμού στην πρωτεύουσα του Δυτικού Πνεύματος, την Πόλη του Φωτός.

Εδώ στεγάζεται το Κογκρέσο, το νομοθετικό σώμα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών που αποτελείται από τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Και το οποίο αναφέρεται στο πρώτο άρθρο του αμερικανικού Συντάγματος. Εννοείται πως θα μπούμε, σιγά μην σε έβαλα να σκαρφαλώσουμε απάνου στο λόφο για να μετρήσουμε μόνο τις κολόνες της εισόδου.



Όπως αντιλαμβάνεσαι, βρισκόμαστε σε χώρο ύψιστης ασφάλειας, τύπου σε παρακολουθούμε με κάμερες, έχουμε κρυμμένους πάνοπλους αστυνομικούς παντού και σε περνάμε από εξονυχιστικούς ελέγχους όπου μαθαίνουμε από πούθε κρατάει η σκούφια σου και τι καπνό φουμάρεις ως το χρώμα του εσωρούχου που φοράς (πάλι αυτό με τα Στρουμφάκια, έβαλες;). Μη φοβάσαι, θα μπεις άνετα, διότι έχεις το πτηνό μαζί σου που είναι τελοσπάντων βέρι ρισπέκτεντ εδώ, αλλά καλού/κακού φόρα το πιο λαμπερό χαμόγελό σου -μετράνε αυτά στην Αμερική.

Αυτή είναι η κεντρική αίθουσα υποδοχής στα υπόγεια του κτηρίου. Ο κόσμος σχηματίζει τεράστιες ουρές, αλλά η οργάνωση είναι παροιμιώδης: πριν το πολυκαταλάβεις, έχεις τσεκαριστεί, σούχουμε δώκει ειδικό πάσο, σούχουμε περάσει κορδέλα στο λαιμό με το καρτελάκι σου, σούχουμε ορίσει ξεναγό υπεύθυνο για την πάρτι σου και σε έχουμε μπάσει σε ειδική αίθουσα προβολής για πατριωτικό βίδεο που περιγράφει τη σημασία του κτηρίου και τα τεχνικάλιτίς του και καταλήγει στο πόσο ζούπερ γουάου υπερήφανος πρέπει να είσαι αν γεννήθηκες σε αυτή την ευλογημένη από το Θεό, χώρα. Άλλωστε, το λέει ξεκάθαρα και στο ταβάνι: In God We Trust.

Πριν σε περάσω στα ενδότερα, θα ήθελα να κάτσεις για μία αναμνηστική πόζα δίπλα στον αρχηγό Washakie, εκεί δεξιά. Που υπήρξε από τους πρώτους Ινδιάνους που συνεργάστηκαν με τους αποίκους και εκπροσώπησε τη φυλή του στα θεσμικά όργανα του νέου κράτους. Ναι, θέλουμε πολύ να σου δείξουμε πόσο βέρι κονσέρντ είμαστε για θέματα σεβασμού της πολυπολιτισμικότητας και προστασίας των μειονοτήτων μας. Τον καουμπόι δεν θα τον βρεις, σε άγαλμα.

Ακόμα πιο κάτω, σε μία αίθουσα που μοιάζει με κρύπτη, υπάρχουν διάφορες κεφαλές του έθνους. Όπως ο Αβραάμ Λίνκολν, ο δέκατος έκτος Πρόεδρος της χώρας, γιος ενός αγρότη πατέρα και μιας βαθιά θρησκευόμενης μητέρας από το Κεντάκι. Όλα τα παιδάκια μαθαίνουμε στην ιστορία ότι ο Λίνκολν θεμελίωσε τη σύγχρονη Αμερική, με τη μαχητική του στάση υπέρ της κατάργησης της δουλείας και την καθυπόταξη των αποσχιστικών τάσεων του Νότου. Στις 14 Απριλίου 1865 και ενώ ο Αμερικανικός Εμφύλιος είχε πλέον ουσιαστικά κριθεί, σε ένα θεωρείο του θεάτρου Φορντ -όχι μακριά από το σημείο που βρισκόμαστε- ο Τζον Γουίλκς Μπουθ, φανατικός υποστηρικτής των Νοτίων, πυροβόλησε τον Λίνκολν στο κεφάλι και αμέσως μετά φώναξε στα λατινικά: "Sic semper tyrannis!". Που πάει να πει -για εσέ που δεν ήσουν καλός στα φιλολογικά- "Έτσι πάντα στους τυράννους!". Ο Λίνκολν υπέκυψε λίγες ώρες αργότερα, ενώ ο Μπουθ κυνηγήθηκε και οχυρώθηκε σε έναν αχυρώνα στη Βιρτζίνια για 12 μέρες, ώσπου τραυματίστηκε θανάσιμα από τους διώκτες του.



Το ξεύρω ότι ο κόσμος είναι αρκετός και νιώθεις κάπως ασφυκτικά υπό το άγρυπνο βλέμμα των φρουρών, αλλά νομίζω πως αξίζει λιγάκι να σταθείς και ν'αναλογιστείς. Πως βρίσκεσαι σε ένα σημείο με ειδικό βάρος και έντονο συμβολισμό. Όχι μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, αλλά εντέλει για όλον τον πλανήτη. Βρισκόμαστε στην κεντρικότερη αίθουσα του Καπιτωλίου.



Θα ήθελα να σηκώσεις τα μάτια σου ψηλά. Πάνω από τους πίνακες και τ'αγάλματα. Πάνω από τις ανάγλυφες κολόνες και τις μνημειώδεις διακοσμήσεις. Θα ήθελα να σηκώσεις τα μάτια σου ψηλά. Όπως σε προκαλεί αυτή η αίθουσα να κάνεις.

Και ν'ατενίσεις το θόλο. Τον τεράστιο εντυπωσιακό θόλο. Που στεφανώνει το κτήριο και σου δημιουργεί μία αίσθηση ανάτασης. Λουσμένη στο φως (της αλήθειας και του δικαίου!), η αίθουσα υπηρετεί πλήρως το σκοπό της: να αποθεώσει το μεγαλείο της αμερικανικής δημοκρατίας. Η ζωγραφική απεικόνιση του Τζόρτζ Ουάγινγκτον στους ουρανούς, παρέα με τις μορφές της φτερωτής Νίκης, της Αθηνάς, του Ποσειδώνα, του Ερμή, του Ήφαιστου και της Δήμητρας, αποτυπώνουν τη θεμελίωση της δημοκρατίας επί της ελευθερίας, της επιστήμης, της ναυτοσύνης, του εμπορίου, της μηχανικής και της γεωργίας αντίστοιχα.



Παρότι το εν λόγω έργο χρονολογείται στα μέσα του 19ου αιώνα και αποτυπώνει την τότε θεώρηση των πραγμάτων, ο συμβολισμός του εξακολουθεί να ισχύει εν πολλοίς έως σήμερα. Η Αμερική είναι μία χώρα που πράγματι εκτιμά όλα τα παραπάνω και στηρίζει την ευημερία της στον επιτυχή συνδυασμό τους.

Ο κόσμος -κυρίως Αμερικανοί τουρίστες και σπανιότερα, κάποιο γκρουπ Ασιατών- στέκεται εκστασιασμένο στο κέντρο της αίθουσας, ακολουθεί τη διαδρομή που υποδεικνύεται με ειδική σήμανση και θαυμάζει τους τεράστιους πίνακες και τα αγάλματα που βρίσκονται τοποθετημένα στις άκρες.



Αν έπρεπε να σου ξεχωρίσω δυοτρία ενδεικτικά, θα στεκόμουν στη Βάπτιση της Ποκαχόντας. Όχι αγαπητέ μου, δεν την έχουμε τυχαία τοποθετήσει σε περίοπτη θέση στον τοίχο και απολύτως δικαιολογημένα κοσμεί την κασετίνα, το τετράδιο και τ'αυτοκόλλητά μας: η ινδιάνα πριγκίπισσα Ποκαχόντας θεωρείται σπουδαία ηρωίδα της Αμερικής, καθώς έσωσε από τα χέρια του ινδιάνου πατέρα της τον άγγλο άποικο Τζον Σμιθ, ενώ αργότερα βαπτίστηκε χριστιανή και νυμφέφθηκε έτερο άποικο, εδραιώνοντας πολυετή ειρήνη ανάμεσα στους Άγγλους και τους Ινδιάνους. Μάλιστα, την εκάλεσε για να την τιμήσει ο ίδιος ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος ο Α' και η Ποκαχόντας έφθασε στο Λονδίνο το 1616 όπου έγινε δεκτή με ξέφρενους πανηγυρισμούς, καθώς είχε αποκτήσει χαρακτηριστικά σελέμπριτι. Και μπορεί να επέζησε από λογής λογής κακουχίες, απαγωγές, υπερατλαντικά ταξίδια και ταινίες της Ντίζνεϊ, αλλά εντέλει η βαριόμοιρη Ινδιάνα άρπαξε μία ανεκδιήγητη πούντα στο Λονδίνο και τη χάσαμε από πνευμονία. Δεν είναι να παίζει κανείς με τον ίνγκλις γουέδερ αναγνώστα, εγώ στο λέω πάντα να φοράς το χοντρό σου το πουλόβερ.

Λίγο πιο πέρα, στέκεται ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μία εμβληματική μορφή του αγώνα των αφροαμερικανών για σεβασμό των δικαιωμάτων τους και εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων. Σε μία Αμερική, που δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς πως στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, σύρθηκε σε εμφύλιο, διότι όλος ο Νότος της, έβλεπε ως απολύτως φυσιολογική κατάσταση την ιδιοκτησία δούλων. Σε μία Αμερική, που ως τα μέσα του εικοστού αιώνα, θεωρούσε τους μαύρους, πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Σε μία Αμερική, που μέχρι και σήμερα, τους έχει εν πολλοίς γκετοποιήσει σε πόλεις όπως η Βαλτιμόρη ή η Νέα Ορλεάνη και δεν διστάζει να τους πυροβολεί σε τυχαίους αστυνομικούς ελέγχους. Σε μία Αμερική, που εξέλεξε οχτώ χρόνια πριν, έναν μαύρο Πρόεδρο, προσπαθώντας να ξεπλύνει τ'αμαρτήματά της.



Αλλά και η Αμερική των πολέμων, εκπροσωπείται στην αίθουσα. Η Αμερική που βοήθησε στον Πρώτο Παγκόσμιο τις Δυνάμεις της Αντάντ, η Αμερική που ουσιαστικά κέρδισε τις δυνάμεις του Άξονα στον Δεύτερο Παγκόσμιο, απελευθερώνοντας την Ευρώπη από τη ναζιστική θηριωδία και την Ασία από τους αιμοσταγείς Ιάπωνες. Η Αμερική που πολέμησε στην Κορέα, που τσαλακώθηκε στο Βιετνάμ, που ενεπλάκη στον Περσικό, που επενέβη στο Αφγανιστάν. Η Αμερική που παραμένει εδώ και κάποιες δεκαετίες, η στρατιωτικά ισχυρότερη χώρα του κόσμου. Και μην μου κουνιέσαι, διότι δεν τόχουμε σε τίποτα να σου στείλουμε ένα αεροπλανοφόρο να σε εξαφανίσει εκεί που κάθεσαι ήρεμος-ήρεμος στον καναπέ σου.

Καουμπόι δεν ζήτησες πριν; Βουαλά! Ο Ρόναλντ Ρίγκαν δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο. Είναι ο Πρόεδρος που εγκαινίασε τον γενναίο (!) νέο κόσμο όπου ζούμε. Επί των ημερών του, κατέρρευσαν τα καθεστώτα υπαρκτού σοσιαλισμού (μη βλέπεις που κάποιοι στη δική μας την κυβέρνηση, δεν τόχουν καταλάβει ακόμα), ξεκίνησε η απελευθέρωση των αγορών και κυριάρχησε το δόγμα του οικονομικού φιλελευθερισμού. Ο Ρίγκαν παρέλαβε μία Αμερική λαβωμένη από την οικονομική κρίση του '70 και μπουρδουκλωμένη στις εύθραυστες ψυχροπολεμικές ισσοροπίες της και στο τέλος της δεύτερης θητείας του, παρέδωσε μία Αμερική σε οικονομική άνθιση, με αλματώδη ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας (σε τομείς όπως η τεχνολογία και οι υπολογιστές) σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, δίχως ανταγωνιστική υπερδύναμη. Δεν το λες και λίγο.

Τώρα βέβαια εσύ, τόχεις μάλλον καταλάβει. Πως η επίσκεψή μας εδώ συνδυάζεται με τις εκλογές. Τόχεις μάθει το πτηνό και σακουλεύεσαι τις προθέσεις του! Επέλεξα πράγματι σκόπιμα, να έρθουμε αυτή τη μέρα, στο Καπιτώλιο, εδώ στην Ουάσινγκτον.

Εκ πρώτης, θα πεις ότι μία αναμέτρηση τόσο χαμηλού επιπέδου, όπως αυτή που εκτυλίσσεται εδώ και μήνες, ανάμεσα στην Χίλαρι Κλίντον και τον Ντόναλντ Τραμπ, δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με το μεγαλειώδες, το υπέρλαμπρο, το άριστο και το δίκαιο που αποθεώνονται στις αίθουσες τριγύρω μας. Εντούτοις εγώ θα σου πω ότι έχουν πάρα πολύ μεγάλη σχέση.

Διότι αγαπημένε αναγνώστα, αυτό που βλέπεις είναι μία υπέροχη βιτρίνα. Ένα ιδεατό είδωλο πούχει ζωγραφίσει η Αμερική στον καθρέπτη της για να κοιτάζει κάθε πρωί τον εαυτό της και να επιβεβαιώνει πόσο πεντάμορφη είναι. Ένα είδωλο πούναι φτιαγμένο με τα πιο ματαιόδοξα υλικά, με τις πιο σουπερφίσιαλ διαθέσεις. Προφανώς κι έχει καταφέρει πολλά αυτή εδώ η χώρα. Στην επιστήμη, στις τέχνες, στην οικονομία, στο εμπόριο. Αλλά ουδέποτε μπόρεσε να εξημερώσει τον άποικο μέσα της. Εκείνον τον τυχοδιώκτη τύπο που δεν διστάζει να σκοτώσει για ν'αποκτήσει αυτό που επιθυμεί, δεν βλέπει πέρα από τα όρια του κομιούνιτι και συνεχίζει να βλέπει μισαλλόδοξα και υποτιμητικά τον Ινδιάνο, παρότι παντρεύτηκε την Ποκαχόντας.

Η βαθιά διαπλεκόμενη Χίλαρι και ο επικίνδυνα δημαγωγός Τραμπ είναι ταυτόχρονα ένδειξη και αποτέλεσμα μίας βαθιά νοσηρής κοινωνίας. Μίας κοινωνίας έντονων ανισοτήτων που ολοένα οξύνονται, μίας κοινωνίας που κρύβει τους συμπλεγματισμούς της πίσω από μία πολίτικαλ κορεκτ κανονικότητα, μίας κοινωνίας που έχει εδώ και δεκαετίες εθιστεί στις εύπεπτες συνταγές του πατριωτισμού, του φτηνού συναισθηματισμού και μίας λαγνείας για κατανάλωση.

Φυσικά και υπάρχουν υγιείς και ελπιδοφόρες δυνάμεις εντός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Φυσικά και δεν είναι όλα μαύρα ή γκρί ή μπλε μαρέν. Το εξαιρετικά απογοητευτικό όμως είναι ότι εν έτει 2016, μία χώρα με τις δυνατότητες και την οικονομική ευρωστία της Αμερικής, ξεπέφτει σε τέτοιου επιπέδου διλήμματα, σε τέτοιας υποστάθμης, πολιτικούς διαλόγους και σε τέτοιας τερατώδους μορφής επιλογές: τη βαθιά διαπλεκόμενη Χίλαρι και τον επικίνδυνα δημαγωγό Τραμπ.

Κατηφορίζοντας τις σκάλες της εξόδου, σκέφτομαι με θλίψη και τη δική μας περίπτωση. Τον δικό μας αντίστοιχο ξεπεσμό. Και αναγνωρίζω ομοιότητες. Πολύ φοβούμαι ότι δεν τελειώσαμε, αγαπημένε αναγνώστα. Πολύ φοβούμαι ότι μόλις αρχίσαμε. Επιλογές σαν τον Τραμπ στην Αμερική, τον Φάρατζ στο Ηνωμένο Βασίλειο και το δίδυμο Τσίπρα/Καμμένου στην Ελλάδα, παρά τις όποιες επιμέρους διαφορές τους, έχουν κατ'εμέ κάτι απελπιστικά κοινό: τη χρήση της δημαγωγίας και της πολιτικής χειραγώγησης ως μέσο κυριαρχίας. Η επίκληση των πιο χαμηλών ενστίκτων του εκλογικού σώματος (της οργής, της αγανάκτησης, της απελπισίας, του πατριωτισμού, της ξενοφοβίας) και η υποστήριξη βολικών ψεμάτων εις βάρος της λογικής (θα σκίσουμε τα μνημόνια και θα αποκαταστήσουμε τις συντάξεις, θα αποδώσουμε πίσω στους Βρετανούς την εθνική τους κυριαρχία που έχει αλωθεί από τις Βρυξέλλες, θα υψώσουμε τείχος στα σύνορά μας με το Μεξικό), οδηγεί σε φανατισμούς, περιχαρακώσεις, αδυναμία συναινέσεων, φαυλότητες και βεβαίως, διαψεύσεις. Στον ανηλεή και βρώμικο πόλεμο εντυπώσεων, οι λαϊκιστές κατασπαράσσουν τις όποιες φωνές λογικής, εξευτελίζουν τα επιχειρήματα των πιο συνετών και τους παραδίδουν ως βορά στην αρένα με το εξαγριωμένο πλήθος.

Κι όταν το σόου τελειώσει, όταν η πραγματικότητα έρθει να διαψεύσει τις λαϊκιστικές κορώνες, ελλείψει πια σοβαρών εναλλακτικών, το πλήθος στρέφεται πανικόβλητο προς τους διαπλεκόμενους. Γιατί τουλάχιστον αυτοί, είναι και ήταν πάντα, προφανείς. Και θα κάμουν ό,τι μπορούν για να διασφαλίσουν πως η αγελάδα θα παράγει γάλα -για να σιάχνουν εκείνοι πρώτα το τυρί τους.

Το άγαλμα της Ελευθερίας μοιάζει με ειρωνικό σχόλιο, σε έναν κόσμο που αντί να βελτιώνεται και να τη διεκδικεί ως ιδεώδες, κατρακυλά και την υπονομεύει. Σε έναν κόσμο που παρά την ευημερία που κερδήθηκε, δεν μπόρεσε να απαλλαγεί από τα λοιμώδη νοσήματά του. Και που φανατικά εμμένει σε ιδεολογικά σχήματα που διατυπώθηκαν πριν εκατόν πενήντα χρόνια, σε πρωτόγονα ορμέμφυτα, σε εμφυλιακά συμπλέγματα και ανόητους αναχρονισμούς. Θα σου το πω και θα σε πληγώσω: οι πολιτικές σου ταυτότητες έχουν λήξει προ πολλού. Ο κόσμος άλλαξε, όσο και να μη θέλεις να το παραδεχτείς. Είτε δηλώνεις δεξιός, είτε δηλώνεις αριστερός, είσαι πασέ. Τραγικά ανεπίκαιρος και εντέλει γραφικός. Διότι αυτός ο νέος κόσμος, μας αναγκάζει να βρούμε νέα σχήματα για να τον κατανοήσουμε -και ύστερα, βλέπουμε για το αν μπορούμε να τον κάμουμε λίγο καλύτερο ή πιο ανεκτό. Εδώ θα μου πεις, δεν καταφέρνει κοτζαμάν Αμερική να κάμει τέτοιες πολιτικές υπερβάσεις, θα τα καταφέρουμε εμείς; Δεν θα τα καταφέρουμε, το ξεύρω. Χίλαρι εναντίον Ντόναλντ. Αυτή είναι η μοίρα μας, δυστυχώς.

Το μόνο στο οποίο ελπίζω, αγαπημένε αναγνώστα, το μόνο στο οποίο προσδοκώ είναι οι επόμενες γενιές -στην Αμερική, στην Ελλάδα, στην Αγγλία, παντού- να μάθουν καλύτερα. Να αξιοποιήσουν τη γνώση, να αναπτύξουν το αισθητήριό τους, να βρούνε τρόπους για το παραπέρα και το παρακάτω. Όχι πηγαίνοντας πίσω, αλλά τολμώντας το μπροστά. Και διεκδικώντας καλύτερες επιλογές. Από μία Χίλαρι και έναν Τραμπ.