oρισμός της σάτιρας από ελληνικό δικαστήριο

oρισμός της σάτιρας από ελληνικό δικαστήριο

"[...] ως σάτιρα ορίζεται αφενός ένα λογοτεχνικό είδος (όπως λ.χ. αυτές του ρωμαίου ποιητή Οράτιου) και αφετέρου ένα περιπαιχτικό πνεύμα ή είδος που εμφανίζεται σε πολλά λογοτεχνικά είδη αλλά μπορεί να υπεισέρχεται σχεδόν σε κάθε είδος ανθρώπινης επικοινωνίας. Οπουδήποτε χρησιμοποιείται ένα έξυπνο χιούμορ για να κάνει κριτική σε κάτι παράλογο ή διεφθαρμένο εκεί υπάρχει σάτιρα, είτε συναντάται σε ποίημα ή σε κήρυγμα, σε ζωγραφικό έργο ή πολιτική λογομαχία, στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο (Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα 53ος τόμος σ.220, Ronald Paulson Satire Modern Essays in Criticism, εκδ. 1971). Ένα από τα σημεία στα οποία βρίσκεται ομοφωνία είναι ότι η λειτουργία της σάτιρας είναι διανοητική. Η μέθοδος που ορίζει τη σάτιρα είναι η παιγνιώδης παραμόφωση. Ψυχολογική βάση και συνάμα σκοπός της τεχνικής είναι η "μείωση" του θύματος, η οποία έγκειται στην υποβάθμιση της κατάστασής του ή της αξιοπρέπειάς του. Πολύ συχνά περιλαμβάνει παρομοιώσεις ή μεταφορές απο τον κόσμο των ζώων ή κατεβαίνει ακόμη πιο κάτω στον κόσμο των φυτών ή των ανόργανων όντων (βλ. μελέτη Κατερίνας Κωστίου, Η ποιητική της ανατροπής, σάιτρα, ειρωνεία, παρωδία, χιούμορ, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2002, σ. 61 επ. με εκτενείς αναλύσεις και βιβλιογραφικές παραπομπές). Ο σατιριστής παραμορφώνει με πολλούς τρόπους: ελαχιστοποιεί τις καλές ιδιότητες κάποιου και μεγιστοποιεί τις κακές. Απομονώνει μοναδικές στιγμές ή συμβάντα και τα κάνει να φαίνονται κανόνας. Παραθέτει τη γνώμη μιας αυθεντίας που συμβαίνει να εξυπηρετεί την άποψή του. Αφαιρεί κάτι απο τα συμφραζόμενά του (Petro Norms, Moral or Other in Satire: A symposium Satire Newsletter.)."

Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά, απόφαση 3117/2005

Πηγή: Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας 2006, σελ. 211 επ.

Με την παραπάνω απόφαση, ο δικαστής παρουσιάζεται ενήμερος για την "δευτερεύουσα" λειτουργία εννοιών και χαρακτηρισμών που αν εκλαμβάνονταν κυριολεκτικά θα συνιστούσαν προσβολή της προσωπικότητας, εξύβριση, δυσφήμιση κλπ. Αντίθετα από τους δικαστές στην υπόθεση Νταλάρα-Πανούση(ακόμη και σε επίπεδο Αρείου Πάγου), αλλά και από μέλη του ΕΣΡ στην υπόθεση Best, όπου φάνηκαν ανίδεοι για την καταγγελτική και θεμιτή λειτουργία της σάτιρας, οι δικαστές του Πειραιά αθώωσαν την παραμόρφωση πολιτικού που είχε εμπλακεί στην υπόθεση με τα "φρουτάκια", από γνωστή σατιρική εκπομπή.

Σε τέτοιες υποθέσεις, ο δικαστής αναγκάζεται να γίνει από θεωρητικός της λογοτεχνίας, μέχρι -σχεδόν- τηλεκριτικός. Κι αυτό γιατί αναγκάζεται να εντάξει τις "προσβλητικές εκφράσεις" στο context της εκπομπής. Αναφέρει λοιπόν η απόφαση παρακάτω, πριν αθωώσει τον σατιριστή:

"Τα ως άνω ελέχθησαν και εξεπέμφθησαν στην εκπομπή που συντονίζει και παρουσιάζει ο τρίτος των εναγομένων, η οποία είναι σατιρικού χαρακτήρα. Ως τοιαύτη δε εκλαμβάνεται απο το τηλεοπτικό κοινό, το οποίο αναζητά σε αυτήν τον σχολιασμό με την αίσθηση του χιούμορ των θεμάτων της επικαιρότητας. Ο σχολιασμός αυτός δε είναι ενίοτε δριμύς και εκτείνεται και σε πρόσωπα που βρίσκονται στην κορυφή της πολιτειακής πυραμίδας ως είναι ο εκάστοτε πρωθυπουργός της χώρας, οι υπουργοί και έτερα πρόσωπα της δημόσιας ζωής. Καθίσταται εναργές στον εκάστοτε τηλεθεατή ότι οι αναφορές που γίνονται σε αυτήν εμπεριέχουν σατιρικό χαρακτήρα, παρωδούν στιγμές και πρόσωπα της εκάστοτε επικαιρότητας με το χρωστήρα του δημιουργού αυτής και των συνεργατών του. Επομένως οι χαρακτηρισμοί που απεδόθησαν στον ενάγοντα δεν είναι υβριστικοί, διότι εντάσσονται στον , κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, σατιρικό σχολιασμό της επικαιρότητος της οποία πρωταγωνιστής υπήρξε αυτός ( ο ενάγων). Ειδικότερα η απόδοση σε αυτόν χαρακτηρισμών όπώς "φρούτο", "φάτσα", "λεβεντο...μεγάλος" είναι απόρροια της παιγνιώδους παραμόρφωσης της σατιρικής αυτής διάθεσης που ως τέτοια αντιμετωπίζεται και από τον τηλεθεατή που παρακολουθεί την εκπομπή, η δε ύπαρξη νωπών φρούτων στο σκηνικό της εκπομπής ενισχύει αυτήν την εντύπωση που δημιουργεί"

http://elawyer.blogspot.gr/2006/06/blog-post_22.html