Αυτός είναι ο χάρτης του Internet, το 1977

Αυτός είναι ο χάρτης του Internet, το 1977

06 Ιουλίου 2013

Μία φορά κι έναν καιρό, το internet ήταν τόσο μεγάλο (μικρό) που μπορούσε να χωρέσει σε ένα απλό χάρτη. Το έτος είναι 1977 και στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, βλέπετε όλους τους δικτυωμένους υπολογιστές που υπήρχαν στο πρόγραμμα ARPANET, ένα κρατικό επιστημονικό πρόγραμμα που χρηματοδοτούσε τότε η κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Στο χάρτη αυτό, μπορείτε να δείτε τους διαθέσιμους
υπολογιστές και τις τοποθεσίες τους, που ήταν κυρίως πανεπιστήμια (Stanford, UCLA, MIT, Lincoln και άλλα), αλλά και κρατικοί φορείς. Μόνο. Ο υπόλοιπος κόσμος ακόμα ασχολούνταν με το χαρτί. Κι αν νομίζετε πως το εύρος του δικτύου είναι γελοίο, σκεφτείτε μόνο πως ένας αντίστοιχος χάρτης του 1969, έδειχνε μόλις 4 υπολογιστές.

Από τότε, βέβαια, άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα. Οι υπολογιστές εξελίχθηκαν, τα δίκτυα εξαπλώθηκαν και το Internet, αυτή τη στιγμή, άρα και οι δισεκατομμύρια υπολογιστές που το απαρτίζουν, συνδέονται με ένα σωρό πολύπλοκους τρόπους. Άρα,  στην ερώτηση αν το πρόγραμμα ARPANET ήταν ένα επιτυχημένο πρόγραμμα, η απάντηση είναι ναι. Το πόσο επιτυχημένο είναι, αλλά και τι επίδραση έχει στην ανθρωπότητα, είναι κάτι που ακόμα δεν έχουμε φτάσει στο σημείο να το διαπιστώσουμε. Το internet όμως, είναι η μεγαλύτερη τεχνολογική επανάσταση μετά τον τροχό. Κι ας διστάζουν να το ομολογήσουν ακόμα οι ιστορικοί της επιστήμης.

Στα δίχτυα της Κοινωνικής Μηχανικής

08.07.2013
Από χώρος ελευθερίας (σημ. μας : ή και ασυδοσίας), το Διαδίκτυο κινδυνεύει να μεταβληθεί σε οχυρό της κοινωνικής χειραγώγησης. Ο ιστός του προσφέρεται όχι μόνο για παρακολουθήσεις, αλλά και για την – ακόμη πιο ύπουλη – διάδοση συμπεριφορών.
Ο «παράδεισος των κοινωνικών μέσων» ελκύει όλο και πιο πολλούς, αλλά κάποιοι πασχίζουν να δραπετεύσουν. Γιατί;
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ είναι η αξιοποίηση μέσων επηρεασμού των πολιτών, ώστε τελικά να ελέγχεται η κοινωνική τους συμπεριφορά. Το Διαδίκτυο εξελίσσεται σε ιδανικό «εργαλείο» της.

Δύο θεωρήσεις, αντικρουόμενες μεταξύ τους, κυ­ριαρχούν στην τρέχουσα αντί­ληψη μας για το Διαδίκτυο και την επίδραση του στο κοινω­νικό γίγνεσθαι. Η πρώτη είναι αυτή που χρησιμοποίησε πρό­σφατα ο πρόεδρος των ΗΠΑ, σε ομιλία του στο Μπέλφαστ, προκειμένου να ωθήσει τη νεο­λαία της Β. Ιρλανδίας στην επι­δίωξη ειρηνικού και δημιουρ­γικού μέλλοντος για τη χώρα τους: Τους έφερε ως παράδειγ­μα τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξαν τα Κοινωνικά Μέσα (Social Media… νεοελληνιστί) στην έλευση της Αραβικής Άνοιξης. Είναι η θεώρηση που βλέπει τη διαδικτυακή επικοι­νωνία ως θεμέλιο επικράτησης της διαφάνειας, του εκδημο­κρατισμού των κοινωνιών και της συνειδητο­ποίησης των προβλημάτων της ανθρωπότητας.
Η άλλη θεώρηση είναι αυ­τή που προβλήθηκε τις ίδιες ακριβώς ημέρες, συνεπεία των αποκαλύψεων ενός πρώ­ην προγραμματιστή των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, CIA και NSA: Στη χώρα που «διδάσκει» τη δημοκρατία, στις ΗΠΑ του προέδρου Ομπάμα, οι μυστικές υπηρεσίες είχαν επιβάλει στις πολυεθνικές της διαδικτύωσης και των Κοινω­νικών Μέσων (Google, Yahoo, Facebook, Twitter…) έναν «ομ­φάλιο λώρο», μέσω του οποίου είχαν πλήρη έλεγχο στα όσα έλεγαν, έβλεπαν και έγραφαν μεταξύ τους οι πολίτες. Είναι η θεώρηση που βλέπει την πα­γκοσμιοποίηση της επικοινω­νίας ως το καλύτερο μέσο για την παρακολούθηση του κάθε ατόμου της κοινωνίας και τη χειραγώγηση των όποιων εξε­λίξεων σε αυτήν.
Από τον όλο θόρυβο που ξεσηκώθηκε – μία πλήρη αναβίωση της «μεσαιωνικής έκπληξης» των πολλών ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός – ένας όρος ξεχώρισε στις συζητήσεις και αναδύθηκε ως εκφραστής του συμπλέγματος και των δύο θεωρήσεων: Κοινωνική Μηχανι­κή (Social Engineering). Τι είναι αυτό – και γιατί προβλήθηκε ως ο κρυφός ρόλος των Κοινωνι­κών Μέσων;
«Κοινωνιοπλαστική» με επιστημονικές μεθόδους
Αν ψάξει κάποιος στα λεξικά θα βρει ότι στον κόσμο των υπο­λογιστών ο όρος Κοινωνική Μηχανική σημαίνει τη «χρή­ση επικοινωνιακών δεξιοτήτων προκειμένου να ξεγελαστούν οι χειριστές υπολογιστών και να επιτρέψουν την πρόσβαση στα αρχεία τους». Δηλαδή, οι κάθε είδους ψηφιακοί διαρρήκτες (hackers και crackers) επιτελούν Κοινωνική Μηχανική όταν, αντί να επαφεθούν στη δράση λογι­σμικού διείσδυσης, προτιμούν να… μεταμφιεστούν σε φίλο ή συνάδελφο και να πείσουν τον όποιο φύλακα να τους ανοίξει την πόρτα. Στις περιπτώσεις των απλών χρηστών – όπως οι περισσότεροι μας – Κοινωνική Μηχανική εφαρμόζει το e-mail που μας ενημερώνει ότι μπο­ρούμε να εισπράξουμε την… κληρονομιά από τη Νιγηρία, αρκεί να πληκτρολογήσουμε τον κωδικό εισόδου στον τραπεζικό μας λογαριασμό.
Όμως, στον τομέα των πολι­τικών επιστημών θα βρούμε και άλλη μία ερμηνεία του όρου, πολύ ευρύτερης σημασίας: Κοινωνική Μηχανική είναι η αξι­οποίηση μέσων επηρεασμού των πολιτών, ώστε τελικά να ελέγχεται η κοινωνική τους συ­μπεριφορά. Αν τώρα βιαστείτε να πείτε πως αυτό κάνουν όλοι οι πολιτικοί, η απάντηση του συγκεκριμένου κλάδου είναι: Οι Κοινωνικοί Μηχανικοί χρη­σιμοποιούν επιστημονικές με­θόδους για να αναλύσουν και να κατανοήσουν τα κοινωνικά συστήματα, προκειμένου να φθάσουν στις κατάλληλες απο­φάσεις ως επιστήμονες και όχι ως πολιτικοί. Όπως το έθεσε ο γερμανικός κοινωνιολόγος Tonnies Ferdinand στη μελέτη του Τα σημερινά προβλήμα­τα τηs κοινωνικής δομής, «η κοινωνία δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει με επιτυχία εφαρ­μόζοντας ξεπερασμένες μεθό­δους κοινωνικής διαχείρισης. Για να επιτευχθούν τα καλύτε­ρα αποτελέσματα, όλα τα συ­μπεράσματα και οι αποφάσεις πρέπει να χρησιμοποιούν τις πιο προηγμένες τεχνικές και να περιλαμβάνουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα κοινωνικό σύστημα». Με άλλα λόγια, η Κοινωνική Μη­χανική είναι ένα επιστημονικό σύστημα που βασίζεται σε δε­δομένα για τους πολίτες. Οπό­τε… αρκεί να μπολιαστεί με την άλλη ερμηνεία της – εκείνη των υπολογιστών – για να φθάσει κανείς στο εκρηκτικό υβρίδιο που αντιμετωπίζουμε σήμερα μέσω του Διαδικτύου!
Είναι βέβαιο ότι μια τέτοια μετάλλαξη δεν την είχε διανο­ηθεί ο ολλανδός βιομήχανος J.C. Van Marken, όταν πρώ­τος εισήγαγε το 1894 την ιδέα χειρισμού των προβλημάτων του πλανήτη από Κοινωνικούς Μηχανικούς. Ούτε καν όσοι τον ακολούθησαν στον 20ό αιώ­να: Οι Σοβιετικοί το 1920, με την εκστρατεία για τον «Νέο Σοβιετικό Άνθρωπο», οι μαο­ϊκοί με το «Μέγα Άλμα προς τα Εμπρός» και την «Πολιτι­στική Επανάσταση» ή οι ημέ­τεροι χουντικοί με την «Ελλάς, Ελλήνων, Χριστιανών… εις χειρουργικήν κλίνην». Ακόμη και ο μελλοντολόγος Alvin Toffler, που πρώτος περιέγραψε μια διαδικτυωμένη παγκόσμια κοι­νωνία στο βιβλίο του «Το Τρίτο Κύμα» (1980), οραματιζόταν την εξέλιξη επί τα βελτίω του κόσμου μας να προέρχεται από τους ίδιους τους πολίτες του και όχι από «Μεγάλους Αδελ­φούς». Αλλά και αυτός ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, όταν ίδρυε το 2004 το Facebook, είχε στο νου του μόνον ένα κοινωνικό μέσο που θα έφερνε κοντά τους απο­ξενωμένους στη μεγαλούπολη ανθρώπους. Τι συνέβη ώστε να μετατραπεί το ψηφιακό κου­τσομπολιό σε ακτινογραφικό μηχάνημα όλων μας;
Ιχνηλάτες του Διαδικτύου
Στην αρχή της χολιγουντι­ανής ταινίας που περιέγρα­φε τη γέννηση του Facebook («The Social Network», 2010), μία φράση κυριαρχεί και εντυ­πώνεται στη μνήμη του θεατή: «Ζήσαμε στα χωράφια, έπει­τα ζήσαμε στις πόλεις… και τώρα πρόκειται να ζήσουμε στο Internet». Πώς ακριβώς οραματίζονταν αυτοί οι νεα­ροί προγραμματιστές τη «ζωή στο Internet»;
Την απάντηση τους άρχι­σαν να ψάχνουν επιστημονι­κά τρία χρόνια αργότερα, το 2007, όταν προσέλαβαν έναν μεταδιδακτορικό φοιτητή του ΜΓΓ, τον Κάμερον Μάρλοου. Στη διδακτορική του διατριβή, ο Μάρλοου είχε δημιουργήσει έναν ιστότοπο, το Blogdex, που κατέγραφε αυτόματα τις πιο «κολλητικές πληροφορίες» που διαδίδονταν μέσω των ιστολογι­ών (blogs). Ουσιαστικά, ο σχε­διασμός του Blogdex ήταν να γίνει ένα επιστημονικό όργανο που θα αποκάλυπτε τον τρόπο διαμόρφωσης των κοινωνικών δικτύων στον Παγκόσμιο Ιστό και θα μελετούσε το πώς διέδι­δαν τις ιδέες. Για να εμβαθύνει θεωρητικά στο θέμα, ο Μάρ­λοου θήτευσε και δύο χρόνια στα ερευνητικά εργαστήρια του Yahoo, μαθαίνοντας την «κοι­νωνικοποίηση εν δικτύω». Οταν μεταπήδησε στο Facebook, συνέπηξε μία ομάδα 12 ατόμων – την επονομαζόμενη Data Science Team – και άρχισε να αυτοματοποιεί την ιχνηλάτηση των όσων προτιμούν να ακούν, να βλέπουν και να γράφουν τα εκατομμύρια των συνδρομη­τών του.
«Αυτή είναι η πρώ­τη φορά που ο κόσμος βλέπει τέτοια κλίμακα και ποιότητα δεδομένων σχετικά με την ανθρώ­πινη επικοι­νωνία», δήλωσε ο ίδιος το περιοδικό technologyreview.com (23 Ιουνίου, 2012). «Για πρώτη φορά», εξήγησε, «έχουμε ένα μικροσκό­πιο που όχι μόνο μας επιτρέπει να εξετάσουμε την κοινωνική συμπεριφορά σε λεπτομέρεια που ποτέ δεν ήμασταν σε θέση να δούμε πριν, αλλά και μας επι­τρέπει να εκτελούμε πειράμα­τα σε εκατομμύρια χρήστες». Και κατέληξε: «Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπί­ζει το Facebook είναι οι ίδιες που αντιμετωπίζει η κοινωνική επιστήμη. Οι προκλήσεις περι­λαμβάνουν την κατανόηση τού γιατί μερικές ιδέες ή μόδες που εκκινούν από λίγα άτομα γίνο­νται καθολικές, ενώ άλλες όχι, ή το σε ποιον βαθμό οι μελλο­ντικές ενέργειες ενός ατόμου είναι προϊόν παρελθούσης επι­κοινωνίας του με φίλους».
Το «πείραμα» με τους δωρητές οργάνων
Αυτή η τελευταία ρήση είναι ικανή να εγείρει εύλογες υπο­ψίες για την παρεμβατικότητα της διαδικασίας. Οπότε, ο Μάρλοου σπεύδει να μας καθη­συχάσει: «Στόχος μας δεν είναι να στρεβλώσουμε τον τρόπο επικοινωνίας στπν κοινωνία», λέει. «Στόχος μας είναι να τον κατανοήσουμε, ώστε η να προσαρμόζουμε το λογισμικό μας και να δίνουμε στους ανθρώπους την εμπειρία που θέλουν». Όμως οι πράξεις του Facebook προαναγγέλλουν άλλα: Πέρυσι τον Απρίλιο, ο Ζούκερμπεργκ αποφάσισε ότι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν την κοινωνική επιρ­ροή στο Facebook για να αυ­ξηθούν οι δωρητές οργάνων. Δόθηκε έτσι στους χρήστες η δυνατότητα να τσεκάρουν στις σελίδες τους ένα κουτά­κι που δήλωνε ότι ήταν εγγε­γραμμένοι δωρητές – πράγμα που εκκινούσε μια ειδοποίηση στους φίλους τους. Το αποτέ­λεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένας «καταρράκτης κοινωνικής πίεσης» που αύξησε τους δωρητές οργάνων στις ΗΠΑ κατά 23%.
Τέλειο «εργαλείο» για εκλογές!
Ένα άλλο δείγμα κοινωνιοπλαστικής επέμβασης από πλευ­ράς Facebook σημειώθηκε το 2008, όταν η εταιρεία προσέ­φερε στους συνδρομητές της έναν τρόπο δήλωσης ότι έχουν ψηφίσει. Μόλις το έκαναν, το Facebook προωθούσε στους φίλους τους σημείωμα που έλε­γε «βεβαιώσου ότι θα ψηφί­σεις κι εσύ». Τις δυνατότητες του εγχειρήματος αντιλήφθηκε αμέσως το ειδησεογραφικό κανάλι CNN, συνεργάστηκε με το Facebook στην κάλυψη των εκλογών του 2009 (που έβγαλαν πρόεδρο τον Ομπάμα) και συνεχίζει έκτοτε. Την ιδέα προώθησαν περαιτέρω διαδικτυακές εταιρείες όπως η Votizen.com, που σε καλεί να γνωστοποιήσεις στους ψηφια­κούς φίλους σου τις εκλογικές προτιμήσεις σου ή η PopVox.com, που παρακολουθεί για λογαριασμό σου τη νομοθετι­κή δράση των βουλευτών που ψήφισες και σε διευκολύνει στο να τους πεις την ύστερη γνώμη σου. Ακόμη πιο «έξυ­πνα», η ElectNext.com ζητάει την άποψη σου για διάφορα θέματα προκειμένου να… σου βρει τον ταιριαστό υποψήφιο βουλευτή.
Το ιστορικό παράδοξο σε όλη αυτή τη διεργασία είναι πως ο Μαρξ ήταν εκείνος που υποστήριζε ότι «η συλλογική ολότητα που ονομάζεται κοινω­νία δημιουργεί τα μεμονωμένα μέλη της, οπότε αυτά θα μπο­ρέσουν να γίνουν κατανοητά μόνον εξετάζοντας τους κα­νόνες της». Ακόμη όμως κι αν το Facebook και οι μιμητές του αντισταθούν στον πειρασμό να γίνουν οι «Ενστρούχτορες» του καπιταλιστικού κόσμου, το δέλεαρ είναι μέγα για να γίνουν οι τροφοδότες άλλων: Θα μπο­ρούσαν να θησαυρίσουν που­λώντας σε τρίτους δεδομένα που δείχνουν το πως διαμοι­ράζονται μεταξύ των συνδρο­μητών τους στοιχεία που τους αφορούν ή συνδυάζοντας τα κλικ «Like» με τα δημογραφι­κά δεδομένα των ανθρώπων που εκφράζουν τις προτιμήσεις τους. Το επιχειρηματικό μοντέ­λο υπάρχει ήδη και το ξεκίνησε η Google στα τέλη του 2011, τι­μολογώντας με 150.000 δολά­ρια ετησίως τη λεπτομερειακή ανάλυση της κυκλοφορίας στο Διαδίκτυο. «Είναι δύσκολο να προβλέψουμε το πού θα πάμε, γιατί είμαστε σε πολύ πρώιμα στάδια αυτής της επιστήμης», δήλωσε διόλου καθησυχαστικά στη συνέντευξη του ο Μάρλοου. «Ο αριθμός των πιθανών πραγμάτων που θα μπορού­σαμε να ζητήσουμε από τα δεδομένα του Facebook είναι τεράστιος».
ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

• 23% αυξήθηκαν οι δωρητές οργάνων στις ΗΠΑ μέσω Κοινωνικής Μηχανι­κής του Facebook
• 2,8 δισ. άνθρω­ποι έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο
• 1δισ. σχεδόν οι εγγεγραμ­μένοι στο Facebook
• 4.3 δισ. οι «ψη­φίο κοινωνι­κά ανέντα­χτοι»

http://www.tovima.gr/science/article/?aid=518869

Μπορούμε να εμπιστευόμαστε τους οικονομολόγους;

 Οικονομία  Υποβολή σχολίων

Ιουν 242013

 

Φανταστείτε ότι ζείτε στο 14ο αιώνα και  είστε ο επιβλέπων ιατρός της βασιλικής οικογένειας στην Αγγλία. Ο πρίγκιπας είναι βαριά άρρωστος, και σας έχουν φωνάξει να τον θεραπεύστε. Απευθύνεστε σε δύο ειδικούς για να σας συμβουλεύσουν. Ο πρώτος λέει: "Χρησιμοποιήστε βδέλλες για να ρουφήξουν τα κακά πνεύματα." Ο δεύτερος λέει «Όχι, θα πρέπει να προκαλέσετε αιμορραγία  στον πρίγκηπα για να βγουν έξω τα κακά πνεύματα" Οι δύο ειδικοί ξεκινούν να αντιμάχονται ο ένας τις απόψεις του άλλου, ανταλλάσσοντας προσβλητικές επιστολές. "Αυτός είναι μυστικός πράκτορας των Γάλλων!" ισχυρίζεται ο ένας. "Προτείνει την αιμορραγία, ακριβώς επειδή θέλει  να πεθάνει ο πρίγκιπας, για να τον τιμωρήσει  για τους  υψηλούς  φόρους  που έβαλε στους ευγενείς!" απαντάει ο άλλος. 

Τι θα έπρεπε να κάνετε; Λοιπόν, σε έναν ιδανικό κόσμο, θα βρίσκατε πολλούς ασθενείς που έχουν παρόμοια ασθένεια με αυτή του πρίγκιπα και θα τους δίνατε  διάφορες ουσίες, όπως μούχλα από ψωμί. Στη συνέχεια, θα σημειώνατε προσεκτικά ποιοι πέθαναν και θα μελετούσατε τα αποτελέσματα με μεθόδους στατιστική ανάλυσης, για να διαπιστώσετε ποιες ουσίες είναι πιθανότερο να θεραπεύουν την συγκεκριμένη ασθένεια. Έτσι, θα ανακαλύπτατε πιθανώς την πενικιλίνη και θα θέτατε τις βάσεις της σύγχρονης ιατρικής.

Δυστυχώς, δεν είναι αυτό που θα κάνατε τελικά, γιατί α) αν το προτείνατε, θα σας οδηγούσαν στα μπουντρούμια των φυλακών και μετά θα σας αποκεφάλιζαν β) βρίσκεστε στο 14ο αιώνα και δεν έχετε καμία γνώση των επιστημονικών μεθόδων και γ) , έτσι κι αλλιώς, δεν έχετε τα απαραίτητα μέσα για να κάνετε το εν λόγω πείραμα. Οπότε, πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα στην αιμορραγία και τις βδέλλες. Προσπαθείτε να μαντέψετε ποια θεραπεία από τις δύο είναι καλύτερη και προσεύχεστε να έχετε δίκιο.

Η οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα μοιάζει με  το παραπάνω παράδειγμα. Όλοι ξέρουν ότι είναι κακό πράγμα όταν τα εργοστάσια αραχνιάζουν από την αναδουλειά και οι εργαζόμενοι βρίσκονται αδρανείς στους καναπέδες τους. Αλλά οι καλύτερο "ειδικοί" που διαθέτουμε για την περίπτωση- οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι - έχουν  αποκτήσει κακή φήμη. Οι έρευνες δείχνουν ότι ο κόσμος έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στις προβλέψεις και στις απόψεις τους. Διαφωνούν συνεχώς μεταξύ τους  και δεν φαίνεται να συμφωνούν ούτε στα πιο βασικά ζητήματα. Και φυσικά, η πρόσφατη απομυθοποίηση της ακαδημαϊκής εργασίας «Growth in a Time of Debt» των διάσημων καθηγητών Κάρμεν Ράινχαρτ (πανεπιστήμιο του Μέριλαντ) και Κένεθ Ρόγκοφ (πανεπιστήμιο Χάρβαρντ), με την οποία αποδεικνυόταν ότι "η υπέρβαση του ορίου του 90% στο δημόσιο χρέος των κρατών έχει δραματικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των οικονομιών",  και η οποία χρησιμοποιήθηκε από πολλούς υποστηρικτές της λιτότητας, δεν συνέβαλε θετικά στη φήμη των οικονομολόγων.

Άρα κάνουμε λάθος όταν πιστεύουμε τους ειδικούς της οικονομικής επιστήμης; Είναι οι οικονομολόγοι τσαρλατάνοι, και πρέπει να απαξιωθούν όπως συνέβαινε στο μεσαίωνα με τους επιστήμονες; Ή ανεξάρτητα από τις αδυναμίες τους, είναι πραγματικά οι καλύτεροι εμπειρογνώμονες που διαθέτουμε; Δεν υπάρχει σωστή απάντηση, ακριβώς όπως δεν υπήρχε σωστή απάντηση στο πρόβλημα που αντιμετώπισε ο γιατρός της βασιλικής οικογένειας.

Όμως, για να κρίνουμε καλύτερα,  καλό είναι να  συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα σχετικά με το συγκεκριμένο επιστημονικό κλάδο.

Αρχικά θα πρέπει να αναφερθούμε λίγο στο τι κάνουν οι θεωρητικοί οικονομολόγοι. Ουσιαστικά, φτιάχνουν μοντέλα, τα οποία είναι μαθηματικά εργαλεία που υποτίθεται ότι προσομοιάζουν τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας. Το πρόβλημα είναι ότι οι οικονομολόγοι δεν έχουν καταφέρει να φτιάξουν ένα μοντέλο λειτουργίας της όλης οικονομίας. Πολλοί καλοί επιστήμονες έχουν ξοδέψει πολύ χρόνο για τη δημιουργία εργαλείων με εντυπωσιακά ονόματα όπως "δυναμικό στοχαστικό υπόδειγμα γενικής ισορροπίας." Αλλά μέχρι σήμερα, κανένα απ' αυτά τα μοντέλα δεν μπορεί πραγματικά να προβλέψει την οικονομία, όπως οι μετεωρολόγοι μπορούν να προβλέψουν τον καιρό. Επιπλέον, στηρίζονται σε αρκετές λανθασμένες παραδοχές,  όπως για παράδειγμα, ότι οι εταιρείες μπορούν να αλλάζουν τις τιμές μόνο σε τυχαίες χρονικές στιγμές!  Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τέτοιες παραδοχές ώστε  να γίνουν τα μοντέλα πιο εύκολα στη χρήση, και ελπίζουν ότι αυτές οι απλοϊκές παραδοχές βοηθούν στο να φτιάξουν μια αξιοπρεπή προσέγγιση για τον τρόπο που λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος . Όμως κανένα από τα υπάρχοντα μοντέλα δεν μπορεί να κάνει μια αξιόπιστη πρόβλεψη για την οικονομία.

Η θεωρία δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Οι οικονομολόγοι δεν έχουν ούτε αρκετά 'καλά' δεδομένα για να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η οικονομία. Στην επιστήμη της χημείας ή της βιολογίας, μπορούμε να βάλουμε κάποια πράγματα σε ένα εργαστήριο και να τα εξετάσουμε με ελεγχόμενα πειράματα. Στην μικροοικονομική (η μελέτη συγκεκριμένων αγορών) μπορεί να γίνει κάτι παρόμοιο. Για παράδειγμα, οι δημοπρασίες που χρησιμοποιεί η Google για πωλήσεις online διαφημίσεων αναπτύχθηκαν από μικροοικονομολόγους. Αλλά στην μακροοικονομία (η μελέτη της οικονομίας στο σύνολό της) δεν μπορούμε να βάλουμε χώρες και ολόκληρες οικονομίες σε ένα εργαστήριο. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρακολουθούμε την πορεία της ιστορίας, και να προσπαθούμε να διαμορφώσουμε κάποια μοτίβα (patterns). Αλλά τις περισσότερες φορές, αυτά τα μοτίβα αποδεικνύονται λανθασμένα, αμέσως μόλις νομίσουμε ότι έχουμε βρει ένα τέτοιο.

Και επειδή η μακροοικονομία δεν έχει αξιόπιστα δεδομένα, στερείται της επιστημονικής κουλτούρας που διαθέτουν η βιολογία και η χημεία. Στις θετικές επιστήμες, τα μοντέλα δημιουργούνται  για να εξηγήσουν τα δεδομένα. Αυτός  είναι ο μοναδικός σκοπός τους. Αλλά στην οικονομική επιστήμη, τα μοντέλα συνήθως χρησιμοποιούνται απλώς για να εξηγήσουν μια σκέψη για το πώς ο κόσμος πιθανώς λειτουργεί.

Οι καλύτερες οικονομολόγοι έχουν επίγνωση της άγνοιά τους. O Μπεν Μπενράκι, πρόεδρος της Federal Reserve, κατά την πρόσφατη ομιλία του κατά την τελετή αποφοίτησής στο Princeton, αστειεύτηκε λέγοντας «Τα οικονομικά είναι ένα υπέροχο επιστημονικό πεδίο που σε βοηθάει να εξηγήσεις γιατί οι επιλογές που έκανες  στο παρελθόν ήταν λάθος. Σχετικά με το μέλλον, δεν σε βοηθούν τόσο πολύ. "

Ο Greg Mankiw, ένας από τους πιο διάσημους μακροοικονομολόγους του κόσμου έγραψε το 2011 σε άρθρο του στους NewYork Times:

"Μετά από περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα που ασχολούμαι ως επαγγελματίας οικονομολόγος, έχω να κάνω μία εξομολόγηση: Υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζω για την οικονομία. Πράγματι, στον κλάδο  της οικονομίας, στον οποίο έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας και της προσοχής μου, πιάνω συχνά τον εαυτό μου να έρχεται αντιμέτωπος με σημαντικά ερωτήματα χωρίς προφανείς απαντήσεις ... "

Αυτά όλα σημαίνουν ότι όταν ένας οικονομολόγος λέει κάτι που βασίζεται σε μια θεωρία ή ένα μοντέλο, θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ δύσπιστοι. Και όσο πιο πολύπλοκη είναι η θεωρία ή το μοντέλο , τόσο περισσότερο θα πρέπει να μας βάζει σε σκέψεις. Για παράδειγμα, ο οικονομολόγος του πανεπιστημίου Stanford, John Taylor, σε ένα πρόσφατο άρθρο στο περιοδικό Wall Street Journal, συμβούλευσε να ακολουθηθεί δημοσιονομική λιτότητα και αιτιολόγησε τη πρόταση του λέγοντας ότι προήλθε από ένα «σύγχρονο μακροοικονομικό μοντέλο." Όσοι είχαν την δυνατότητα να μελετήσουν  αυτό το μοντέλο, θα έβρισκαν ότι στηρίχτηκε σε υποθέσεις που πολλοί άλλοι οικονομολόγοι θα διαφωνούσαν. Όμως, ο μέσος αναγνώστης του Wall Street Journal δεν έχει τις γνώσεις για να μελετήσει σε βάθος αυτά τα μοντέλα. Οπότε, προσοχή στους οικονομολόγους που ισχυρίζονται ότι βασίστηκαν σε αξιόπιστα μοντέλα.

Αν οι οικονομολόγοι καταφέρουν ποτέ να δημιουργήσουν αξιόπιστα μοντέλα, τότε θα μπορούμε να θέτουμε ερωτήσεις και να εμπιστευόμαστε τις συμβουλές τους.  Αλλά μέχρι τότε, αυτό που μπορούν πραγματικά να μας προσφέρουν οι οικονομολόγοι, είναι η διαίσθηση τους, οι προτάσεις και οι ιδέες τους. Όπως και ο γιατρός της βασιλικής οικογένειας, ο καθένας από εμάς πρέπει να αποφασίσει για τον εαυτό του αυτό που θεωρεί ότι είναι το καλύτερο φάρμακο.

Έτσι, όταν ακούμε τους οικονομολόγους, το κλειδί είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί σκέφτονται ότι σκέφτονται. Για παράδειγμα, ο Paul Krugman θεωρεί ότι η νομισματική αντιμετώπιση δεν λειτουργεί καλά κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης, επειδή τα ονομαστικά επιτόκια δεν μπορούν να κατέβουν κάτω από το μηδέν, και επειδή η Fed δεν καταφέρνει πάντα να πείσει ότι θα επιτρέψει την άνοδο του πληθωρισμού στο μέλλον. Αντίθετα, ο Robert Barro θεωρεί ότι η δημοσιονομική αντιμετώπιση δεν λειτουργεί καλά, επειδή ο κόσμος μειώνει την κατανάλωσή προκειμένου να εξοικονομήσει χρήματα και να μπορεί να πληρώσει τους μελλοντικούς φόρους. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν αυτές τις βασικές σκέψεις και να αποφασίσουν ποια θεωρούν πιο αξιόπιστη και ρεαλιστική.

Οι οικονομολόγοι έχουν μια άλλη αρετή: είναι καλοί στο να επισημαίνουν τα λάθη των άλλων Στην πλειοψηφία τους, οι οικονομολόγοι είναι πολύ έξυπνοι, διορατικοί άνθρωποι. Όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι, υπερεκτιμούν τον εαυτό τους και βασίζονται υπερβολικά στις δικές αναπόδεικτες θεωρίες. Αλλά όταν πέφτουν σ' αυτή την παγίδα, οι άλλοι οικονομολόγοι τους αντικρούουν! Έτσι, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ακούμε και τους οικονομολόγους που έχουν αντίθετη άποψη.

Ανεξάρτητα από το τι θα θέλαμε εμείς, οι οικονομολόγοι δεν είναι ειδικοί οι οποίοι γνωρίζουν ακριβώς πώς λειτουργεί ο κόσμος ή πώς μπορούμε να τελειοποιήσουμε τον κόσμο. Δεν είναι μηχανικοί αυτοκινήτων. Και όταν ενεργούν σαν να είναι μηχανικοί αυτοκινήτων, θα πρέπει να είμαστε δύσπιστοι. Όμως δεν πρέπει να παραβλέπουμε και ότι  έχουν πολλά ενδιαφέροντα πράγματα να πουν. Μας βοηθούν να κατανοήσουμε και  να αξιολογήσουμε τις πεποιθήσεις σας σχετικά με το πώς λειτουργεί η οικονομία. Μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε τις αδυναμίες των επιχειρημάτων των άλλων.

Και στο τέλος, είστε ο επιβλέπων ιατρός της βασιλικής οικογένειας. Μπορεί να μην ξέρετε τα πάντα, αλλά ο πρίγκιπας πεθαίνει, και  εσείς πρέπει να επιλέξετε μεταξύ των «ειδικών» που έχετε.

_____

  του Noah Smith, επίκουρου καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Stony Brook.

  noahpinionblog.blogspot.gr

http://www.foreignaffairs.gr/articles/69420/mark-blyth/i-aytapati-tis-litotitas

Η αυταπάτη τής λιτότητας

Γιατί μια κακή ιδέα επικράτησε στην Δύση

By Mark Blyth

02/08/2013

• Print
• Send to friend
• • Decrease font size
  • Text
  • Increase font size
• 
  

Περίληψη: 

Τα αποτελέσματα του πειράματος της Ευρώπης με την λιτότητα έχουν εξαχθεί και είναι σαφή: η λιτότητα δεν λειτουργεί. Ιδού πώς αυτή η λανθασμένη ιδέα έγινε η εξ ορισμού απάντηση της Δύσης στις οικονομικές κρίσεις.

Ο MARK BLYTH είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Brown. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι το Austerity: The History of a Dangerous Idea [1] (Oxford University Press, 2013), προσαρμογή του οποίου αποτελεί το παρόν δοκίμιο. Copyright © Oxford University Press.

Εμφάνιση άρθρου σε μία σελίδα

• previous-disabled
• Page
  1
  of 9
• next

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Μην μπορώντας να προβεί σε οποιαδήποτε εποικοδομητική δράση προς οποιονδήποτε κοινό στόχο, το Κογκρέσο των ΗΠΑ περιορίστηκε πρόσφατα στο να παίζει ένα συνεχές επικίνδυνο παιχνίδι με την αμερικανική οικονομία. Η πανωλεθρία της οροφής του χρέους έδωσε τη θέση της στον «δημοσιονομικό γκρεμό», ο οποίος μετασχηματίστηκε σε οριζόντιες περικοπές στις αμυντικές δαπάνες και σε άλλους δημόσιους λογαριασμούς, κάτι που έγινε γνωστό ως «δέσμευση» (sequestration). Οτιδήποτε κι αν συμβεί στη συνέχεια στο φορολογικό μέτωπο, το πιο πιθανό είναι να υπάρξουν περαιτέρω περικοπές στις δαπάνες. Και έτσι, μια διαφορετική μορφή των μέτρων λιτότητας που έχουν χαρακτηρίσει την χάραξη της πολιτικής στην Ευρώπη από το 2010, έρχεται επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μόνο ερώτημα είναι το πόσο μεγάλο θα καταλήξει να γίνει το χτύπημα και ποιος θα αναλάβει το κύριο βάρος. Αυτό που κάνει όλα τούτα τόσο παράλογα είναι ότι η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει δείξει για άλλη μια φορά γιατί η συμμετοχή στο κλαμπ της λιτότητας είναι ακριβώς το λάθος πράγμα για μια οικονομία που αγωνίζεται να λύσει τα προβλήματά της.
Οι χώρες της ευρωζώνης, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι χώρες της Βαλτικής έχουν προσφερθεί εθελοντικά ως υποκείμενα ενός μεγάλου πειράματος που έχει ως στόχο να ανακαλύψει εάν είναι δυνατό για μια οικονομικά στάσιμη χώρα να χαράξει τον δρόμο της προς την ευημερία. Η λιτότητα - ο σκόπιμος αποπληθωρισμός των εγχώριων μισθών και των τιμών μέσω περικοπών στις δημόσιες δαπάνες - έχει σχεδιαστεί να μειώνει τα χρέη και τα ελλείμματα ενός κράτους, να αυξάνει την οικονομική ανταγωνιστικότητά του και να αποκαθιστά αυτό που αόριστα αναφέρεται ως «επιχειρηματική εμπιστοσύνη». Αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι το κλειδί: οι υπέρμαχοι της λιτότητας πιστεύουν ότι η περικοπή δαπανών προσελκύει τις ιδιωτικές επενδύσεις, δεδομένου ότι σηματοδοτεί πως η κυβέρνηση ούτε θα παραγκωνίσει τον κόσμο των επενδύσεων με τις δικές της προσπάθειες τόνωσης της οικονομίας ούτε θα προσθέτει στο συσσωρευμένο χρέος της. Οι καταναλωτές και οι παραγωγοί, συνεχίζει το ίδιο επιχείρημα, θα αισθανθούν σιγουριά για το μέλλον και θα ξοδέψουν περισσότερα, επιτρέποντας έτσι στην οικονομία να αναπτυχθεί και πάλι.
Σε αρμονία με αυτό το σκεπτικό, και μετά το σοκ της πρόσφατης οικονομικής κρίσης η οποία προκάλεσε τεράστια διόγκωση του δημοσίου χρέους, μεγάλο μέρος της Ευρώπης ακολουθεί με συνέπεια πολιτικές λιτότητας τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Τα αποτελέσματα του πειράματος είναι παρόντα, και είναι εξίσου συνεπή: Η λιτότητα δεν λειτουργεί. Οι περισσότερες από τις οικονομίες στην περιφέρεια της ευρωζώνης έχουν μπει σε ελεύθερη πτώση από το 2009, και κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2012 η ευρωζώνη στο σύνολό της συρρικνώθηκε για πρώτη φορά. Η οικονομία της Πορτογαλίας συρρικνώθηκε κατά 1,8%, της Ιταλίας μειώθηκε κατά 0,9%, ακόμα και η υποτιθέμενη ατμομηχανή της περιοχής, η Γερμανία, είδε την οικονομία της να συρρικνώνεται κατά 0,6%. Το Ηνωμένο Βασίλειο, παρόλο που δεν είναι στην ευρωζώνη, μόλις που γλίτωσε από το να παρουσιάσει για πρώτη φορά στον κόσμο μια ύφεση τριπλής πτώσης (triple-dip recession, πρόκειται για την επιστροφή για τρίτη φορά σε υφεσιακούς ρυθμούς μετά από ένα ή δύο τρίμηνα θετικών ρυθμών ανάπτυξης).
Η μόνη έκπληξη είναι ότι τίποτε από αυτά δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Στο κάτω - κάτω, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε τον Ιούνιο του 2012 ότι οι ταυτόχρονες περικοπές κρατικών δαπανών σε αλληλοσυνδεόμενες οικονομίες κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης, όταν τα επιτόκια ήταν χαμηλά, επρόκειτο αναπόφευκτα να βλάψει τις προοπτικές της ανάπτυξης. Και αυτή η προειδοποίηση απλώς προστέθηκε στις άφθονες αποδείξεις ότι κάθε χώρα που είχε ήδη υιοθετήσει την λιτότητα είχε σημαντικά περισσότερο χρέος από όσο όταν ξεκίνησε. Το χρέος προς το ΑΕΠ της Πορτογαλίας αυξήθηκε από 62% το 2006 στο 108% το 2012. Της Ιρλανδίας υπερτετραπλασιάστηκε, από 24,8% το 2007 στο 106,4% το 2012. Το χρέος προς το ΑΕΠ στην Ελλάδα αυξήθηκε από 106% 2007 στο 170% το 2012. Και το χρέος της Λετονίας αυξήθηκε από 10,7% του ΑΕΠ το 2007 στο 42% το 2012. Κανένα από αυτά τα στατιστικά στοιχεία δεν έχει ακόμη αρχίσει να συνυπολογίζεται στο κοινωνικό κόστος της λιτότητας, το οποίο περιλαμβάνει επίπεδα ανεργίας που δεν έχουν ξαναφανεί από τη δεκαετία του 1930 στις χώρες που απαρτίζουν σήμερα τη ευρωζώνη. Γιατί, λοιπόν, οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να πορεύονται σε αυτό το μονοπάτι;
Η λιτότητα έγινε και παραμένει η προεπιλεγμένη πολιτική απάντηση στην οικονομική κρίση στην ευρωζώνη και για υλικούς και για ιδεολογικούς λόγους. Υλικά, επειδή υπήρξαν ελάχιστες άλλες εύκολα διαθέσιμες πολιτικές επιλογές. Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες κατόρθωσαν να διασώσουν τις τράπεζες το 2008 διότι διέθεταν ένα κεντρικό Υπουργείο Οικονομικών και μια Κεντρική Τράπεζα, θεσμούς που είχαν την ικανότητα να μπορούν να δεχθούν οποιοδήποτε είδος εξασφαλίσεων ήθελαν, η ΕΕ έπρεπε να στηρίξει το δικό της παραπαίον τραπεζικό σύστημα (το οποίο ήταν τρεις φορές μεγαλύτερο και είχε διπλάσια μόχλευση σε σύγκριση με το τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ), με ελάχιστα περισσότερα από κάποια πρόσθετη ρευστότητα, περικοπές δαπανών και ξόρκια για την «ακλόνητη δέσμευση στο ευρώ». Το τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ αποτίναξε το χρέος του και ανακεφαλαιοποιήθηκε και είναι τώρα έτοιμο να αναπτυχθεί. Η ΕΕ, λαμβανομένης υπόψη της θεσμικής της δομής, δεν ήταν καν ικανή να ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία. Ως αποτέλεσμα, οι οικονομίες της ευρωζώνης συνέχισαν να συρρικνώνονται, παρά την όλο και πιο αμφίβολη υπόσχεση ότι η εμπιστοσύνη επιστρέφει.
Ιδεολογικά, είναι η διαισθητική έφεση στην ιδέα της λιτότητας - να μην ξοδεύεις περισσότερα από όσα έχεις - που πραγματικά δημιουργεί τον χρησμό. Το να κατανοηθεί το πώς η λιτότητα κατέληξε να είναι η βασική πολιτική στην φιλελεύθερη οικονομική σκέψη όταν τα κράτη έχουν μπει σε μπελάδες, μπορεί να αποκαλύψει γιατί είναι τόσο γοητευτική και τόσο επικίνδυνη.
ΔΙΑΤΡΗΤΟΣ ΝΟΜΟΣ

Ή το Κράτος ή το Χάος

Ή το Κράτος ή το Χάος

Απόστολος Αποστολόπουλος
Πολλοί θεωρούν ότι οι ΗΠΑ απότυχαν στη Μ. Ανατολή επειδή μετά την ανατροπή των καθεστώτων δεν κατάφεραν να επιβάλλουν Τάξη, τη δική τους. Κάνουν λάθος. Στόχος δεν ήταν να αντικατασταθούν εχθρικές κρατικές οντότητες με φιλικές. Στόχος ήταν να διαλυθεί κάθε κρατική οντότητα. Χάος αντί Κράτους.
Το κυρίαρχο ιδεολόγημα του καιρού μας, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, είναι η θολή ιδέα της Παγκοσμιοποίησης. Μετά την πρώτη εντύπωση ότι η Παγκοσμιοποίηση είναι αποκλειστικά οικονομικό ζήτημα, έγινε αντιληπτό ότι απώτερος στόχος ήταν η κατάλυση των Εθνών-Κρατών. Στην πραγματικότητα τα μεγάλα και ισχυρά Έθνη-Κράτη διατηρούσαν στο ακέραιο την αυτοτέλειά τους, τα δικαιώματά τους, υμνούσαν τη σημαία τους και όλα τους τα σύμβολα, υπερασπίζονταν τα συμφέροντά τους. Μόνο τα μικρά και αδύναμα κράτη θα έχαναν τα σύνορά τους, την ταυτότητά τους, θα έσβηναν από τον Παγκόσμιο Χάρτη. Οι ισχυρές χώρες θα είχαν διεύθυνση και ταυτότητα. Οι άλλοι θα ήταν ένας πηχτός χυλός.
Ο ιμπεριαλισμός στην παλαιότερη φάση ήταν αποικιοκρατικός. Τα αδύναμα Έθνη/Κράτη υποτάσσονταν με τη βία. Οι αποικίες δεν έχαναν την κρατική τους υπόσταση, οι κάτοικοι διατηρούσαν, γενικώς, ήθη,  έθιμα, γλώσσα. Μοιραία, όμως, αναπτύχθηκε ο «εθνικισμός» που συμπύκνωσε το αίτημα της εθνικής απελευθέρωσης και τελικά οι ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις κατάρρευσαν. Ο εθνικισμός (των μικρών και αδύναμων) ήταν ο μεγάλος εχθρός και τελικός νικητής της αποικιοκρατίας, της κυρίαρχης μορφής του ιμπεριαλισμού εκείνη την εποχή. Με άπειρη δεξιοτεχνία ο εθνικισμός ταυτίστηκε με τη βάρβαρη χρήση του από τους φασίστες και ναζί έτσι ώστε να απαξιώνεται κάθε διεκδίκηση, κάθε αντίδραση εναντίον των κυρίαρχων και επικυρίαρχων, υποτίθεται δημοκρατικών καθεστώτων της Δύσης. Πολλοί αντί για εθνικισμό μιλούν για πατριωτισμό: Η αίσθηση, δηλαδή, κάποιων ανθρώπων ότι ανήκαν στην ίδια ομάδα ότι μοιράζονταν τις ίδιες μνήμες, ήθη, έθιμα και γλώσσα και ότι άξιζε να θυσιαστούν για να μην τα χάσουν. Και τούτο ανεξάρτητα από το αν εκείνη ή άλλη λεπτομέρεια από την κοινή ιστορική τους μνήμη ήταν αλήθεια ή μυθική κατασκευή, από τους ίδιους. Η ομπρέλα της εθνικής ταυτότητας άλλοτε συγκαλύπτει και άλλοτε αποκαλύπτει εσωτερικές ταξικές συγκρούσεις για την ηγεσία.
Τα νέα Έθνη-Κράτη διεκδικούσαν συγκροτημένα μερίδιο από τον πλούτο που ως εκείνη την ώρα μοιράζονταν οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες, ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία και μερικές άλλες, πχ η Γερμανία. Η εθνική συνείδηση ήταν και στη νέα φάση, τη σημερινή, ο εχθρός. Η εθνική συνείδηση είναι ο πυρήνας που διαρκώς επιθυμεί και αγωνίζεται ατομικά ή συλλογικά να διατηρήσει μια (εθνική) ομάδα ανθρώπων ως ενιαίο σύνολο και την προτρέπει να αγωνιστεί για τα κοινά δικαιώματα, αξίες, μνήμες, υπέρ βωμών και εστιών, όπως έλεγαν παλιά.
Η Παγκοσμιοποίηση, αντίθετα, διέδιδε την εντύπωση ότι η ενιαία (καπιταλιστική) Οικονομία καθιστά παρωχημένες τις εθνικές διαφορές. Ήταν σαν να λέμε ότι αφού «όλοι» φοράνε τζιν και ακούνε ροκ μουσική γίναμε ίδιοι και απαράλλαχτοι. Δεν ήταν έτσι,  οι Αμερικανοί το κατάλαβαν νωρίς και μίλησαν, μεταξύ άλλων, για σύγκρουση των Πολιτισμών. Οι διανοούμενοι της Μεγάλης Δύναμης υπόδειξαν τον Πολιτισμό ως το πεδίο μάχης όπου θα ήταν δυνατόν να διασπαστεί η εθνική συνείδηση με την ανάδειξη, πχ της Θρησκείας. Ειδικός στόχος ήταν το Ισλάμ που ήλεγχε «το δρόμο του πετρελαίου». Όταν διαλύθηκε το Έθνος-Κράτος (Ιράκ/Λιβύη) οι θρησκευτικές έριδες που διαιρούσαν ανέκαθεν τους Άραβες, αποχαλινώθηκαν, με αποκορύφωμα την Αίγυπτο. Στην Τουρκία, ο Ερντογάν ώθησε το «ήπιο» (;) Ισλάμ εναντίον του «κοσμικού» Ισλάμ και προκάλεσε διαίρεση και ξεσηκωμό. Αντίθετα οι Κούρδοι αναπτύσσουν (για πρώτη φορά) εθνική συνείδηση και προχωρούν. Στη Συρία, επίσης, η υπεράσπιση της πατρίδας υπερίσχυσε της θρησκευτικής διαίρεσης Σουνιτών/Αλαουιτών. Στην Ελλάδα η Ορθόδοξη Εκκλησία, επί Χριστόδουλου, επιχείρησε να γίνει ενεργός πόλος συλλογικής εθνικής συνείδησης. Η απόπειρα δεν είχε συνέχεια.
Σε άλλες περιοχές, με αναπτυγμένη εθνική συνείδηση, έγινε πόλεμος πχ Γιουγκοσλαυία. Σε άλλες, πχ Ελλάδα, συστηματικά καταπνίγεται ότι σαλπίζει εθνική εγρήγορση, ότι αφυπνίζει την ιστορική συνείδηση. Η άρχουσα ελίτ συναινεί, υπερθεματίζει και οπωσδήποτε δεν αντιστέκεται στις σειρήνες του εθνικού ύπνου. Η Αριστερά -μπλεγμένη στους μαιάνδρους των ταξικών αναλύσεων και λησμονώντας τη δική της Ιστορία, της Εθνικής Αντίστασης- «ουκ έστιν ώδε».

ει σύνορα είναι η ανθρώπινη φαντασία

Δημοσίευση:
20:05 | 26/07/2013

ΠΑΡΑΞΕΝΑ

Εκτύπωση

http://www.inews.gr/267/9-poleis-pou-de-ginetai-na-yparchoun.htm

Όλοι ξέρουμε πως η ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν έχει όρια. Η ανθρωπότητα έχει βρει μοναδικούς τρόπους να ζει ακόμα και στα πιο ασυνήθιστα μέρη. Ορίστε λοιπόν εννιά 100% αληθινές κοινότητες που κάνουν κάθε άλλη πόλη να φαίνεται πολύ βαρετή.
#9. Η φιλιππινέζικη Πόλη-Νεκροταφείο με (ζώντα) πληθυσμό 10.000

Η διαβίωση ανάμεσα στους νεκρούς θα έμοιαζε σε όλους μας αποκρουστική. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από 10.000 κάτοικοι του Βορείου Κοιμητηρίου της Μανίλα δεν έχουν άλλη επιλογή.
Λόγω του υπερπληθυσμού στις φτωχογειτονιές της φιλιππινέζικης πρωτεύουσας, ολόκληρες οικογένειες αναγκάζονται να βρουν στέγη μέσα στα μαυσωλεία και στις κρύπτες. Έχουν μετατρέψει το νεκροταφείο σε πόλη, με εστιατόρια κι καταστήματα. Μάλιστα, ορισμένες δωροδοκίες έχουν φέρει και ηλεκτρικό σε κάποιες δωροδοκίες. Η οικονομία της νεκρόπολης χρησιμοποιεί τον περιβάλλοντα χώρο-οι κάτοικοι πληρώνονται να συντηρούν τους τάφους και τα παιδιά τους εργάζονται ως νεκροπομποί. Όμως, η Μανίλα δεν είναι η μοναδική πόλη όπου οι άνθρωποι ζουν ανάμεσα στους νεκρούς.
Στο προάστιο ελ-Αράφα του Κάιρο της Αιγύπτου, 250.000 έως και ένα εκατομμύριο άνθρωποι στήνουν το σπίτι τους ανάμεσα σε τάφους και μαυσωλεία.
#8. Η Μπλε Πόλη, Μαρόκο

Όταν οι ταξιδιώτες περνούν από την πόλη Chefchaouen στο Μαρόκο, ίσως έχουν την εντύπωση ότι μπήκαν στο χωριό με τα στρουμφάκια. Οι εβραίοι κάτοικοι έβαψαν την πόλη τους μπλε τη δεκαετία του ’30 και διατήρησαν την παράδοση μέχρι σήμερα.
#7. Η …Πετρούπολη της Πορτογαλίας

Οι κάτοικοι του Μονσάντο της Πορτογαλίας ζουν εδώ και αιώνες σε σπίτια χτισμένα κάτω από τεράστιους βράχους. Οι πέτρινες αυτές οροφές δίνουν μια αισθητική Άρχοντα των Δαχτυλιδιών ή ίσως μοιάζουν με μια ασυνήθιστη μεσαιωνική πόλη.
Το θετικό είναι ότι οι κάτοικοι έχουν αποφασίσει να διατηρήσουν τα σπίτια αυτά για τις επόμενες γενιές.
#6. Η Υπόγεια Πόλη στη μέση του πουθενά της Αυστραλίας

Η πόλη Κούμπερ Πέντι είναι μάλλον η πιο δύσκολα προσβάσιμη πόλη της Αυστραλίας. Ή μάλλον, του κόσμου.
Η ανακάλυψη ενός πλούσιου κοιτάσματος οπαλίου το 1915 προσέλκυσε μια ολόκληρη ορδή από σκαπανείς. Εκείνοι, βλέποντας ότι η ζέστη της περιοχής πολύ απλά δεν αντεχόταν, αποφάσισαν να μείνουν κάτω από την επιφάνεια της γης.
Η πόλη βρίσκεται σε απόσταση οκτώ τουλάχιστον ωρών από την κοντινότερη πόλη. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, την καθιστά ιδανικό τουριστικό προορισμό για σαδιστές γονείς που επιμένουν να λένε στα παιδιά τους "αφού αλήθεια σας λέμε, υπάρχει μια Ντίσνεϊλαντ στη μέση της αυστραλέζικης ερήμου".
#5. Οι Πύργοι στον Γκρεμό, Υεμένη

Οι ληστές ήταν πάντα πρόβλημα για τους κατοίκους της αραβικής χερσονήσου. Επομένως, για να εμποδίσουν τους αιμοβόρους ληστές, οι κάτοικοι της Υεμένης έχτισαν χωριά στην άκρη του γκρεμού. Ένα από αυτά τα χωριά, το αλ-Χατζαρά, χτίστηκε τον 11ο αιώνα και υπάρχει μέχρι σήμερα.
#4. Ένα μοναστήρι κατευθείαν για τις ταινίες του Μπάτμαν

Νομίζετε ότι ο Ρας αλ Γκουλ και τα κτήριά του υπήρχαν μόνο μέσα στις σελίδες ενός κόμικ (ή στον κόσμο μιας κινηματογραφικής ταινίας); Λάθος! Παρόμοια μοναστήρια υπάρχουν στα πιο ακραία ύψη των Ιμαλαΐων, όπως είναι και το Μοναστήρι Κι που βρίσκεται 4.200 περίπου μέτρα πάνω από την επιφάνεια του νερού. Στο μοναστήρι αυτό ζουν βουδιστές καλόγεροι από τον 11ο αιώνα.
#3. Κινέζικα κάστρα

Φανταστείτε ότι ζείτε σε μια πολυκατοικία όπου οι πάντες μπορούν να δουν τους πάντες, και έχετε περί τους 800 γείτονες. Έτσι είναι η ζωή σε ένα τούλου, που είναι ένας τύπος οχυρού της νοτιοανατολικής Κίνας.
Τον 15ο αιώνα, τα τούλου υπεράσπιζαν τις κοινότητες από ληστρικές συμμορίες, οι οποίες δύσκολα θα μπορούσαν να εισβάλουν σε ένα τέτοιο οχυρό. Τη δεκαετία του ’80, Αμερικανοί αναλυτές, επιθεωρώντας φωτογραφίες από δορυφόρους, θεώρησαν ότι τα τούλου ήταν χώροι εκτόξευσης πυρηνικών βομβών. Μόνο όταν έστειλαν κατασκόπους κατάλαβαν ότι οι χώροι δεν είχαν καμιά σχέση με κάτι τέτοιο.
#2. Κινέζικα σπίτια-σπηλιές

Ναι, οι κάτοικοι της επαρχίας Σανξί στην Κίνα έχουν βρει μια οικονομική λύση στη στέγαση: τη ζωή στις σπηλιές, σκαλίζοντας τις κατοικίες τους είτε στις πλαγιές των λόφων είτε κατ’ ευθείαν στο έδαφος. Και δε μιλάμε για κάποιο παροδικό φαινόμενο-πάνω από 30 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν έτσι.
Μπορεί η ζωή στο υπέδαφος να μη μοιάζει ιδανική, όμως έχει πολλά πλεονεκτήματα. Πρώτον, οικονομία στα δομικά υλικά. Δεύτερον, καλλιέργεια της γης που βρίσκεται πάνω από το ταβάνι. Τρίτον, οι σπηλιές είναι μονωμένες το χειμώνα και δροσερές το καλοκαίρι.
#1. Η πρώτη (πήλινη) πόλη με ουρανοξύστες στον κόσμο

Από απόσταση θα μοιάζει με οποιανδήποτε σύγχρονη πόλη. Αν πλησιάσουμε όμως, θα αντιληφθούμε ότι τα κτήρια βρίσκονται στη μέση της ερήμου. Και είναι εκατοντάδων ετών. Α, είναι και πήλινα.
Τον 16ο αιώνα, η εμπορική πόλη Σιμπάμ βαρέθηκε τους ληστές. Οι σοφοί της πόλης αντιλήφθηκαν ότι οι ληστές δεν είχαν ανακαλύψει την πτήση, οπότε έχτισαν την πόλη τους προς …τα πάνω.
Βέβαια, οι κατασκευές είναι αρκετά επικίνδυνες, διότι μιλάμε για οκτώ ορόφους πηλού. Ευτυχώς που δε βρέχει συχνά εκεί – η πόλη θα είχε λιώσει. Αλλά τι συζητάμε, κάτι σωστό πρέπει να έκαναν αυτοί που την έχτισαν, μιας και αντέχει εδώ και μισή χιλιετία.

Γεμάτος πλανήτης, άδεια πιάτα

Ιουλίου 18, 2013 in Γιάννης Μαστοράκης

Earth Policy Institute
Μετάφραση Γιάννης Μαστοράκης
Καθώς πέφτει η στάθμη των υπογείων υδάτων, καθώς διαβρώνονται τα καλλιεργήσιμα εδάφη, καθώς αυξάνονται οι κατά τόπους θερμοκρασίες, όλα αυτά καθιστούν πολύ δύσκολη υπόθεση τη διατροφή του  διαρκώς  αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού. Ο έλεγχος των καλλιεργήσιμων εδαφών και των υδάτινων πόρων έρχονται  στο κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος,  καθώς εντείνεται ο αγώνας για τη διατροφική ασφάλεια.  Με τι θα μοιάζει  η  γεωπολιτική  των τροφίμων σε μια νέα εποχή, όπου θα την χαρακτηρίζει η σπανιότης και ο εθνικισμός των τροφίμων;  Εδώ σας παρουσιάζουμε εν συντομία μερικά από τα  πολλά νέα δεδομένα που υπάρχουν στο βιβλίο μας, προκειμένου να σχηματίσετε μια γνώμη.

•  Θα έρθουν  σήμερα στο μεσημεριανό τραπέζι, για να γευματίσουν άλλα 219.000 άτομα επιπλέον,   τα οποία δεν υπήρχαν χθες- Πολλά από αυτά  θα καθίσουν  μπροστά σε άδεια πιάτα…
• Ως αποτέλεσμα της χρόνιας πείνας, το 48%  των παιδιών της Ινδίας έχει λιγότερο από το κανονικό ύψος και βάρος, και πιθανόν το IQ τους  να είναι κατά μέσο όρο 10-15 βαθμούς χαμηλότερο εν σχέσει προς τα παιδιά που διατρέφονται κανονικά.
• Οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται δραματικά. O κατάλογος με τις τιμές των τροφίμων του ΟΗΕ, τον Ιούνιο του 2012 έδειχνε   δύο φορές υψηλότερες τις μέσες τιμές εν σχέσει προς την περίοδο  2002-2004.
• Περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους του πλανήτη μας ζουν σε χώρες, όπου η στάθμη των υπογείων υδάτων  πέφτει συνεχώς.
• Ένα εντυπωσιακά υψηλό ποσοστό  των ωκεάνιων αλιευμάτων, της τάξης του 80%, αλιεύονται στα όρια  ή πέραν των ορίων της βιώσιμης (ανα)παραγωγής τους.
• Ανάμεσα στα έτη 2005 και 2011, οι ποσότητες των δημητριακών που διετέθησαν στις βιομηχανίες των ΗΠΑ για την παραγωγή  βιοντίζελ, τριπλασιάστηκαν από 41.000.000  σε 127.000.000 τόνους – ποσότητες που αντιστοιχούν στο 1/3 της παραγωγής δημητριακών των ΗΠΑ.
• Το 2011 η Κίνα κατανάλωσε 70.000.000 τόνους σόγιας,  από τους οποίους τα  56.000.000  προήρχοντο από εισαγωγές. Όλες αυτές οι ποσότητες σχεδόν χρησιμοποιήθηκαν ως ζωοτροφές.
• Σήμερα, καθώς τα εισοδήματα των κατοίκων των αναπτυσσόμενων χωρών αυξάνονται γρήγορα, υπάρχουν τουλάχιστον 3.000.000.000 άνθρωποι, οι οποίοι ανέρχονται στη διατροφική κλίμακα, καταναλώνοντας πολύ περισσότερες τροφές ζωικού κεφαλαίου και πουλερικών – τροφές που απαιτούν όμως εντατική χρήση  δημητριακών.
• Στοιχεία που αφορούν στην Ινδία, μας δείχνουν ότι 175.000.000 άνθρωποι διατρέφονται με δημητριακά τα οποία παράγονται από υπεραντλούμενα υπόγεια ύδατα.  Ο αντίστοιχος αριθμός στην Κίνα  είναι 130.000.000 άνθρωποι.
• Στην Αιθιοπία, χώρα που αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο για κτήσεις γόνιμων εδαφών για γεωργικές καλλιέργειες, παρ` όλο που η χώρα αυτή είναι ένας από τους μεγαλύτερους αποδέκτες   της παγκόσμιας ανθρωπιστικής βοήθειας,  1 acre (=4.047m2)  εδάφους μπορεί να ενοικιαστεί με λιγότερο από $1 ετησίως.
• Οι 464  περιπτώσεις απόκτησης   γαιών το 2010,  που έχουν επίσημα αναγνωριστεί  από την Παγκόσμια Τράπεζα,  συνολικών εκτάσεων 140.000.000 acres – στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για την παραγωγή  καλαμποκιού και σιτηρών   με προορισμό τις ΗΠΑ.
• Δεν έχουμε μόνο κακά νέα: 44 χώρες έχουν επιτύχει σταθεροποίηση του πληθυσμού τους λόγω της σταδιακής μείωσης της γονιμότητες  των τελευταίων γενεών τους.

«Σε αυτή την καινούργια  εποχή όπου τα παγκόσμια αποθέματα τροφίμων μειώνονται,  η ικανότητα παραγωγής τροφίμων εξελίσσεται τάχιστα  σε  ένα νέο γεωπολιτικό παράγοντα ισχύος.  Η τροφή είναι το νέο πετρέλαιο. Η γόνιμη γη ο νέος χρυσός» –  Lester R. BrBrown
 http://panosz.wordpress.com/2013/07/18/mastorakis-214/

• 
  
•