ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΙΣΛΑΝΔΙΑ - Στη μέση του Ωκεανού
Ιστορία
Πρώτη μαρτυρία για την Ισλανδία θεωρείται αυτή του έλληνα ναυτικού Πυθέα, που έζησε στη Μασσαλία και επισκέφθηκε ο ίδιος το νησί, μεταξύ 332-310 π.Χ.. Έγραψε ότι έφθασε στη νήσο Θούλη μετά από 6 μέρες πλου βόρεια από τη Βρετανία, κοντά σε μια παγωμένη θάλασσα. Εκεί ο ήλιος το καλοκαίρι έμενε πάνω από τον ορίζοντα σχεδόν όλη τη νύχτα. Οι μαρτυρίες του Πυθέα θεωρήθηκαν φανταστικές στην εποχή τους, κι έτσι χάθηκε το μεγαλύτερο μέρος από τις ταξιδιωτικές αφηγήσεις του...
Τον 8ο αι. έφθασαν στην Ισλανδία με δερμάτινες βάρκες Ιρλανδοί μοναχοί. Ίχνη της εγκατάστασής τους σώζονται στη νότια κυρίως ακτή. Οι Βίκιγκ έπλευσαν με τα ελαφρά πλοία τους τον 9ο αιώνα από τη Δυτική κυρίως Νορβηγία, αλλά και από άλλες εγκαταστάσεις τους, όπως από την Ιρλανδία, και εγκαταστάθηκαν στο νησί. Για 300 περίπου χρόνια η χώρα ήταν ανεξάρτητη, αναπτύσσοντας μάλιστα την πρώτη δημοκρατία στη σύγχρονη Δυτική Ευρώπη. Το 1262 όμως υποτάχτηκε στη Νορβηγία και το 1397 στη Δανία.
Η Ισλανδία απέκτησε πλήρη ανεξαρτησία από τη Δανία μόλις το 1944.
Φωτ.: Φτάνοντας στην Ισλανδία
Φθάνοντας κανείς με πλοίο στις απόκρημνες ακτές των νοτιοανατολικών φιόρδ της Ισλανδίας, έχει διαπλεύσει το βόρειο Ατλαντικό. Δεν μπορεί παρά να θαυμάσει το θάρρος και τη ναυτοσύνη των Βίκιγκ που εδώ και 1.100 χρόνια όργωναν αυτές τις παγωμένες και άγριες θάλασσες, 1.000 χιλιόμετρα άδειου ωκεανού, με τα 25μετρα χειροποίητα πλοία τους.
Σήμερα ο πληθυσμός του νησιού είναι εξαιρετικά ομοιογενής, με καταγωγή σκανδιναβική και κελτική. Το επίπεδο ζωής είναι υψηλό και υπάρχουν λίγες κοινωνικές εντάσεις.
Η ισλανδική γλώσσα
Ακόμη και στις σκοτεινότερες μεσαιωνικές περιόδους λοιμών, λιμών και φυσικών καταστροφών, οι Ισλανδοί δεν σταμάτησαν να δίνουν μεγάλη σημασία στη μόρφωση. Σήμερα οι Ισλανδοί έχουν μια από τις υψηλότερες παγκοσμίως κατά κεφαλήν κυκλοφορίες εφημερίδων και αγοράζουν περισσότερα βιβλία (κατά κεφαλήν) από κάθε άλλο λαό. Όλοι σχεδόν οι Ισλανδοί μιλούν άψογα αγγλικά και η τέλεια αυτή διγλωσσία είναι σύμφωνα με κάποιους, το θανατικό ένταλμα για την ισλανδική γλώσσα. Το μέλλον θα δείξει... Η ισλανδική, λόγω της απομόνωσης του νησιού, γράφεται σήμερα όπως γραφόταν στη Νορβηγία το 900 μ.Χ. (η προφορά όμως έχει αλλάξει). Για πολλούς αιώνες όλοι θεωρούσαν ότι η ισλανδική γλώσσα επρόκειτο να εξαφανιστεί, όμως σήμερα είναι ζωντανή, πλούσια και αγαπημένη από τους Ισλανδούς. Η συγγενέστερη με την ισλανδική γλώσσα είναι αυτή των νησιών Φαρόες, ώστε οι Ισλανδοί νιώθουν μια ιδιαίτερη σχέση με τους Φαροϊανούς. Η ισλανδική δεν έχει διαλέκτους.
92% των Ισλανδών ζουν σε αστικά κέντρα και μόνον 8% σε αγροτικές περιοχές. Η πρωτεύουσα Ρεϊκγιαβικ συγκεντρώνει 170.000 από τους 260.000 Ισλανδούς.
Φωτ.: Ρεϊκγιαβικ. Πουλιά στις όχθες της λίμνης Tjornin. Διακρίνεται το πολιτιστικό κέντρο της πόλης
Η αγροτική κατοικία στην Ισλανδία των Βίκιγκς
Τα παραδοσιακά σπίτια της Ισλανδίας φτιάχνονταν από φυσικά υλικά. Ξυλεία δεν υπήρχε στο νησί και οι Ισλανδοί χρησιμοποιούσαν την επιφανειακή στρώση χώματος όπου οι πυκνές ρίζες του χορταριού δημιουργούσαν ένα συνεκτικό πλέγμα. Αφού το αφαιρούσαν από το έδαφος, σε βάθος περίπου 10 εκατοστών, το έκοβαν σε λωρίδες με πλάτος περίπου 80 εκατοστά. Τις λωρίδες αυτές ξέραιναν και τις στοίβαζαν σχηματίζοντας τους τοίχους με όμορφα γεωμετρικά σχήματα. Στη στέγη για μόνωση φύτευαν χορτάρι. Τα αγροτικά αυτά σπίτια μπορούσαν να σχηματίζουν δαιδαλώδη συμπλέγματα (passage houses) και, με τη σωστή συντήρηση, να διατηρούνται για πολλούς αιώνες. Ίχνη από παρόμοιες κατοικίες έχουν βρεθεί στη Newfoundland του Καναδά και αποδίδονται στους πρώτους Βίκινκ πoυ για λίγο εγκαταστάθηκαν στην Αμερική.
Το συγκρότημα σπιτιών στο Glaumbaer της Βόρειας Ισλανδίας φτιάχθηκε με την τεχνική αυτή το 17ο αιώνα και σήμερα είναι μουσείο.
Η ηρωίδα των Saga, Gudridur Thorbarnardottir, μιά από τις μεγαλύτερες γυναίκες εξερευνήτριες όλων των εποχών, έφτασε στην Αμερική μαζί με τον Έρικ τον Κόκκινο και το Λέιφ Ερικσον και πέρασε ένα χειμώνα στην θρυλική αποικία των Βίκιγκ Vineland στη Βόρεια Αμερική, που σήμερα ταυτίζεται με τη Newfoundland. Εκεί μάλιστα γέννησε και το γιό της Σνόρι, εγγονό του Έρικ του Κόκκινου (φωτ. του αγάλματος της). Όταν επέστρεψε το 1010 στην Ισλανδία, αγόρασε το αγρόκτημα Glaumbaer , στην ίδια θέση όπου σήμερα σώζεται το αγρόκτημα/μουσείο του 17ου αιώνα (φωτογραφία). Επιστρέφοντας όμως από ένα προσκύνημα στον Πάπα της Ρώμης, η Gudridur μετανόησε για τις αμαρτίες της και τέλειωσε τη ζωή της ως η πρώτη γυναίκα ερημίτισσα του νησιού!
Στη φωτογραφία: Το αγρόκτημα μιας ηρωϊδας των Saga
Παγετώνες
Ο παγετώνας Vatna (Vatnajoekull) είναι ο μεγαλύτερος σε όλο τον κόσμο εκτός αρκτικών περιοχών. Μόνος του έχει μεγαλύτερη επιφάνεια από όλους τους άλλους ευρωπαϊκούς παγετώνες μαζί.
Μιά από τις γλώσσες του Vatnajoekull καταλήγει στην παραμυθένια λιμνοθάλασσα Joekullsarloen, όπου μικρά και μεγαλύτερα παγόβουνα αποσπώνται από τον παγετώνα και αργοπλέουν στα κρυστάλλινα νερά της λίμνης, ώσπου να συναντήσουν τον Ατλαντικό. (φωτογραφία)
Μολονότι η Ισλανδία αγγίζει τον πολικό κύκλο, την αγκαλιάζει το ρεύμα του κόλπου. Έτσι το κλίμα της είναι σχετικά ήπιο και τα λιμάνια της δεν παγώνουν το χειμώνα.
Σημάδια της υπερθέρμανσης του πλανήτη βρίσκονται και στη Ισλανδία. Κατά το Σύνδεσμο Προστασίας Φύσης της Ισλανδίας, αν διατηρηθούν οι σημερινές τάσεις, οι ισλανδικοί πεγετώνες θα εξαφανιστούν σε 200-300 χρόνια.
Φωτ.: Παγετώνας
Φωτ.: Παγετωνική λίμνη
Αλιεία
Μέχρι το 19ο αιώνα, η διατροφή των Ισλανδών βασιζόταν στη γεωργία. Κατά τον 20ο αιώνα όμως η Ισλανδία επένδυσε σε ένα υπερσύγχρονο αλιευτικό στόλο και, εκμεταλλευόμενη τα 200 ναυτικά μίλια αποκλειστικής οικονομικής ζώνης με εξαιρετικά αλιεύματα, έφθασε να έχει κατά κεφαλήν εισόδημα υψηλότερο από αυτό της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και ένα από τα καλύτερα βιοτικά επίπεδα στον κόσμο. Η μετάβαση έγινε μέσα σε 50 χρόνια (κυρίως μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), αλλά ήταν ομαλή για την ισλανδική κοινωνία, γιατί οι Ισλανδοί έχουν συμμετοχική κοινωνία, ψηλό μορφωτικό επίπεδο και ακολουθούν, ή μάλλον πρωτοστατούν, στο σκανδιναβικό πρότυπο κοινωνικής προστασίας.
Σήμερα τα ψάρια αποτελούν το 70% των εξαγωγών της Ισλανδίας.
Φωτ.: Παραδοσιακή μέθοδος συντήρησης των ψαριών είναι η ξήρανσή τους στον αέρα
Φάλαινες
Το κυνήγι της φάλαινας περιορίστηκε, μετά από διεθνείς αντιδράσεις για την προστασία τους αλλά και λόγω της έλλειψης εξαγωγικής αγοράς για το κρέας, σε 25 φάλαινες μινκ, έναντι 500 που είχε ανακοινώσει αρχικά η κυβέρνηση για τη διετία. Η Γκρινπις Ισλανδίας καλεί όλους όσοι επιθυμούν να επισκεφθούν την Ισλανδία να συνδράμουμε τον αγώνα ενάντια στο κυνήγι της φάλαινας, υποσχόμενοι ότι θα επισκεφθούμε την Ισλανδία όταν απαγορευθεί απολύτως το κυνήγι της φάλαινας. Μέχρι σήμερα 50.000 άνθρωποι έχουν υποσχεθεί ότι θα επισκεφθούν την Ισλανδία όταν σταματήσει εντελώς το κυνήγι της φάλαινας. Η συνεισφορά τους στην Ισλανδική οικονομία εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 4,5 δις Ισλανδικές κορώνες (60 εκατ. ευρώ περίπου)
Δηλώστε την επίσκεψή σας στο http ://act .greenpeace .org /col /get ?i =959&sk =std 3&la =en
Αντίθετα από το κυνήγι, η παρατήρηση φαλαινών ανθεί και προσελκύει μεγάλους αριθμούς τουριστών (το 2004 81.600 επισκέπτες).
Φωτ.: Η περίφημη μαύρη «γοτθική» παραλία στο Βικ έχει χαρακτηρισθεί ως μια από τις δέκα πιο όμορφες στον κόσμο.
Ηφαίστεια
Ολόκληρη η Ισλανδία είναι ηφαιστειογενής. Καθώς οι δύο πλάκες του φλοιού της γης που σχηματίζουν τον πυθμένα του Ατλαντικού Ωκεανού απομακρύνονται, δημιουργούνται κενά και ρήγματα, απ΄ όπου ξεπηδά η λάβα. Στην Ισλανδία υπάρχουν 200 ηφαίστεια, πολλοί θερμοπίδακες (geyzir), σολφατάρες και άλλα σημεία εντυπωσιακής ηφαιστειακής δραστηριότητας.
Φωτ.: σημείο έντονης δραστηριότητος
Γεωθερμία
Φωτ.: Μικρή γεωθερμική εγκατάσταση σε κωμόπολη κοντά στο Ρεϊκιαβικ. Χρησιμοποιείται για θέρμανση σπιτιών και εκτεταμένων θερμοκηπίων
Φωτ.: Μεγάλο γεωθερμικό εργοστάσιο στο (καταστροφικό) ενεργό ηφαίστειο Κράφλα. Η γεωθερμική ενέργεια χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρισμού
Η ζωή πάνω σε ένα τεράστιο ηφαίστειο έχει και μερικά πλεονεκτήματα:
Η κεντρική θέρμανση στην πρωτεύουσα Ρεϊκγιαβίκ και στις περισσότερες πόλεις και χωριά της Ισλανδίας γίνεται με γεωθερμική ενέργεια με σχεδόν μηδενικό κόστος. Τα γεω-θερμοκήπια παράγουν ντομάτες, αγγούρια, μέχρι και μπανάνες (σε μικρές βέβαια ποσότητες). Όλες οι κοινότητες αλλά και πολλά σπίτια σε όλη την Ισλανδία έχουν μεγάλες και μικρές θερμαινόμενες πισίνες ανοικτού χώρου, με ιαματικά (θειούχα) νερά. Εκεί οι Ισλανδοί αναζητούν θαλπωρή κατά τον ατέλειωτο σκοτεινό χειμώνα.
Υδροηλεκτρική ενέργεια
Μόνο 15% του υδροηλεκτρικού δυναμικού της Ισλανδίας έχει χαλιναγωγηθεί, αλλά αυτό καλύπτει σχεδόν όλες τις ανάγκες. Η ισλανδική κυβέρνηση προσπαθεί να προσελκύσει επενδύσεις από ενεργοβόρες βιομηχανίες όπως η βιομηχανία αλουμινίου, καθώς η Ισλανδία έχει πλεόνασμα ενέργειας και, με τη σημερινή τεχνολογία καλωδίων, δεν μπορεί να την εξάγει.
Μολονότι, όμως, η υδροηλεκτρική θεωρείται «καθαρή» ενέργεια, τα φιλοδοξα προγράμματα της κυβέρνησης προκαλούν τη ανησυχία των οικολογικών οργανώσεων. Σύμφωνα με το Σύνδεσμο Προστασίας Φύσης της Ισλανδίας, (συνέντευξη στο περιοδικό Grist http://www.grist.org/comments/interactivist/2005/04/11/finnsson/index.html), oι κοιλάδες και οι χαμηλότερες περιοχές της ενδοχώρας, όπου η βιομηχανία θέλει να κατασκευάσει τα φράγματα, είναι περιοχές πλούσιες σε βλάστηση και βιολογική ποικιλία. To υδροηλεκτρικό εργοστάσιο που κατασκευάζεται στο Karahnjukar θα επηρεάσει σημαντικά μια από τις μεγαλύτερες περιοχές άγριας φύσης που έχουν απομείνει στην Ευρώπη. Τα 690 μεγαβάττ ενέργειας που θα παράγονται θα χρησιμοποιούνται σε εργοστάσιο αλουμινίου (συγκριτικά αναφέρουμε ότι οι σταθμοί παραγωγής Μεγαλόπολης παράγουν συνολικά 850 μεγαβάττ).
Ο παγετωνικός καταρράκτης Dettifoss έχει το μεγαλύτερο όγκο νερού στην Ευρώπη: 500 κυβικά μέτρα νερού κάθε δευτερόλεπτο υπνωτίζουν κυριολεκτικά το θεατή γεμίζοντας την ψυχή του με άφατο δέος. (Μπορείτε να δείτε τους ανθρώπους που στέκονται δίπλα στον καταρράκτη;)
Κτηνοτροφία
Τα πρόβατα ήταν κατά παράδοση και παραμένουν το κύριο κτηνοτροφικό ζώο της Ισλανδίας. Από την άνοιξη ως το καλοκαίρι βοσκούν ελεύθερα στην ακατοίκητη ενδοχώρα. Το φθινόπωρο ομάδες κτηνοτρόφων με τα άλογα και τα τσοπανόσκυλά τους ταξιδεύουν στις ατέλειωτες ερημιές, συγκεντρώνουν τα πρόβατα και τα οδηγούν στο κέντρο των μαντριών (φωτ.) Κατόπιν μπαίνουν και οι ίδιοι μέσα, τα ξεχωρίζουν από τα σημάδια τους και τα μοιράζουν στα μαντριά στην περιφέρεια του κεντρικού κοράλ.
Τα ισλανδικά άλογα
Τα σκληροτράχηλα και έξυπνα μικρόσωμα ισλανδικά άλογα είναι αναπόσπαστο μέρος της ισλανδικής κουλτούρας καθώς μέχρι το 1950 που άρχισαν να φτιάχνονται οι πρώτοι δρόμοι στην ύπαιθρο, αποτελούσαν το μόνο μέσο χερσαίας μεταφοράς. Αντίθετα όμως με αυτό που συμβαίνει με τα δικά μας γαϊδουράκια, τα ισλανδικά άλογα προστατεύονται και αναπαράγονται με πολύ αυστηρούς όρους. Εάν μάλιστα εξαχθούν από τη χώρα, για να συμμετάσχουν σε αγώνες, απαγορεύεται η επανεισαγωγή τους. Προέρχονται από αρχαία φυλή, που σήμερα έχει εξαφανιστεί στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Σήμερα οι Ισλανδοί έχουν τόσα αυτοκίνητα ανά άτομο, όσο και οι Καλιφορνέζοι, και το Ρεϊκιαβικ αντιμετωπίζει κυκλοφοριακό πρόβλημα.
Δάση
Από την άποψη της δασοκάλυψης, η Ισλανδία αποτελεί ένα σενάριο βιβλικής καταστροφής που μπορεί να συμβεί σε όλη την ανθρωπότητα. Στα προϊστορικά χρόνια, όταν ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στη χώρα οι Βίκιγκ, η Ισλανδία καλυπτόταν κατά 60% από μεγάλα δάση. Δεν υπήρχαν ιθαγενείς κάτοικοι, ούτε βοσκούσαν ζώα. Στο πέρασμα όμως των αιώνων αυτά τα δάση εξαφανίστηκαν, όχι μόνο γιατί οι Βίκιγκ έκοβαν τα δέντρα για να κατασκευάσουν πλοία, αλλά και γιατί έφεραν μαζί τους και πρόβατα. Αποτέλεσμα, η εξαφάνιση των δασών, η διάβρωση του εδάφους και η ερημοποίηση. Σήμερα το 1/3 του εδάφους χαρακτηρίζεται επίσημα ως έρημος. Η μεγαλύτερη έρημος της Ευρώπης, τόσο νεκρή όσο και η Σαχάρα. Η «συγκομιδή» κορμών δένδρων που παράσερναν τα ρεύματα από τη Σιβηρία και τη Νορβηγία στις παραλίες της Ισλανδίας ήταν μέχρι πρόφατα μια από τις κύριες πηγές ξυλείας και σημαντικό έσοδο για τους ιδιοκτήτες αυτών των παραλιών. Το χριστουγεννιάτικο έλατο του Ρέκιαβικ είναι πάντοτε ένα δώρο από τη Νορβηγία !
Προστασία φύσης
9% της επιφάνειας της Ισλανδίας είναι πλήρως προστατευόμενες περιοχές, ενώ 7% προστατεύεται εν μέρει. Δεν υπάρχουν πυρηνικοί η θερμοηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας. Γίνονται σημαντικές προσπάθειες δασοφύτευσης, με είδη από αντίστοιχες περιοχές, όπως η Σιβηρία.
Έρημοι
Φωτ. Καταφύγιο με ασύρματο στην υποαρκτική έρημο της βόρειας Ισλανδίας
Σε ορισμένα μέρη της νότιας Ισλανδίας η μέση ετήσια βροχόπτωση ξεπερνά τα 4 μέτρα. Έτσι, ακόμη και πρόσφατες επιφάνειες λάβας (200 ετών) καλύπτονται από παχύ στρώμα βρύων. Στη βορειοανατολική, όμως, Ισλανδία, όπου η ετήσια βροχόπτωση είναι λιγότερη από 50 εκατοστά (περίπου όσο και στην Αθήνα), επιφάνειες λάβας χιλιάδων ετών, ηφαιστειακές πεδιάδες και λεκάνες απορροής είναι ακόμη σήμερα εκτεταμμένες έρημοι.
Φύση
Παλιότερα το εσωτερικό της Ισλανδίας ήταν μια απρόσιτη περιοχή. Όλες οι οδικές μεταφορές γίνονται ακόμη και σήμερα από τον κυκλικό δρόμο που ακολουθεί την περιφέρεια του νησιού, με μεγάλα διαστήματα χωρίς άσφαλτο. Όμως όλο και περισσότεροι δρόμοι ανοίγονται στο παρθένο εσωτερικό και περισσότεροι Ισλανδοί και ξένοι τουρίστες με μεγάλα οχήματα οδηγούν στις άβατες ερημιές τους καλοκαιρινούς μήνες για να θαυμάσουν την άγρια και εντυπωσιακή φύση. Η «επέλαση» αυτή πρέπει να ελεγχθεί ώστε να μην έχει καταστροφικές συνέπειες σε μια από τις πιο όμορφες και παρθένες περιοχές της Ευρώπης.
Μερικές φωτογραφίες από την ισλανδική φύση (περισσότερες στο επίσημο site www .iceland .is )
Φωτ.: Στις ακτές και τις λίμνες της Ισλανδίας παρατηρεί κανείς πάνω από 367 είδη πουλιών, κυρίως (80%) μεταναστευτικά και θαλασσοπούλια.
Φωτ.: Ανθεκτικά γρασίδια και λουλούδια σε επιφάνεια χαλικιών λάβας
Φωτ.: Ανθισμένοι θάμνοι σε βράχους από λάβα
Φωτ.: Όταν το ποτάμι της λάβας κρυώνει, η επιφάνεια χαράζεται από βαθιά ρήγματα
Κείμενο φωτογραφίες της Πέλης Σουσιοπούλου
https://www.oikologos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=241:0223&catid=66:travels&Itemid=195
Σύνδεσμοι για περισσότερες πληροφορίες για την Ισλανδία:
www.iceland.is Γενικές πληροφορίες για την Ισλανδία
http://graemedavis.blogspot.com/A%20Brit%20in%20Iceland.doc Από το ημερολόγιο Βρετανού φοιτητή γλωσσολογίας, περιγραφή ενός ταξιδιού στην Ισλανδία
www.inca.is Iceland Nature Conservation Association
http://www.fuglavernd.is Icelandic Society for the Protection of Birds
www.natturuvaktin.com Nature Watch
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου