Το χωριό Mundal της Νορβηγίας διαθέτει μόλις 280 κατοίκους, οι οποίοι όμως σίγουρα δεν βαριούνται ποτέ, αφού έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε περίπου 150.000 βιβλία σκορπισμένα σε διάφορα σημεία, καθιστώντας το Mundal ιδανικό προορισμό για κάθε φανατικό αναγνώστη.
Σύμφωνα με το Travel+Leisure, πολλά από τα βιβλία του Mundalβρίσκονται στα πολύ δραστήρια μαγαζιά μεταχειρισμένων βιβλίων, όμως βιβλία μπορεί να βρει κανείς και σε εγκαταλελειμμένες καλύβες, σε μανάβικα, σε ταχυδρομεία, ακόμα και στον χώρο αναμονής για επιβίβαση στο φέρι μποτ.
Το Mundal ξεκίνησε να γεμίζει τα ράφια με βιβλία το 1995, με τους ανθρώπους του να υποστηρίζουν σήμερα πως, αν όλα τα βιβλία του χωριού τοποθετούνταν το ένα δίπλα στο άλλο, η γραμμή που θα δημιουργούσαν θα ξεπερνούσε σε μήκος τα 4 χλμ.
Εάν υπήρχε κάποιο Έθνος στον κόσμο που θα επέλεγε να πολεμήσει «για λόγους ζαχαροπλαστικής» σίγουρα θα ήταν η Γαλλία. Αυτό ακριβώς συνέβη το 1838, όταν η Γαλλία και το Μεξικό ενεπλάκησαν σε ένοπλη σύγκρουση διάρκειας 5 μηνών, η οποία έμεινε στην ιστορία ως «ο πόλεμος της ζαχαροπλαστικής».
Γνωστός ως Guerra de los pasteles στους Μεξικανούς ήGuerre des Pâtisseries στους Γάλλους, ο εν λόγω πόλεμος προέκυψε ως παρενέργεια εσωτερικής διαμάχης μεταξύ του Μεξικανού προέδρου Μανουέλ Γκόμεζ Πεντράζα και του πολιτικού του αντιπάλουΛορέντζο ντε Ζαβάλα, ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν κυβερνήτης της πολιτείας του Μεξικού. Συγκεκριμένα το 1828 όταν ο πρόεδρος προσπάθησε να απομακρύνει τον Ζαβάλα από την εξουσία, αυτός και ο πολιτικός τουσύμμαχος , στρατηγός Αντόνιο Λοπέζ ντε Σάντα Άνναανέλαβαν την διοίκηση της φρουράς στην Πόλη του Μεξικού και ανέτρεψαν τον Πεντράζα, εγκαθιστώντας στην προεδρία τον Βιθέντε Γκερρέρο.
Η περίοδος μετά την ανατροπή υπήρξε ταραχώδης με συνεχείς εναλλαγές στην εξουσία, στάσεις, λεηλασίες και οδομαχίες μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και ανταρτών, προκαλώντας ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές σε δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες, όπως στο ζαχαροπλαστείο του Γάλλου σεφ Ρεμοντέλτο οποίο λεηλατήθηκε. Ο ιδιοκτήτης έκανε αυτό που οι περισσότεροι επιχειρηματίες θα έκαναν σήμερα, ζήτησε κυβερνητική αποζημίωση για την αποκατάσταση των ζημιών και μετά από 10 χρόνια συνεχούς απόρριψης των αιτημάτων του, απογοητευμένος απευθύνθηκε στην Γαλλική κυβέρνηση και τον βασιλέα Λουδοβίκο – Φίλιππο I που αντιμετώπισαν ευνοϊκά το αίτημά του.
Ο πρίγκιπας της Joinville στην πλώρη της κορβέτας Créole ακούει την αναφορά του υποπλοίαρχου Penaud και βλέπει την έκρηξη του πύργου του φρουρίου Saint-Juan d’Ulloa στις 27 Νοεμβρίου 1838. Στο βάθος φαίνεται η φρεγάτα Gloire_wikipedia
Η Γαλλική κυβέρνηση ήταν ήδη εξοργισμένη λόγω των απλήρωτων χρεών του Μεξικού που είχαν συναφθεί κατά την επανάσταση του Τέξας το 1836 και απαίτησε αποζημίωση 600.000 πέσος, όπως και το ποσό των 60.000 πέσος για το ζαχαροπλαστείο του Ρεμοντέλ, το οποίο είχε αποτιμηθεί σε λιγότερο από 1.000 πέσος. Το Μεξικάνικο Κογκρέσο απέρριψε το τελεσίγραφο και τον Νοέμβριο του 1838, ο Γαλλικός στόλος, υπό την διοίκηση του Ναυάρχου Σαρλ Μπωντάν, ξεκίνησε αποκλεισμό των βασικών θαλάσσιων λιμένων κατά μήκος του κόλπου του Μεξικού, από την χερσόνησο Γιουκατάν μέχρι το Ρίο Γκράντε. Οι Γάλλοι βομβάρδισαν το φρούριο στο Σαν Χουάν ντε Ουλόα και κατέλαβαν ολόκληρο τον Μεξικάνικο στόλο, ο οποίος ήταν αγκυροβολημένος στη Βέρα Κρούζ. Το Μεξικό απάντησε κηρύττοντας πόλεμο στη Γαλλία τον Δεκέμβριο του 1838.
Με το ναυτικό στα χέρια του εχθρού και τα λιμάνια κλειστά στην εμπορική κίνηση, οι Μεξικανοί προσπάθησαν να μεταφέρουν λαθραία εμπορεύματα σε λιμένες του Τέξας και στη συνέχεια να τα μεταφέρουν χερσαία στην χώρα. Σε συνεργασία με τους Γάλλους, ηΔημοκρατία του Τέξας τοποθέτησε πολεμικά στη θάλασσα για να αναχαιτίσουν τους λαθρεμπόρους, συνεπικουρούμενα από ένα Αμερικανικό πολεμικό πλοίο, το USS Woodbury (γολέτα = δικάταρτο πολεμικό πλοίο) το οποίο εντάχθηκε στον αποκλεισμό.
Mexican General Antonio Lopez de Santa Anna.
Όντας σε απελπιστική κατάσταση η κυβέρνηση του Μεξικού ζήτησε την βοήθεια του απόμαχου Αντόνιο Λόπεζ ντε Σάντα Άννα, πρώην προέδρου και στρατηγού, ο οποίος μόλις το προηγούμενο έτος είχε επιστρέψει ντροπιασμένος μετά την ταπεινωτική ήττα του στη μάχη του Σαν Χακίντο το 1836, η οποία οδήγησε στην δημιουργία της ανεξάρτητηςΔημοκρατίας του Τέξας. Απογοητευμένος από την αναγκαστική αποστρατεία του, ο στρατηγός που είχε αποδειχθεί τόσο αδίστακτος στη μάχη του Άλαμοάφησε την οικία του στην Βέρα Κρούζ και οργάνωσε έναν πρόχειρο στρατό ο οποίος απώθησε τις Γαλλικές δυνάμεις από την πόλη στα πλοία τους. Καθώς όμως ο Σάντα Άννα κατεδίωκε τους εισβολείς, μία βολή πυροβόλου σκότωσε το άλογό του και τραυμάτισε σοβαρά το αριστερό του πόδι. Οι γιατροί διέγνωσαν ότι το άκρο δεν μπορούσε να σωθεί και αναγκάστηκαν να ακρωτηριάσουν το πόδι, το οποίο ο Σάντα Άννα έθαψε στην χασιέντα του.
Την άνοιξη του 1839, με την οικονομία να βρίσκεται σε κατάρρευση, το Μεξικό αποδέχεται την εισήγηση της συμμάχου Μεγάλης Βρετανίας και ζητά ειρήνη από την Γαλλία, υποσχόμενο να πληρώσει 600.000 πέσος και τον Μάρτιο του ιδίου έτους, η Γαλλία αίρει τον αποκλεισμό.
πηγή: wikipedia
Συνέπειες
Αυτή δεν ήταν η τελευταία φορά που θα πολεμούσαν η Γαλλία και το Μεξικό. Από το 1861 έως το 1866 μια Γαλλική δύναμη διεξήγαγε αιματηρή εκστρατεία κατά του Μεξικού, με αφορμή και πάλι απλήρωτα χρέη. Μετά την νίκη του, το Παρίσι εγκατέστησε τον Αυστριακής καταγωγής ΜαξιμιλιανόΙ στο θρόνο του Μεξικού, ο οποίος το 1864 ονομάσθηκε αυτοκράτορας του Μεξικού, αλλά τρία χρόνια αργότερα θα συλληφθεί και θα εκτελεστεί από τις δημοκρατικές δυνάμεις.
Το προσθετικό μέλος του Στρατηγού Σάντα Άννα _ Στρατιωτικό Μουσείο του Ιλινόις, Τμήμα Στρατιωτικών Υποθέσεων, Σπρίνγκφιλντ_πηγή Chicago Tribune
Ο «πόλεμος της ζαχαροπλαστικής» δεν ήταν το τέλος του Σάντα Άννα. Ο μονοπόδαρος στρατηγός θα οδηγούσε τα Μεξικανικά στρατεύματα στον πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1846 έως το 1848. Κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης ο Σάντα Άννα έχασε το τεχνητό πόδι που χρησιμοποιούσε μετά την μάχη της Βέρα Κρουζ. Το προσθετικό άκρο, που ήταν κατασκευασμένο από φελλό, βρέθηκε από Αμερικανούς στρατιώτες και στάλθηκε στις ΗΠΑ ως πολεμικό τρόπαιο. Σήμερα εκτίθεται στο στρατιωτικό μουσείο του Ιλινόις, ενώ το Μεξικό έχει επανειλημμένα ζητήσει τον επαναπατρισμό του.
Σαν σήμερα, 5 Δεκεμβρίου 1901, γεννήθηκε ο Βέρνερ Καρλ Χάιζενμπεργκ (Werner Karl Heisenberg, 5 Δεκεμβρίου 1901 – 1 Φεβρουαρίου 1976) . Γερμανός φυσικός του οποίου το όνομα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μεγαλύτερη επιστημονική ανακάλυψη του εικοστού αιώνα και ίσως όλων των εποχών: Την περίφημη αρχή της αβεβαιότητας -ή αρχή της απροσδιοριστίας- σύμφωνα με την οποία:
«Το γινόμενο των αβεβαιοτήτων θέσης και ορμής ενός σωματιδίου δεν μπορεί να γίνει μικρότερο από το ήμισυ της σύγχρονης σταθεράς του Πλανκ».
Πριν καταλήξει στη διατύπωση αυτής της αρχής το έτος 1926, ο Χάιζενμπεργκ είχε ήδη φτάσει -ανεξάρτητα από τον Σρέντινγκερ- στον δικό του φορμαλισμό της κβαντομηχανικής, στο πλαίσιο του οποίου τα φυσικά μεγέθη περιγράφονται από κατάλληλες απειροδιάστατες μήτρες.
Αν και η χρήση μητρών (ή πινάκων) στο πλαίσιο της κβαντομηχανικής θεωρείται σήμερα αυτονόητη, όμως την εποχή του Χάιζενμπεργκ -όταν ακόμα και η έννοια της μήτρας ήταν πρακτικά άγνωστη στους περισσότερους φυσικούς (και σίγουρα άγνωστη στον Χάιζενμπεργκ)- η ανακάλυψη και διατύπωση των κβαντικών νόμων στη γλώσσα των μητρών ευλόγως θεωρείται ως ένα διανοητικό επίτευγμα χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της φυσικής.
Διότι -αντίθετα με την εξίσωση Σρέντινγκερ της οποίας η ανακάλυψη ακολουθεί μια πολύ λογική διαδρομή με αφετηρία την κλασική κυματική εξίσωση- η ανακάλυψη της μηχανικής των μητρών προϋποθέτει μια άκρως αντιδιαισθητική προσέγγιση, τελείως ξένη προς κάθε κλασικό ανάλογο. Αν και δεν είναι πάντα εύκολο να ανασυγκροτήσει κανείς τη «διαδρομή» μιας θεμελιώδους ανακάλυψης, εν τούτοις στην περίπτωση του Χάιζενμπεργκ υπάρχει η μαρτυρία του ίδιου -μεταξύ άλλων σε ομιλία του στο Χάρβαρντ το 1973 την οποία είχα την τύχη να παρακολουθήσω- που δεν αφήνει αμφιβολία ότι στον πυρήνα της σκέψης του ήταν μια επιστημολογική ανάλυση παρόμοιας φύσεως με αυτήν που υιοθέτησε ο Αϊνστάιν προκειμένου να καταλήξει στο περίφημο συμπέρασμά του για τη διαστολή του χρόνου.
Αφετηρία του Αϊνστάιν -όπως και του Χάιζενμπεργκ αργότερα- είναι η ιδέα ότι τα φυσικά μεγέθη δεν πρέπει να ορίζονται αφηρημένα αλλά σε στενή σύνδεση με τον τρόπο που μετριούνται. Έτσι, η διαστολή του χρόνου για έναν κινούμενο παρατηρητή προκύπτει φυσιολογικά από τον τρόπο λειτουργίας ενός στοιχειακού ρολογιού που βασίζεται στο περιοδικό «πήγαινε-έλα» ενός φωτεινού σήματος ανάμεσα σε δύο καθρέπτες, σε συνδυασμό με τη θεμελιώδη σχετικιστική παραδοχή ότι η ταχύτητα του φωτός είναι η ίδια για όλους τους παρατηρητές.
Ο Χάιζενμπεργκ ωθεί αυτή τη «φιλοσοφία» στο όριό της. Λέει ότι όχι μόνο πρέπει να ορίζουμε τα φυσικά μεγέθη σε συνάρτηση με τη διαδικασία που τα μετράει, αλλά επίσης ότι δεν πρέπει καν να μιλάμε για φυσικές ποσότητες ή έννοιες που δεν έχουν πειραματικό αντίκρυσμα. που δεν μπορούν δηλαδή να υποβληθούν σε πειραματικό έλεγχο. και ακριβώς μια τέτοια έννοια -συνεχίζει ο Χάιζενμπεργκ- είναι η έννοια της τροχιάς. Διότι τα πειραματικά δεδομένα για τα άτομα -στην ουσία τα φάσματά τους- μας επιτρέπουν σίγουρα να μιλάμε για επιτρεπόμενες ενέργειες του ατόμου και επίσης για μεταβάσεις μεταξύ αυτών, αλλά δεν μπορούν να μας πουν το παραμικρό για το αν υπάρχουν ή όχι κάποιες κβαντωμένες τροχιές όπως είχε υποθέσει ο Μπορ.
Αφού λοιπόν η έννοια της κβαντωμένης τροχιάς δεν είναι προσιτή σε πειραματικό έλεγχο, τότε -κατά τον Χάιζενμπεργκ- θα πρέπει να εξοστρακιστεί από το κβαντικό οικοδόμημα ως απολύτως μεταφυσική οντότητα· και οι κβαντικοί νόμοι να διατυπωθούν μόνο μέσω μαθηματικών ποσοτήτων με άμεσο πειραματικό αντίκρυσμα. και επειδή η βασική κβαντική διαδικασία είναι η μετάβαση -ή μετάπτωση- από μια κβαντική κατάσταση n σε μια κβαντική κατάσταση m, τότε δεν είναι τελείως «παράλογο» να υποθέσουμε ότι τα φυσικά μεγέθη θα παριστάνονται ως αριθμοί με δύο δείκτες που μας λένε πώς το συγκεκριμένο μέγεθος «συνδέει» τις δύο καταστάσεις n και m της μετάβασης. Όμως η φυσιολογική παράσταση μιας ακολουθίας αριθμών με δύο δείκτες είναι υπό μορφήν μιας τετραγωνικής μήτρας με δείκτη γραμμής το n και δείκτη στήλης το m. Έτσι, η ιδέα της αναπαράστασης των φυσικών μεγεθών υπό τη μορφή κατάλληλων μητρών -μια καθημερινή πρακτική σήμερα- αναδύεται «φυσιολογικά» από την ανάλυση αυτή.
Είναι ήδη φανερό από τα παραπάνω ότι η μητρομηχανική του Χάιζενμπεργκ έχει ως αφετηρία της μια πλήρη εννοιολογική αναδόμηση της κλασικής φυσικής, σε αντίθεση με την κυματομηχανική του Σρέντινγκερ που ξεκίνησε ως ένα είδος επέκτασης της κλασικής κυματικής θεωρίας -έτσι την έβλεπε ο Σρέντιν-γκερ- και μόνο μετά έγινε σαφές ότι τα κύματα που περιγράφει δεν μπορούσε να είναι κλασικά κύματα. Απαιτήθηκε έτσι μια φυσική ερμηνεία αυτών των κυμάτων -δηλαδή των λύσεων της εξισώσεως Σρέντινγκερ- αλλά και ένα «συνταγολόγιο» για την εξαγωγή φυσικών συμπερασμάτων από αυτές τις λύσεις. Και μόνο μετά την προσθήκη αυτού του «ερμηνευτικού πλαισίου» η κυματομηχανική του Σρέντινγκερ θα γίνει μια πλήρης θεωρία ικανή να συγκριθεί -και τελικά να αποδειχτεί ισοδύναμη- με τη μηχανική των μητρών του Χάιζενμπεργκ.
Δεδομένου ακόμα ότι η εξίσωση Σρέντινγκερ εμπεριέχεται στον φορμαλισμό του Χάιζενμπεργκ -ως μια ισοδύναμη εξίσωση υπό μορφή μητρών και όχι ως διαφορική εξίσωση- δεν υπάρχει αμφιβολία ότι την κβαντομηχανική ως ολοκληρωμένο οικοδόμημα (συνοδευόμενο και από την αρχή της αβεβαιότητας) την έστησε στα πόδια της κυρίως -αν και όχι αποκλειστικά- ο Χάιζενμπεργκ. Αν επρόκειτο επομένως μόνο ένας άνθρωπος να θεωρηθεί ως ο πατέρας της, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από τον βέρνερ Χάιζενμπεργκ.
Όμως η δημιουργική ορμή του νεαρού Χάιζενμπεργκ συνεχίστηκε αμείωτη και μετά τη «θαυματουργή διετία» 1925-27. Το 1928 χρησιμοποίησε την αρχή του Πάουλι για να εξηγήσει το φαινόμενο του σιδηρομαγνητισμού και να το περιγράψει ποσοτικά μέσω του περίφημου μοντέλου Χάιζενμπεργκ που συνεχίζει να είναι το πιο επιτυχές φαινομενολογικό μοντέλο για τον σιδηρομαγνητισμό μέχρι σήμερα. Αμέσως μετά -το 1929- σε συνεργασία με τον Πάουλι, έθεσαν τις βάσεις της σχετικιστικής θεωρίας πεδίων ενώ, το 1932 -λίγο μετά την ανακάλυψη του νετρονίου από τον Τσάντγουικ-, τρεις διαδοχικές εργασίες του Χάιζενμπεργκ θεμελίωσαν τη σύγχρονη πυρηνική φυσική βασισμένη στη λεγόμενη ισοτοπική συμμετρία. Δηλαδή την ιδέα ότι, από πλευράς ισχυρών πυρηνικών δυνάμεων, πρωτόνιο και νετρόνιο δεν είναι παρά οι δύο όψεις ενός ενιαίου πυρηνικού σωματιδίου γνωστού έκτοτε ως νουκλεόνιο. πηγαίνοντας ένα βήμα πιο πέρα, ο Χάιζενμπεργκ θεώρησε ότι οι δύο δυνατές καταστάσεις του νουκλεονίου -το πρωτόνιο και το νετρόνιο-είναι μαθηματικά ισοδύναμες με τις καταστάσεις «σπιν πάνω» και «σπιν κάτω» ενός σωματιδίου με σπιν 1/2, και έδωσε το όνομα «ισοτοπικό σπιν» στη μαθηματική έννοια που εκφράζει αυτή την ισοδυναμία.
Ο φορμαλισμός αυτός αποτέλεσε αργότερα το «εφαλτήριο» πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε -από το 1960 και μετά- όλη η φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων, με οδηγό αρχή την αναζήτηση των λεγόμενων «εσωτερικών συμμετριών» που διέπουν τις μεταξύ τους δυνάμεις. Σε δύο διαδοχικές δημοσιεύσεις -το 1934 και το 1936- ο Χάιζενμπεργκ κατάφερε επίσης να διατυπώσει τη σωστή ερμηνεία της εξίσωσης Ντιράκ στη γλώσσα της λεγόμενης δεύτερης κβάντωσης, και να γίνει έτσι ο πατέρας -μαζί με τον Ντιράκ- της σχετικιστικής κβαντομηχανικής. Ο Χάιζενμπεργκ ήταν όμως ο θεμελιωτής -με τρεις σχετικές δημοσιεύσεις του στη διάρκεια του πολέμου(!)- και μιας εναλλακτικής θεωρίας της φυσικής των στοιχειωδών σωματιδίων, γνωστής ως «θεωρία της μήτρας S».
Σε συνέπεια με τη γενικότερη επιστημολογία του -ότι δηλαδή η φυσική θα πρέπει να χρησιμοποιεί μόνο φυσικές έννοιες που είναι πειραματικά μετρήσιμες- ο Χάιζενμπεργκ θεώρησε ότι σ’ ένα πείραμα σκέδασης μεταξύ δύο (ή περισσότερων) σωματιδίων το μόνο που πραγματικά μετριέται είναι η πιθανότητα να προκύψει από τη σύγκρουσή τους η μία ή η άλλη τελική κατάσταση με τα ίδια ή κάποια άλλα σωματίδια. Έτσι -σύμφωνα με τον Χάιζενμπεργκ- το μόνο που έχει πειραματική σημασία να γνωρίζουμε είναι η μήτρα S (S από το Scattering) που συνδέει την (οποιαδήποτε) αρχική με την (οποιαδήποτε) τελική κατάσταση σ’ ένα πείραμα σκέδασης.
Πάνω στην αντίληψη αυτή οικοδομήθηκε -από το 1960 και μετά- μια ολόκληρη σχολή σκέψης μαχητικά αντίθετη με την κβαντική θεωρία πεδίου που επίσης ο Χάιζενμπεργκ θεμελίωσε! Και παρότι η κβαντική θεωρία πεδίου αποδείχτηκε πολύ γονιμότερη και τελικά επικράτησε, εν τούτοις η θεωρία της μήτρας S άφησε πίσω της μια παρακαταθήκη θεμελιωδών αποτελεσμάτων που δύσκολα θα είχαν ανακαλυφθεί χωρίς αυτήν.
***
Ο Βέρνερ Χάιζενμπεργκ γεννήθηκε το 1901 στην πόλη Βίρτσμπουργκ της Γερμανίας, επίσης από ακαδημαϊκή οικογένεια όπως και πολλοί άλλοι από τους πρωταγωνιστές της κβαντικής επανάστασης. Ο πατέρας του ήταν καθηγητής κλασικών γλωσσών στο λύκειο και αργότερα τακτικός καθηγητής μεσαιωνικών και σύγχρονων ελληνικών σπουδών στο πανεπιστήμιο. Από τον πατέρα του ο νεαρός Χάιζενμπεργκ «κληρονόμησε» μια λαμπρή κλασική παιδεία, και ειδικότερα μια ιδιαίτερη πνευματική έλξη προς την πλατωνική φιλοσοφία η οποία φαίνεται να είχε μια βαθιά επίδραση στον τρόπο που αντιμετώπισε αργότερα τα φιλοσοφικά και επιστημολογικά προβλήματα που έθετε η οικοδόμηση και ερμηνεία της κβαντικής μηχανικής.
Όπως και οι περισσότεροι από τους σημαντικούς φυσικούς της εποχής του, ο Χάιζενμπεργκ δεν εξέφραζε δημόσια πολιτικές ή ιδεολογικές απόψεις. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τους ναζί συναδέλφους του -αυτούς που επιδίωκαν να αποκαθάρουν τη φυσική από «εβραϊκές θεωρίες» όπως η κβαντομηχανική και η σχετικότητα (και να την επανιδρύσουν πάνω σε «υγιείς» φυλετικές βάσεις)- να τον χαρακτηρίσουν ως «λευκό εβραίο» και να υποκινήσουν μυστική έρευνα εις βάρος του όπως και εις βάρος του Πλανκ για τον ίδιο λόγο. Εν τούτοις αυτός ο χαρακτηρισμός δεν στάθηκε ικανός να αποτρέψει τη ναζιστική ηγεσία από το να αναθέσει στον Χάιζενμπεργκ την επιστημονική διεύθυνση του γερμανικού πυρηνικού προγράμματος στη διάρκεια του πολέμου. Σχετικά με τη στάση που τήρησε ο Χάιζενμπεργκ απ’ αυτή τη θέση του, η εικόνα είναι ακόμα θολή.
Ο ίδιος ο Χάιζενμπεργκ ισχυρίζεται ότι προσπάθησε να κρατήσει το πρόγραμμα σε «τροχιά» παραγωγής ενέργειας κι όχι πυρηνικής βόμβας. Και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο -πάλι σύμφωνα με τον ίδιο- ταξίδεψε μυστικά στην κατεχόμενη Κοπεγχάγη, τον Σεπτέμβριο του 1941, προκειμένου να συναντήσει τον Μπορ και να έλθει σε κάποια συνεννόηση μαζί του για να αποτρέψουν από κοινού το ενδεχόμενο απόκτησης πυρηνικών όπλων από τη μία ή την άλλη πλευρά. Το βέβαιο είναι ότι η συνάντηση απέτυχε οικτρά, και λίγους μήνες μετά ο Μπορ φυγαδεύτηκε από τη Δανία για να προσφέρει τη δική του επιστημονική βοήθεια στο σχέδιο Μανχάταν: το αμερικανικό πυρηνικό πρόγραμμα.
Δύο μέρες πριν την επίσημη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, το 1945, ο Χάιζενμπεργκ απήχθη από τις αμερικανικές δυνάμεις και μεταφέρθηκε -μαζί με άλλους γερμανούς επιστήμονες- σε μυστική θέση στη Μεγάλη βρετανία όπου και κρατήθηκε για οκτώ μήνες ανακρινόμενος σχετικά με το γερμανικό πυρηνικό πρόγραμμα και το στάδιο ανάπτυξής του. Ένα μέρος από τις μαγνητοφωνημένες αυτές καταθέσεις δόθηκε αργότερα στη δημοσιότητα, χωρίς όμως το ζήτημα της συμμετοχής και της στάσης του Χάιζενμπεργκ απέναντι στο πρόγραμμα αυτό να φωτιστεί πλήρως.
Το βέβαιο είναι ότι οι σκιές γύρω από αυτό το θέμα δεν άφησαν ανεπηρέαστη την επιστημονική κοινότητα της μεταπολεμικής περιόδου η οποία κράτησε μια επιφυλακτική -και πάντως όχι γενναιόδωρη- στάση απέναντι στον Χάιζενμπεργκ και το έργο του.
Όμως, με την απόσταση από την οποία μπορούμε να δούμε σήμερα τα πράγματα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συμβολή του Χάιζενμπεργκ στην επιστήμη, μόνο με εκείνη του Αϊνστάιν μπορεί να συγκριθεί.
Στο εξώφυλλο απεικονίζεται Πορτραίτο του Γαλιλαίου Γαλιλέι_πίνακας του Justus Sustermans_1636_Ναυτικό Μουσείο Γκρíνουιτς, Λονδίνο
Γράφει ο Πυθεύς
Η επιστημονική γνώση θεωρείται το ανώτατο πνευματικό επίτευγμα της κοινωνίας μας. Κυβερνήσεις, ιδιωτικά ιδρύματα κι επιχειρήσεις υποστηρίζουν την επιστημονική έρευνα, παρά το ότι είναι δαπανηρή και δεν αποφέρει πάντοτε άμεσα πρακτικά οφέλη. Τα επιστημονικά μαθήματα είναι απαραίτητο τμήμα του προγράμματος σπουδών από το σχολείο μέχρι το Πανεπιστήμιο, ενώ οι νέοι ενθαρρύνονται να υπομείνουν μια μακρά μαθητεία στην μελέτη και την εργασία η οποία θα τους μετατρέψει σε επιστήμονες.
Τα επιστημονικά επιτεύγματα τιμώνται σε κάθε επίπεδο, από βραβεία σε τοπικές επιστημονικές συγκεντρώσεις μέχρι τα βραβεία Nobel. Τα μεγάλα μουσεία καταγράφουν και εκθέτουν τα επιστημονικά επιτεύγματα και τις εφευρέσεις παντού στον δυτικό κόσμο. Ωστόσο, παρά το εντυπωσιακό εύρος της επιστημονικής προόδου και παρ’ όλη την βαρύτητα που αποδίδεται στην επιστήμη και τους επιστήμονες, πολλά ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά γύρω από την φύση της επιστήμης και σχετικά με το πώς λειτουργεί.
Τέτοια ερωτήματα συνήθως δεν ανακύπτουν κατά τη μελέτη μιας συγκεκριμένης επιστήμης. Η φυσική, για παράδειγμα, επιχειρεί να εξηγήσει το γιατί συμβαίνουν αλυσιδωτές αντιδράσεις σε ορισμένα υλικά και όχι σε άλλα· όμως δεν είναι έργο της φυσικής να βρει μιαν απάντηση στο γενικότερο ερώτημα για το ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει μια εξήγηση ώστε να είναι επιστημονικά αποδεκτή. Οι βιολόγοι μελετούν πληθυσμούς μυγών προκειμένου να φτάσουν σε κάποια συμπεράσμα-τα για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κληρονομικότητα· δεν ασχολούνται, ως βιολόγοι, γενικά με τη φύση της σχέσης που έχει η παρατήρηση με τη θεωρία.
Τούτο δεν σημαίνει ότι οι φυσικοί και οι βιολόγοι είναι ανίκανοι να διαπραγματευτούν ή να διαλευκάνουν τέτοια ζητήματα. Σε περίπτωση, όμως, που κάνουν κάτι τέτοιο, τότε μιλούν φιλοσοφικά γύρω από την επιστήμη, δεν ασκούν στην πραγματικότητα επιστήμη. «Φιλοσοφία της επιστήμης» ονομάστηκε ο κλάδος της φιλοσοφίας που έχει ως σκοπό την κριτική ανάλυση της επιστήμης και το στοχασμό πάνω σ’ αυτή.
Είναι ο κλάδος που επιχειρεί να κατανοήσει τους σκοπούς και τις μεθόδους της επιστήμης, παράλληλα με τις αρχές, τις πρακτικές και τα επιτεύγματά της. Οι φιλόσοφοι της επιστήμης προσπαθούν να δώσουν ακριβείς απαντήσεις σε πολύ γενικά ερωτήματα γύρω από την επιστήμη, όπως είναι το ερώτημα που μόλις τέθηκε σχετικά με τη φύση της επιστημονικής εξήγησης [1].
» Το σύμπαν δεν μπορεί να διαβαστεί παρά μόνο αφού μαθευτεί η γλώσσα του και έχει γίνει εξοικείωση με τους χαρακτήρες με τους οποίους η γλώσσα του είναι γραμμένη. Η γλώσσα του είναι η μαθηματική γλώσσα, και τα γράμματα είναι τρίγωνα, κύκλοι και άλλα γεωμετρικά σχήματα, χωρίς τα οποία συνεπώς είναι ανθρωπίνως αδύνατο να κατανοήθεί έστω και μια λέξη. Χωρίς αυτά, κάποιος (που ασχολείται με την έρευνα για το σύμπαν) είναι σαν να περιπλανιέται σε ένα σκοτεινό λαβύρινθο »
Αυτά είχε πεί ο πατέρας της σύγχρονης αστρονομίας Γαλιλαίος Γαλιλέι αλλά και ο πρώτος φυσικός για την ανθρωπότητα, με τη σύγχρονη σημασία του όρου, καθώς ήταν ο πρώτος που αντικατέστησε τις μέχρι τότε εννοιολογικές μεθόδους που χρησιμοποιούσε η επιστήμη (οι οποίες βασίζονταν στην υπόθεση και την επαγωγική τεκμηρίωση) με πειραματικές (παρατήρηση, πείραμα, επανάληψη, απόδειξη) εισηγούμενος με αυτόν τον τρόπο την μαθηματικοποίηση της φυσικής και τρόπον τινά της φύσης.
Είχε προηγηθεί ο ισχυρισμός του Κοπέρνικου ότι η θεωρία του ήταν αληθής εφόσον αποδεικνυόταν από τους μαθηματικούς υπολογισμούς του. Ακολούθησε ο ακριβολόγος Τύχων Μπραχέ και ο μαθητής του Γιοχάνες Κέπλερ με την διατύπωση νόμων που βασίζονταν σε μαθηματικούς υπολογισμούς.
Ο όρος μαθηματικοποίηση αναφέρεται στην αντίληψη ότι οι θεωρίες των μαθηματικών πέραν της αξίας τους ως υπολογιστικά εργαλεία, αποκαλύπτουν το πως είναι πραγματικά ο κόσμος. Γαλιλαίος και Καρτέσιος διέκριναν πρωταρχικές και δευτερεύουσες ιδιότητες στην ύλη, από τις οποίες οι πρώτες μπορούν να εκφραστούν μαθηματικά. Έτσι, κάθε φυσική κατάσταση μπορεί να αναπαρασταθεί από μία μαθηματική οντότητα. Επιπλέον, με τον Ντεκάρτ αποδείχθηκε η δυνατότητα αλγεβρικής έκφρασης των γεωμετρικών σχημάτων, θεμελιώνοντας την αναλυτική γεωμετρία και προσδίδοντας ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στην μαθηματικοποίηση της φύσης.
Lewis_Mumford
Στο βιβλίο του «Ο μύθος της μηχανής» Β’ τομ. Το πεντάγωνο της ενέργειας (1967-1970), ο αρχιτέκτονας, ιστορικός και κριτικός τέχνης Lewis Mumford (1895-1990) επινόησε την έκφραση «η αμαρτία του Γαλιλαίου» για να αναφερθεί στον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος έχει γίνει απλώς ένα αφηρημένο μαθηματικό αντικείμενο μέσω της εφαρμογής των μαθηματικών του Γαλιλαίου στην φυσική. Για τον Mumford αυτή η αλλαγή ήταν απάνθρωπη και τελικά, παραγωγική της αλλοτρίωσης της σύγχρονης ζωής. Ως αμαρτία, φυσικά, δεν είχε τίποτα να κάνει με τα προβλήματα του Γαλιλαίου με την Εκκλησία.
Η Ιδέα του Mumford σχετικά με την αποξένωση του σύγχρονου τρόπου ζωής είναι πραγματικά μια επικίνδυνη νοσταλγία για την μεσαιωνική κοινωνία. Το νόημα της ζωής μπορεί να ήταν σαφέστερο τους προηγούμενους αιώνες απ’ ότι τώρα, αλλά συμπορεύτηκε με την φτώχεια και τον αυταρχισμό της πολιτικής και θρησκευτικής ιεραρχίας. Η αλλοτρίωση της σύγχρονης ζωής ακολουθείται σε μεγάλο βαθμό από τον πλούτο, την ψυχαγωγία, την αυτονομία και οτιδήποτε, η τεχνολογία και η καταναλωτική κοινωνία, καθιστά εφικτό. Οι άνθρωποι αφήνονται μόνοι τους να καταλάβουν ή να αποφανθούν σχετικά με το νόημα της ζωής για τον εαυτό τους.
Εκείνοι με τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο αναψυχής – διανοούμενοι και έφηβοι – υποφέρουν περισσότερο από μια τέτοια αλλοτρίωση. Η αποδοκιμασία των διανοουμένων για αυτά που οι περισσότεροι άνθρωποι απολαμβάνουν – την τηλεόραση, τον αθλητισμό, το ποτό, το κάπνισμα, το σεξ ή την βία – είναι η ίδια πανάρχαιη ηθικολογία των μανταρίνων, ιερέων και αριστοκρατών που πάντα αποδοκίμαζαν τα δημώδη κοινώς τις λαϊκές απολαύσεις με την ίδια λαχτάρα με την οποία προσδοκούσαν την ημέρα που η πολιτική αρχή, δηλαδή αυτοί, θα μπορούσαν να κατευθύνουν και πάλι το νόημα και την ηθική της ζωής για όλους. Την ίδια στιγμή, η αντίδραση σε ένα πλήρως μεσαιωνικό νόημα της ζωής που ανθίσταται στους νεωτερισμούς, είναι πλέον εμφανής στο ριζοσπαστικό Ισλάμ αλλά καταστέλλεται με τη βία της τρομοκρατίας.
Η αίσθηση της αποξένωσης από την φύση, είναι επίσης μια επικίνδυνη νοσταλγία. Κανένας σύγχρονος άνθρωπος, απόλυτα ευάλωτος στην έλλειψη φαγητού, τις αρρώστιες, τα έντομα, τα άγρια ζώα, τις νομαδικές εισβολές κ.α., πρόκειται ποτέ να διαμαρτυρηθεί σθεναρά σε πρακτικές που περιορίζουν ή τον απαλλάσουν από τον κίνδυνο τέτοιων καταστάσεων.
Μόνο αυτοί που έχουν ξεχάσει πόσο σκληρή και αμείλικτη ήταν κάποτε η ζωή, μπορούν να αισθανθούν αποξενωμένοι λόγω της κουλτούρας που τους προστατεύει από αυτές.
Γι’ αυτούς, η απαγόρευση της χρήσης των εντομοκτόνων και η αποξήρανση των υδροβιότοπων είναι αναγκαία μέτρα για την προστασία της φύσης άσχετα με το αν κάποιοι θα αρχίσουν να πεθαίνουν και πάλι εξ΄αιτίας της ελονοσίας η οποία εξαπλώνεται με τα κουνούπια που πολλαπλασιάζονται στα έλη και δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά άπαξ και ξεσπάσει επιδημία.
Αυτοί που ζούν στην άνεση της Ευρώπης ή των Ηνωμένων Πολιτειών δεν είναι υποχρεωμένοι να ανησυχούν για τον λαό της Σρι Λάνκα που εξοντώνεται από την ελονοσία παρόλο που στην πραγματικότητα υπάρχουν περιοχές στις προαναφερθείσες ηπείρους στις οποίες βιώνονται παρόμοιες συνθήκες.
Συναντάμε επίσης το εκπληκτικό και προσβλητικό φαινόμενο των δυτικών περιβαλλοντικών ακτιβιστών να πληροφορούν τους Αφρικανούς, για παράδειγμα, ότι οι θάνατοι από ελονοσία είναι φυσική συνέπεια της ομορφιάς του περιβάλλοντός τους και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λιγοστά τέτοια κρούσματα επειδή δεν υπήρχαν ποτέ εκεί κουνούπια! – όπως οι πανικόβλητοι της υπερθέρμανσης του πλανήτη οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τα κουνούπια δεν υπήρχαν ποτέ στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη μέχρι να εμφανιστούν τα σημάδια της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχει μια σημαντική έννοια όπου μπορούμε να εφαρμόσουμε την ιδέα της «αμαρτίας του Γαλιλαίου«. Ο Γαλιλαίος εκφράζει μια σημαντική αλλαγή στο πώς λογίζονται τα μαθηματικά. Χάρις σε αυτόν αλλά και σε άλλους ιδιάζοντες χαρακτήρες όπως οι Γιοχάνες Κέπλερ και Ισαάκ Νεύτων, επιστρέφει η Πλατωνική και Πυθαγόρεια θεώρηση ότι τα μαθηματικά αποκαλύπτουν την εσωτερική δομή της πραγματικότητας.
Αριστοτέλης
Η μεσαιωνική αντίληψη ακολουθούσε ως επί το πλείστον τον Αριστοτέλη, θεωρώντας τα μαθηματικά τίποτε πέρα από ένα υπολογιστικό εργαλείο το οποίο αναπτύχθηκε από εμάς και δεν έχει ουσιαστική σύνδεση με την πραγματικότητα. Έτσι, ενώ ο Πλάτωνας είχε αντιληφθεί τα τέσσερα στοιχεία (της φύσεως, γή, φωτιά, νερό, αέρας) να αποτελούν, όπως τα άτομα την ύλη, τα τέσσερα από τα πέντε πλατωνικά στερεά, το τετράεδρο για την φωτιά, το οκτάεδρο για τον αέρα, το εικοσάεδρο για το νερό και τον κύβο για τη γη, ο Αριστοτέλης το αγνοεί παντελώς και προσεγγίζει τα τέσσερα στοιχεία με προσωκρατική θεώρηση, σύμφωνα με την οποία, αυτά διακρίνονται από δύο σύνολα αντιθέτων, το ζεστό και ξηρό για τη φωτιά, το κρύο και υγρό για το νερό, το ζεστό και υγρό για τον αέρα, και το κρύο και ξηρό για τη γη.
Βέβαια, τόσο ο Πλάτων όσο και ο Αριστοτέλης έκαναν λάθος, αλλά ο πρώτος είχε πλησιάσει περισσότερο. Τα πλατωνικά στερεά πράγματι προκύπτουν από την συνένωση ατόμων σε κρυστάλλους. Το κοινό επιτραπέζιο αλάτι, για παράδειγμα, το ορυκτό Halite (NaCl), προκύπτει σε κύβους κρυστάλλων. Τα αντίθετα του Αριστοτέλη, από την άλλη πλευρά, δεν έχουν καμία σύγχρονη μορφή, εκτός αν θέλουμε να δούμε την αναλογία της παρουσίας ή της απουσίας των υπο-ατομικών ιδιοτήτων όπως την παραδοξότητα, την γοητεία, κλπ., οι οποίες, ωστόσο, δεν έχουν τίποτα να κάνουν με την μακροσκοπική αίσθηση του ζεστού και του κρύου ή του υγρού και του ξηρού.
Leopold_Kronecker
Πλάτων και Πυθαγόρας θεωρούσαν ότι τα μαθηματικά θα αποκάλυπταν την εσωτερική φύση των πραγμάτων, μια πεποίθηση η οποία συντηρήθηκε στην μεσαιωνική Ρουμανία και έφθασε στην δυτική Ευρώπη με τους Έλληνες πρόσφυγες των Οθωμανών. Με τους Κοπέρνικο, Γαλιλαίο και Νεύτωνα, η προσδοκία αυτή έμοιαζε να είναι νόθα, αν και περιέργως, οι φιλόσοφοι των μαθηματικών τείνουν να προτιμούν την ιδέα, ότι και πάλι, τα έχουμε κάνει όλα στα μέτρα μας.
«Ο Θεός έφτιαξε τους ακεραίους. Όλα τα υπόλοιπα είναι ανθρώπινο έργο»Leopold Kronecker (1823-1891)
Σπουδαίοι επιστήμονες από τον Αινστάϊν έως τον Χώκινγκ βλέπουν τα μαθηματικά ως την αποκάλυψη της σκέψης του Θεού αν και ο Χώκινγκ δεν είναι και τόσο σίγουρος γι’ αυτό. Ένας αφορισμός όπως αυτός του Kronecker μας κάνει να σκεφτούμε ότι ο ίδιος δεν ενδιαφερόταν για την σκέψη του Θεού και μάλλον όχι ανέλπιστα, καθώς ο ίδιος δεν φαίνεται να έδωσε ουσιαστική ώθηση στην φυσική.
Η θέαση των μαθηματικών από τους Πλάτωνα, Πυθαγόρα και Γαλιλαίο, εντούτοις, ήταν περιορισμένη. Η αμαρτία του Γαλιλαίου με σημερινή ερμηνεία θα πρέπει να είναι η πίστη μας ότι επειδή έχουμε μια επιτυχημένη μαθηματική θεωρία, αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει.
Προφανώς αυτό είναι ψευδές. Η θεωρία της βαρύτητας του Νεύτωνα ήταν η πλέον επιτυχημένη θεωρία όλων των εποχών και μια παραδειγματική μαθηματική θεώρηση της φύσης. Ωστόσο από την εμφάνισή της, υπήρξαν αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τη διατύπωση δράση από απόσταση, όπου δύο σώματα επηρεάζουν βαρυτικά το ένα το άλλο ακόμη, χωρίς να έρθουν σε επαφή και χωρίς οτιδήποτε να μεσολαβεί μεταξύ τους.
Ισαάκ Νεύτων
Η βαρύτητα κατ᾽ ουσία δεν είναι κάτι που έχει υπόσταση από μόνο του παρόλο που ασκεί μια δύναμη αόρατη σε πλήρες κενό. Το μυστήριο εντάθηκε από τις πεποιθήσεις του ίδιου του Νεύτωνα, ότι επρόκειτο για θέλημα Θεού. Όμως η Νευτώνια μηχανική δεν έμεινε μετέωρη εξ᾽ αιτίας των φιλοσοφικών ενστάσεων για την δράση από απόσταση, αλλά από πιό αναπάντεχες θεωρίες που δεν την στήριξαν πραγματικά.
Πρώτα διατυπώθηκε η Γενική Σχετικότητα του Αϊνστάιν όπου η καμπυλότητα του χωρόχρονου εξαλείφει την ανάγκη για δυνάμεις γενικώς και ακολούθησε η Κβαντομηχανική ή οποία αξιώνει την ανταλλαγή στοιχειωδών σωματιδίων ως διαμεσολάβηση, υπεύθυνη για τις δυνάμεις.
Αυτές οι εναλλακτικές εξηγήσεις μεταξύ της θεωρίας του Αϊνστάιν και κβαντομηχανικής υπογραμμίζουν το γεγονός ότι οι επιτυχημένες μαθηματικές θεωρίες όπως αυτή, δεν μας βοηθούν να αντιληφθούμε την πραγματικότητα.
Καθώς η σχετικότητα αποδέχεται την βαρύτητα και η κβαντομηχανική τις υπόλοιπες δυνάμεις, κάποιος ίσως να έμπαινε στον πειρασμό να αξιώσει ότι η βαρύτητα συνεπάγεται την καμπύλωση του χωρόχρονου και οι άλλες δυνάμεις την ανταλλαγή στοιχειωδών σωματιδίων. Αλλά αυτό δεν είναι αναμενόμενο για τους φυσικούς. Θα ισχύει ή το ένα ή το άλλο. Σχετικά πρόσφατα οι θεωρίες της υπερ-συμμετρίας διεύρυναν τις δυνατότητες προσέγγισης των άλλων δυνάμεων από την σχετικότητα, προσθέτοντας ως εκ τούτου δέκα επιπλέον διαστάσεις στον χώρο.
Η μαθηματική, αν όχι παρατηρησιακή, επιτυχία αυτών των θεωριών ήταν η παραγωγή κινούμενων σχεδιαγραμμάτων στην φυσική. Ωστόσο ο κύκλος έκλεισε με το συμπέρασμα ότι οι επιπλέον διαστάσεις δεν υφίστανται στην πραγματικότητα αλλά αναπαριστούν αφηρημένες μαθηματικές διαστάσεις των οποίων την ύπαρξη δεν έχει ανάγκη ο κόσμος μας.
Αυτό φαίνεται να βαθαίνει την ακατανοησία πιο πολύ από ποτέ. Η γεωμετρία του Αϊνστάιν για την πραγματικότητα μετατρέπεται και πάλι σε υπολογιστικό εργαλείο επιβεβαιώνοντας το ότι μια μαθηματική θεωρία δεν αρκεί να εξηγήσει τα πράγματα. Αρκετές πτυχές της κβαντομηχανικής ενδυναμώνουν αυτή την εντύπωση και όπως λέει ο κόσμος «ουδείς καταλαβαίνει την κβαντομηχανική, αλλά θα το συνηθίσεις«.
Το γιατί θα μπορούσε να συμβαίνει αυτό, εξηγεί ο Karl Popper εκφράζοντας την άποψή του για τις επιστημονικές μεθόδους: «Οι θεωρίες ενώ μπορεί να αποδεικνύονται λανθασμένες και κατά συνέπεια να εγκαταλείπονται ή να αναδιατυπώνονται, ποτέ δεν επαληθεύονται. Έτσι έχουμε διαφορετικού αντικειμένου θεωρίες να εξηγούν τα ίδια φαινόμενα ή μια μαθηματική θεωρία που τα προβλέπει χωρίς όμως να προκύπτει κάποιο νόημα. Αυτή μοιάζει να είναι η περίπτωση της κβαντομηχανικής«.
Αυτός ο οποίος αρνείται να διαπράξει την αμαρτία του Γαλιλαίου έχει συνειδητοποιήσει ότι οι επιστημονικές θεωρίες έχουν τόσο μαθηματικές όσο και εννοιολογικές πλευρές όπου τα μαθηματικά ποτέ δεν συνιστούν περισότερο από ένα, ποσοτικά, αφηρημένο μέρος των φαινομένων. Μια θεωρία μπορεί να είναι μαθηματικά εφικτή αλλά εννοιολογικά αδύναμη και το αντίθετο. Είναι ευρέως γνωστό ότι η σχετικότητα είναι μια διαυγής και συναρπαστική θεωρία ενώ η κβαντομηχανική υπόδειγμα ανώτερων μαθηματικών με ασυνάρτητο νόημα.
Πέραν αυτού είναι αποκαλυπτικό το ότι η κβαντομηχανική για πολύ καιρό εθεωρείτο ότι θα αντικαταστήσει την σχετικότητα. Καταξιωμένοι φυσικοί όπως ο Richard Feynman διασκέδαζε με θετική διάθεση την εννοιολογική ακατανοησία της κβαντομηχανικής. Τώρα, φαίνεται να έχουν αλλάξει οι ρόλοι καθώς η σχετικότητα υποβοηθούμενη από την υπερσυμμετρία προφανώς αγκαλιάζει τις υπόλοιπες δυνάμεις της φύσης ενώ η κβαντομηχανική δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει το ίδιο με την βαρύτητα, παρά τις απόψεις μερικών ότι δεν είναι σημαντική η προσθήκη επιπλέον διαστάσεων.
Αναγνωρίζοντας την αμαρτία του Γαλιλαίου οι επιστήμονες και οι προσκείμενοι σε αυτούς φιλόσοφοι θα έπρεπε να βρεθούν στην δυσάρεστη θέση να παραδεχθούν ότι οι φιλοσοφικές αντιρρήσεις δεν είναι πάντα βλακώδεις ή εξωφρενικές αλλά τουναντίον μπορεί να είναι ενδεικτικά σημάδια ανεπάρκειας μιας επιστημονικής θεωρίας.
Είναι αλήθεια ότι οι αντιρρήσεις δεν είναι πάντα ολοκληρωμένες ενώ σπάνια εμπεριέχουν την απάντηση, αλλά όπως το καναρίνι στο ορυχείο είναι μια σημαντική προειδοποίηση για κάτι το οποίο δεν πηγαίνει καλά. Ούτε βέβαια οι φιλόσοφοι έχουν την αποκλειστικότητα των αντιρρήσεων. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν ήταν ιδιαίτερα προβληματισμένος με τις εξελίξεις στην κβαντομηχανική από τους Werner Heisenberg και Niels Bohr. Είτε αυτός θα έπρεπε να αποσυρθεί ως τρελόγερος, που ήταν για πολλά χρόνια, είτε να αναγνωριστεί η βαρύτητα των φιλοσοφικών ενστάσεων. Δεκαετίες αργότερα μια συναρπαστική δικαίωση των επιφυλάξεών του, ήρθε με τον Roger Penrose και το βιβλίο του «The Emperor’s New Mind».
Immanuel Kant
Μάλλον είναι υπερβολή να περιμένει κανείς τους μαθηματικούς να συνεργάζονται με τους φιλόσοφους όπως οι συνθέτες με τους στιχουργούς αλλά ωστόσο αυτό είναι που πρέπει και θα μπορούσε να συμβεί όσο περνάει ο καιρός. Η μεγαλύτερη δυσκολία οφείλεται στους φιλοσόφους. Άλλοι τείνουν να είναι αμετακίνητοι λάτρεις των προσωπικών θεωριών τους όπως οι Χεγκελιανοί, οι οποίοι δεν μπορούν να διακρίνουν την πραγματική επιστήμη ενώ άλλοι είναι τόσο εντυπωσιασμένοι από την επιστήμη όπως οι λογικοί Θετικιστές, οι οποίοι δεν τολμούν να την επικρίνουν. Ανάμεσα στα δύο μεγάλα αυτά άκρα βρίσκεται ο εξαιρετικά σπάνιος και μικρός χώρος που φιλοξενεί τους Kant, Nelson και Popper, οι οποίοι κατανοούν επαρκώς την επιστήμη αλλά διατηρούν την κριτική τους σκέψη και ικανότητα.
Ο Schopenhauer, επιδεικνύει την δυσκολία του να βρίσκεσαι στο κέντρο καθώς ενώ έχει ενδιαφέρουσες απόψεις για τους νόμους της φύσης, διατυπώνει εξωφρενικές σκέψεις για την θεωρία της κυματικής φύσης του φωτός. Προτιμώντας εν προκειμένω την θεωρία του Γκαίτε αντί του Νεύτωνα χάνει τελείως τον προσανατολισμό του στην σύγχρονη φυσική στις μέρες των Thomas Young και Michael Faraday. Προτιμά την καθαρή φιλοσοφική σκέψη έναντι της ορθής επιστήμης για την οποία δεν φανταζόταν ότι ήταν δυνατόν να επιστρέψει ολοκληρωτικά στις αγαπημένες του κρυμμένες αρετές (qualitates occultae) και να εκφράζεται με έναν παράδοξο τρόπο για τα σωματίδια που βλέπουν το φώς της δημοσιότητας όπως: γοητευτικό, παράδοξο, κορυφαίο, όμορφο, χαμηλό, πάνω, κάτω, βαρυονικός αριθμός κλπ. Ο Δημοκρίτειος ατομισμός που απέδωσε στους Young και Faraday ήταν μεγάλη δυσφήμιση για τον ίδιο.
Η αναγνώριση της αμαρτίας του Γαλιλαίου απ’ όλο και περισσότερους επιστήμονες και φιλόσοφους με την πάροδο των χρόνων δεν αρκεί από μόνη της να μας οδηγήσει σε μια μέθοδο ασφαλούς διάκρισης του ορθού από το λανθασμένο παρά μόνο να μας προειδοποιήσει όπως η Ποπεριανή φιλοσοφία της επιστήμης, για το πώς εκλαμβάνουμε τα αποτελέσματά ή την σχέση της με την φιλοσοφία. Ωστόσο αυτή είναι μια αρκετά ικανή προειδοποίηση, η οποία θα πρέπει να επικρατήσει ανάμεσα σε συμπεριφορές οι οποίες υποτιμούν την ανεξαρτησία και την χρησιμότητα της φιλοσοφικής γνώσης ή αυτές που με κάποιο είδος πολιτικής χροιάς, ξορκίζουν την επιστήμη. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Σχετικά με την φιλοσοφία της επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα από το Ελληνικό αρχείο
Θετικισμός είναι ένα επιστημονικό φιλοσοφικό δόγμα το οποίο υποστηρίζει πως μία πρόταση ή ένας φυσικός νόμος είναι αληθής μόνο όταν είναι λογικά επαληθεύσιμος. Η επαλήθευση θα πρέπει να είναι κατ’ανάγκην έμμεση, δηλαδή μία πρόταση είναι αληθής μόνο όταν αν, συνδυαζόμενη με κάποια άλλη αληθή πρόταση, δίνει αληθή συμπεράσματα.-wikipedia
Το καναρίνι στο ορυχείο αναφέρεται στην χρήση καναρινιών σε υπό κατασκευή ορυχεία στην Αμερική, ως δοκιμή για την ποιότητα του αέρα μέσα σε αυτά. Το καναρίνι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην έλλειψη οξυγόνου, στο μεθάνιο και το διοξείδιο του άνθρακα, οπότε σε περίπτωση που δεν επιζούσε, ματαιώνονταν οι εργασίες εκσκαφής.
